Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi

Bakanlar Konseyi, birliğin etkinlik alanında ortak karar alınmasında önemli görevler üstlenerek AB’nin ana karar alma kuruluşudur. Ekonomik ve siyasi kararların yerine getirilmesi için üye ülkeleri koordine eder. Konsey’in merkezi Brüksel’dedir; ancak bazı toplantılar Lüksemburg’da yapılır.

2.2.1. Yapısı ve İşleyişi

Bakanlar Konseyi, AB’nin yasama ve karar alma sürecinde en önemli rolü üstlenen organıdır. Konsey, üye ülkelerin dışişleri bakanlarından oluşmaktadır. Ancak toplantılara, AB’nin gündemindeki konulara göre ilgili bakanlar düzeyinde temsilcilerde katılabilir.

Konsey, birliğe bağlı ülkeleri temsil eder ve toplantılarına her ülkeden en az bir bakan katılır. Katılımcı bakanın kim olacağı ise konseyin gündem maddelerine bağlıdır. Örneğin gündemde sosyal politika varsa, Konsey’e her ülkenin çalışma ve sosyal güvenlikten sorumlu bakanları, tarımsal konular ele alınacaksa tarım bakanları

katılır. Konsey’e katılan her bakan kendi hükümeti adına tam yetkilidir. Yani bir bakanın imzaladığı belge, o hükümet için bağlayıcıdır. Eğer gündem dışişleri veya yeni bir ülkenin birliğe katılması gibi büyük önem taşıyan bir konu ise, devlet başkanları ya da başbakanlar konseye katılabilir. Oluşumu ve katılan bakanlar konulara göre değişse de konsey tek bir kurum olarak ele alınmalıdır (Demirel, http://www.icisleri.gov.tr).

Konsey’de kararların çoğu, her üye ülkenin nüfusu oranında oy ağırlığına sahip olduğu nitelikli çoğunluk ile alınır. Bu yöntemle karar alınması için gerekli oyların toplamı, üye devletlerin çoğunluğunu ve AB toplam nüfusunun %62’sini temsil etmelidir. Halihazırda nitelikli çoğunlukla karar alınması için gerekli oyların toplamı, toplam oyların %71.26’sını oluştururken, Nice Antlaşması uyarınca bu oran 27 üye devlet durumunda %74’e çıkmaktadır. Nice Antlaşması ile öngörülen bu sistemin, karışık ve daha az şeffaf olduğu ileri sürülmektedir (Oktay, 2005: 195). Ancak Konsey’in ortak dış politika ve güvenlik politikası ile adalet ve içişleri alanlarında, Komisyon tekliflerini değiştirebilmesi ya da Avrupa Parlamentosu’nun yaptığı ve Komisyon’un kabul ettiği değişiklikleri geri çevirebilmesi için, bu konularda aksine karar alma yetkisi tanınmadığı durumlarda oybirliği zorunludur. Ancak vergilendirme, dışişleri ve savunma politikası gibi hassas alanlarda oybirliği ile karar alınması gerekmemektedir (www.ikv.org.tr).

Tablo 1: Bakanlar Konseyi Üye Devlet Oy Ağırlıkları (www.hazine.gov.tr)

Almanya 29 Polonya 27

Fransa 29 Romanya 14

İtalya 29 Çek Cumhuriyeti 12 İngiltere 29 Macaristan 12 İspanya 27 Bulgaristan 10 Hollanda 13 Litvanya 7 Belçika 12 Slovakya 7 Portekiz 12 Estonya 4 Yunanistan 12 Letonya 4 Avusturya 10 Slovenya 4 İsveç 10 G. Kıbrıs 4 Danimarka 7 Malta 3 İrlanda 7 Finlandiya 7 Lüksemburg 4

AB üyesi her ülke, dönüşümlü olarak Konsey başkanlığını altı ay süresince üstlenir (1 Ocak ve 1 Temmuzda) ve başkanlık sıralaması 1996 yılından itibaren bir büyük ve güçlü üye, bir güçsüz üye şeklindedir. Ayrıca siyasi istikrarlılığın devamı için geliştirilen TROİKA sistemiyle de başkanlığı yürüten üye ülke kendinden önceki ve kendinden sonraki başkanlığı yürüten üye ülkelerle birlikte çalışmaktadır (www.ikv.org.tr). Konsey Başkanı birlik çalışmalarını ve Konsey’in yardımcı komisyonların başkanlığını yapmaktadır. Bunun yanında AB başkanı sıfatıyla da dünya gündeminde önemli bir yeri vardır. Konseyde toplam 9 farklı Konsey yapılanması vardır, bunlar (www.euroselect.com):

Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi: Dışişleri Bakanlarından oluşmaktadır ve ayda 1 kez toplanmaktadır. Aynı zamanda Avrupa Konseyi toplantılarının hazırlığını ve takibini koordine etmektedir. Ortak dış politika ve güvenlik politikası hükümlerine bağlı olarak Ortak Dış Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcileri dış ilişkilerle ilgili oturumlarda rol almaktadır.

Ekonomik ve Mali İşler Konseyi (ECOFİN): Her üye devletin ekonomi ve maliye bakanlarından oluşmaktadır.

Adalet ve İçişleri Konseyi: Üye ülkelerdeki adalet ve içişleri bakanlarını bir araya getirmektedir.

İstihdam, Sosyal Politika, Sağlık ve Tüketici Meseleleri Konseyi (EPSCO): Bu Konsey’e, istihdam, sosyal koruma, tüketici hakları, sağlık ve fırsat eşitliğine ilişkin konularda görev üstlenmiş bakanlar katılmaktadır.

