• Sonuç bulunamadı

1.2. Güvenlik Kavramının Boyutları

1.2.1. Askerî Boyut

Güvenlik kavramının askerî boyutu, küreselleşen ve gittikçe daha çok teknolojik ilerleme barındıran günümüz dünyasında neredeyse her geçen on yılda bir yeni tanımlamalar ve tehditlerle derinleşmektedir. Bu bağlamda, son gelişmeler ışığında ve çalışmanın kısıtları göz önünde bulundurularak, güvenliğin askerî boyutu siber güvenlik, istihbarat güvenliği ve terörizm konuları dâhilinde incelenecektir.

“Bilgi” (enformasyon) kavramı, farklı akademik disiplinler için çok çeşitli

anlamlar barındırmaktadır. İletişim mühendisi, bilgiyi düzenlenmiş bir veri seti olarak görmektedir. Bu büyüklük bit halinde ölçülmekte ve sembollerin oluşum olasılıkları şeklinde tanımlanmaktadır.78 Beşerî bilimler açısından ise, bilgi kelimesi en azından anlam-bilimsel muhteva ve mânâ içermektedir. Beşerî bilimler bağlamında bilgi, olaylardan (fenomenden) türemektedir. Fenomen; gözlemlenebilir gerçekten, olaylar ve uyarı çevrede gerçekleşen her şey için kullanılabilmektedir. Bilgi olabilmesi için, bilinçli bir alıcı tarafından gözlemlenip analiz edilmesi gerekmektedir. Bilgi, kendisini taşıyan fiziksel nesnelerden bağımsız olarak yer almaktadır; somut değildir. Aynı zamanda bilgi, hapsedilemez; kolaylıkla kopyalanabilir, uyumlandırılabilir, yok edilebilir veya çalınabilir. Genellikle bu eylemler gerçekleştirilirken arkada eyleme dair iz kalmaz. Bilgiler elektronik bir ortamda kaydedilmişse ve bağlantılı bilgisayarlar üzerinden erişime uygunsa; aynı bilginin kâğıda basılarak bir dolap içerisinde fiziki olarak saklanan türüne kıyasla daha savunmasızdır. Dijital teknoloji; ileri bilgi altyapısı ve hizmetleri gelişimi için anahtar niteliğindedir. Çünkü dijital bilginin iletişim ortamı (medya) içerisinde dolaşımını kolaylaştırmakta ve bilgiye ulaşımı veya bilginin dağıtımını kontrollü hale getirmektedir.79 Siber terörizm; (Cyberterrorism) siber uzay (cyberspace) ile terörizmin iç içe geçmesinden oluşmuştur. Bilgisayarlara, ağlara ve bilginin saklandığı yerlere yasal olmayan bir şekilde saldırılmasıdır. Siber terörizmin gerçekleştirilmesi için saldırının insanlara ya da mülke karşı şiddetle sonuçlanması ya da en azından korku yaratmak için yeterli zararın verilmiş olması gerekmektedir.

78 Claude E. Shannon ve Warren Weaver, The Mathematical Theory of Communication, Urbana, University of Illinois Press, 1949, ss. 3, 7.

79 Myriam Dunn Cavelty, Cyber-Security and Threat Politics: US Efforts to Secure the Information Age, London ve New York, Routledge, 2007, ss. 14-15.

Ölüm ya da fiziki zarara yol açan olaylar, patlamalar veya çok ciddi sonuçlara neden olan ekonomik kayıplar örnek olarak verilebilir. Kritik pozisyonda olan altyapı faaliyetlerine verilen zarar, etkisi göz önüne alınarak değerlendirildiğinde, siber terörizmin sonucu olabilmektedir.80