Rekabet Konseyi: İç pazar, endüstri ve araştırma alanlarına ilişkin konfigürasyonların gündeme gelmesiyle birlikte Haziran 2002’de oluşturulmuştur. Endüstri ve bilimsel araştırma alanlarında sorumlu bakanlardan oluşmaktadır.

Ulaştırma, Telekomünikasyon ve Enerji Konseyi: Hemen hemen iki ayda bir toplanmaktadır. Birliğin gündemindeki belirli konulara göre Haziran 2002’de oluşturulması kararlaştırılmıştır.

Tarım ve Balıkçılık Konseyi: En eski oluşumlardan biridir. Ayda bir kez tarım ve balıkçılık bakanlarını ve tarım, balıkçılık, gıda güvenliği, hayvancılık sorunları ve kamu sağlığıyla ilgili konularda ilgili komisyonerleri bir araya getirmektedir.

Çevre Konseyi: Yılda 4 kez toplanır. Çevre bakanlarından oluşur

Eğitim, Gençlik ve Kültür Konseyi: Yılda 3 veya 4 kez toplanmaktadır. Üye ülkelerin eğitim, gençlik, kültür ve iletişim bakanlarından oluşmaktadır.

2.2.2. Görevleri

Konsey, AB’nin ana karar verme kuruluşudur ve üye ülkeler arasında ekonomik ve siyasi kararların yerine getirilmesi için koordinasyon rolü oynar. Konsey hükümetlerarası işbirliğine dayalı iki alanda daha birincil rol oynar. Ortak dış politika ve güvenlik politikası çerçevesinde ortak konumları tanımlar ve ortak kararlar alır. Bu

önlemlerin uygulanmasından da birliğin temsilcisi sıfatıyla Konsey başkanlığı sorumludur. Konsey’in adalet ve içişleri alanındaki esas işlevi ortak eylemler belirlemek ve üye devletlerin imzalayacağı sözleşmeleri hazırlamak ve önermektir (www.abgs.gov.tr).

AB bağlamında Konsey’in görevlerinden birisi de üye devletlerin genel ekonomik politikalarını koordine ederek ve Komisyon’un sunduğu tekliflerden hareketle Parlamento’yu da şu veya bu ölçüde sürece katan usullere uygun biçimde ortak politikalara ilişkin temel kararları alarak Antlaşma’da belirlenmiş olan hedeflere ulaşılmasını sağlamaktır. Konsey’in temel görevleri özetlenecek olursa (www.tasam.org.tr);

Yasama: Konsey birçok alanda bu sorumluluğu Avrupa Parlamentosu (AP) ile paylaşmaktadır. Konsey’in çıkarmış olduğu topluluk tüzüğü, yönergeler ve kararlar ya AP ile Konsey tarafından ya da Konsey veya Komisyon tarafından kabul edilmektedir. Konsey bazı hukukî tasarrufları uygulama konusunda Komisyon’u yetkilendirebilmektedir.

AB üyesi devletlerin genel ekonomi politikalarının koordine etmek: Konsey Avrupa bütünleşme sürecinin tanımlanmasında rol oynamaktadır. Çok sayıda AB mevzuatı hakkında kesin karar almaktadır. AB’nin siyasi amaçlarını belirlemekte, üye devletlerin ekonomi politikaları arasında eşgüdümü sağlamaktadır.

Bütçe: Topluluğun bütçesinin onaylanması AP’nin görüşü alındıktan sonra Konsey tarafından kararlaştırılmaktadır. Konsey ve AP, AB bütçesi üzerinde denetim yetkisini paylaşmaktadırlar

AB ile üçüncü ülkeler veya uluslararası örgütler arasında uluslararası anlaşmalar imzalanması: Konsey, üçüncü ülkelerle veya uluslararası örgütlerle yapılacak antlaşmalarda Komisyon’u görüşmeler için yetkilendirmektedir. Aynı zamanda Konsey ambargo koyma yetkisine de sahiptir.

Avrupa Konseyi tarafından ortaya koyulan yönlendirici ilkelere dayanarak AB’nin ortak dış ve güvenlik politikasının geliştirilmesi: Birliğin güvenliği ile ilgili ortak dış politika ve güvenlik politikası konusunda tüm yetkiler Konsey’de toplanmıştır

Gözetim ve Komisyondan Öneri İsteme ve Uyumlaştırma: Cezai konularda ulusal mahkemeler ve polis güçleri arasında işbirliğinin koordinasyonu oluşturmaktadır. Konsey bazı hallerde (Birliğin müşterek ticaret politikalarının uygulanması gibi) organlara ve üye ülkelere karşı denetim ve gözetim yetkisine haizdir. Aynı zamanda, Konsey ortak amaçların gerçekleştirilmesi için yararlı gördüğü bütün araştırmaları yapmasını ve uygun göreceği her türlü öneriyi kendisine sunmasını Komisyon’dan isteyebilmektedir.

Atama, Özlük Hakları Kararları ve Personel Hakları: Konsey, Toplulukların çeşitli kurumlarına üye atar. Nitelikli oy çoğunluğu ile Adalet Divanı başkan ve üyeleriyle, savcıların ücretlerini, emeklilik aylık ve malî haklarını karara bağlar. AB’de çalışanların ve Komisyon üyelerinin hukukî durumlarını, görev ve çalışma koşullarını ve ücretlerini belirler.

Sonuç olarak Konsey, AB’ni şekillendiren, yöneten ve dış politikasını belirleyen temel organdır.