Bilgisayar ağlarının güvenlik açısından savunmasızlığı ve kırılganlığı, giderek artan bir sorun teşkil etmektedir. Bu problem, iş dünyası için geçerlidir. Ancak ulusal güvenliğe tehdit oluşturmasının dillere pelesenk oluşu sürekli vurgulandığı kadar gerçekte önemli olmayabilir. Siber bir saldırının, tüm ekonomilerin yaşadığı her zamanki rutin problemlerin neden olabileceğinden fazla zarar vermesi mümkün değilken, ulusal güvenliğe anlık veya belirgin bir risk teşkil etmez. Su sistemlerinde yaşanan sıkıntılar, elektrik kesintileri, hava trafiğinde yaşanan aksaklıklar ve diğer bütün senaryolar günlerce sürse de etkileri ulusal güvenlik üzerinde pek görülmeyebilir. Hâlbuki günümüzde tehdit çerçevesi o kadar ikna edicidir ki, siber güvenlik tehditleri gündemde kalmaya devam etmekte ve bu sebeple karar alıcılar, “siber-korku”ya (cyberangst) gereğinden fazla önem vermektedirler. Karar alıcıların odaklanmaları gereken, daha geniş bir alan olmalıdır. Sadece felaket senaryoları değil, aynı zamanda insan kaynaklı hatalar, teknik sorunlar ve piyasa başarısızlığı da göz önünde bulundurulmalıdır. Odak noktasının yanlış belirlenmesi, güvenliğin tesis edilmesinde ya da güvenliği sağlamak adına çok fazla önlem alınmasına neden olabilmektedir.81 Örneğin; 1990’lar gibi erken bir dönemde Ulusal Bilim Akademisi (National Academy of Sciences) bilgisayar güvenliği ile ilgili bir raporuna şu kelimelerle başlamıştır: “Risk altındayız… Artan bir biçimde Amerika bilgisayarlara dayanmaktadır… Yarının teröristleri belki de bir klavyeyle, bir bombayla olduğundan daha çok zarar vereceklerdir.” Aynı zamanda, prototip bir kavram olarak, “elektronik Pearl Harbor” kavramı türetilmiştir. Bu kavram da bilgisayar saldırılarının Amerika’nın tarihteki en önemli travması ile

80 Dorothy Denning, Testimony On The Cyberterrorism, Birleşik Devletlere Karşı Olan Tehditler

Duruşması (Hearing on

Terrorist Threats To The Unıted States), [H.A.S.C. No. 106–52], İkinci Oturum, 23 Mayıs 2000, (Çevrimiçi) http://commdocs.house.gov/committees/security/has144240.000/has144240_0f.htm, 07 Ekim 2016.

bağdaştırılmasının önünü açmıştır.82

Günümüzde tek terör çeşidi siber uzayda gerçekleşmez. En büyük piyasa ekonomisine yapılmış beklenmedik en büyük saldırı 11 Eylül saldırılarıdır. Dünya Ticaret Merkezi’nin yıkımını da içeren yapı ve teçhizat zararına ilişkin raporda, toplam kaybın 16,3 milyar dolar olduğu tahmin edilmiştir. Sektörlerde işlerin gecikmesi, bölünmesi, iki günlük kısmi işlerin durması, ücretli ve maaşlı özel sektör çalışanlarının gelirinde 3,3 milyar dolarlık kayıp yaşatmıştır. Bu kayıp, devlet çalışanları ile yerel düzeyde görevli olan kişilerin; çoğunlukla polislerin ve itfaiyecilerin, 0,8 milyar dolarlık ücret kazancıyla az da olsa dengelenmiştir. Temizlik çalışmalarının maliyetleri ise 10 milyar dolar civarındadır. Bununla beraber, Gayrisafi Yurt İçi Hasılada gerçekleşen azalmalar gibi yaşanan kayıplar hesaplamalara dâhil edilmemiştir. Ek olarak, sadece fiziki sermaye değil, beşerî sermaye de 11 Eylül’den sonra yok olmuştur. Sigorta endüstrisinin raporlarında, tahminen, 30 ilâ 58 milyar dolar arası kayıp gerçekleştiği vurgulanmıştır.83

Bilgi güçtür ve bilgiye sadece siber ağlar üzerinden ulaşılmamaktadır. Modern devletlerde istihbarat ve güvenlik teşkilatları; ilgili istihbaratı temin edip analiz ederek devletlerin savunmalarını, iç ve dış politikalarını desteklemekte ve devletlere hizmet etmekte önemli bir rol oynamaktadır.84 Bu teşkilatların rolü, yerel güvenliği (özellikle terörle mücadele, casuslukla mücadele ve devletin demokratik doğasına yönelen tehditlere karşı) uluslararası ilişkiler, diplomasi ve savunma bağlamında da tesis etmeye yardımcı olmaktır. İstihbarat ve güvenlik teşkilatlarının hesap verilebilirlikleri, demokratik yollarla seçilmiş siyasetçilere karşı olmalıdır. Bu kurumların hesap verme mekanizması sadece kendi içinde işlememelidir. Bir demokraside seçilmiş politikacılar, devlet dairelerinin ve kamu hizmetlerinin görünür koruyucuları ve vasileridirler. Seçilmiş siyasetçiler tarafından sıkı bir denetim altında

82 Gabriel Weimann, Cyberterrorism How Real Is the Threat?, Özel Rapor (Special Report), Washington DC, United States Institute Of Peace, Rapor Numarası (No.): 119, Aralık 2004, (Çevrimiçi) Https://Www.Usip.Org/Sites/Default/Files/Sr119.Pdf, 07 Ekim 2016, s. 2.

83 Walter Enders ve Todd Sandler, The Political Economy of Terrorism, Cambridge, Cambridge University Press, 2006, ss. 204-205.

84 En eski savaş sanatı ve liderlik kitaplarından biri olan Savaş Sanatı isimli eserde Sun Tzu, “Bilge hükümdarla, iyi bir komutanın normal askerlere oranla kolaylıkla savaş kazanıp, zafere ulaşması İSTİHBARAT’a bağlıdır.” Demektedir. İstihbarat ve bilginin önemine dair atıflar çok uzun bir geçmişe sahiptir. Daha ayrıntılı bilgi için lütfen bakınız: Sun Tzu, Savaş Sanatı, (Kindle Sürümü), (Çev.) Adil Demir, Kastaş Yayınları, Üçüncü Baskı, Mart 2008, Bölüm XIII, Madde: 4.

bulunmayan mekanizmalar, devlet içinde devlet riskini doğurmaktadır. Buna karşılık, seçilmiş siyasetçilerin bu gücü muhalif siyasi partilere karşı kullanması tehlikesi de mevcuttur. Yerel politikaları etkileyecek ya da karşı tarafı itibarsızlaştıracak bilgilerin toplanmasına karşı kurumlar korunmalıdır. Demokratik devletler, bu çift taraflı problemi iki şekilde çözmeye çalışmaktadırlar. Çözümlerden ilki; haklar ve yükümlülükler, teşkilatlar ile siyasi yöneticiler arasında dengelenmektedir. İkinci olarak ise kontrol mekanizmaları yönetici kadrosunun dışında yaratılmaktadır.85

İstihbarat, tasavvur edildiği gibi sadece siyaset alanı ile sınırlı değildir. Özellikle Soğuk Savaş’ın bitişiyle beraber, ekonomiler arasında rekabet ve üstünlük sağlama çabaları kendini göstermiştir. İlk dönemlerde Amerikalı ve İngiliz girişimciler, rekabet edebilen stratejiler yaratmak için ekonomik istihbarat yöntemlerini kullanmışlardır. Ancak, devletlerarası ilişkilerde ekonomik gücün artan önemi ve gücün pekiştirilmesi gerekliliği devletleri de ekonomik istihbarat yöntemleri oluşturmaya ve uygulamaya itmiştir.86 Ekonominin rekabet halinde oluşuna yardım eden her türlü bilgi, ekonomik istihbarat olarak adlandırılmıştır. Yatırım kararlarını etkileyecek ve devletlerarasındaki ilişkileri güvenli alanından çıkaracak bütün bilgiler de ekonomik istihbarat olarak isimlendirilebilir.87 Başka bir deyişle; ekonomik istihbarat; ticaret ile ilgili iktisadi bilgiyi veya politikayı kastetmektedir. İktisadi bilgi; teknolojik veri, finansal, mülki ticaretle ilgili ve devlete dair bilgiler olabilir. Bu bilgiler dış çıkarlar vasıtasıyla, doğrudan ya da dolaylı olarak, devletin görece verimliliğine veya ekonominin rekabet durumuna yardımcı olabilecek bilgilerdir. Ekonomik istihbarat, bir ulusun iktisadi güvenliğini tesis etmesinde önemli bir etken olabilmektedir. Ekonomik istihbaratın çoğunluğu yasal yollardan elde edilmektedir.88 Böyle durumlarda devletlerin, şirket politikalarını destekler ve takip eder duruma gelmelerine dahi neden olmuştur. Örneğin; CIA,

85 Ian Leigh, “The Accountability Of Security And Intelligence Agencies”, Handbook of Intelligence Agencies, (Ed.) Loch K. Johnson, London ve New York, Routledge, 2007, s. 68.

86 Rabia Yüceçelik, Ekonomik İstihbarat Modelleri ve Türkiye İçin Öneri, Tartışma Metinleri, No. 04/2015-06, İstanbul, İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü, (Çevrimiçi) http://www.ticaret.edu.tr/uploads/dosyalar/921/WPS%20NO%2004%20%202015-06.pdf, 23 Eylül 2016, s. 3.

87 Hatice Bahar Aşçı, “Savaşın ve Rekabetin Değişimi: Ekonomik İstihbarat”, 21. Yüzyıl, S: 52, Nisan 2013, 23 Eylül 2016, s. 39.

88 Minh A. Luong, “The Challenges of Economic Intelligence”, Handbook of Intelligence Agencies, (Ed.) Loch K. Johnson, London ve New York, Routledge, 2007, s. 163.

ABD’li ve diğer ülkelere mensup, ticari ilişkileri geliştirmek üzere Fransız Havayolları ile uçan işadamlarını, Fransız İstihbarat Servisi’nin yolcu koltuklarına dinleme cihazı koyduğunun tespit edilmesiyle, bu havayolu ile uçmamaları için uyarmıştır.89