Biyolojik ve sosyal bir varlık olan bireyin, yaşamını sürdürebilmesi için birtakım fizyolojik, psikolojik ve sosyal gereksinimleri vardır. Bu gereksinimlerinin karşılanması sürecinde olumlu veya olumsuz gelişmeler, bireyin uyum düzeyini etkilemektedir. Birey bu uyum sürecinde hem kendine yönelik hem de çevresine yönelik tutumlar geliştirebilmektedir. Kendi özellikleri, yaşam koşulları, farkında olma düzeyleri, benlik saygıları, karar verme biçimleri gibi “bireye ait” durumlar, yaşamlarını direk ya da dolaylı etkileyebilmektedir. Günümüzde hemen hemen her bireyin karşılaştığı stres olgusu, modern insanın günlük yaşamının bir parçasını oluşturmaktadır. Beklentileri karşılamadaki zorluklar, engellenmeler, zamana karşı yarış düşüncesi, sınavlar, başarılı olma yüklemeleri gibi olumsuz ve baskılı durumlar, stres kaynağı olarak bireyleri sürekli olarak izleyebilmektedir.445
Çalışmamızda üniversite öğrencilerinin kişilik özelliklerinin stres düzeylerine etkisi ve stresle başa çıkma yolları inceleneceği için bu bölümde genel olarak üniversite kavramına yer verilecektir. Böyle bir bölüme yer verilmesinin sebebi üniversite öğrencilerinin daha iyi anlaşılması ve yaşadığı sorunlara daha iyi bir bakış açısı sağlanması içindir.
3.1. ÜNĐVERSĐTE ÖĞRENCĐLERĐ VE KĐŞĐLĐK-STRES ĐLĐŞKĐSĐ HAKKINDA GENEL BĐLGĐLER
Teknolojik gelişmelerin her gecen gün arttığı günümüz dünyasında bu değişimin baş faktörü birey unsurudur. Bilgi cağında öncü olan bireyin başarılı
445AVŞAROĞLU, Selahattin ve ÜRE, Ömer; “Üniversite Öğrencilerinin Karar Vermede Özsaygı,
Karar Verme ve Stresle Başaçıkma Stillerinin Benlik Saygısı ve Bazı Değişkenler Açısından
olması iyi bir eğitim almasına bağlıdır.446 Bu açıdan öğrencilerin üniversite öğrenimleri önem kazanmaktadır. Yaşamın önemli bir parçasını oluşturan üniversite çağı, ergenlik dönemi gibi yaşam krizinin ardından başlamasıyla üzerinde özenle durmayı ve araştırmayı gerektirmektedir. Bir taraftan farklı bir ortama, diğer taraftan geçirmiş oldukları gelişim aşamasına bir de çevresel faktörler eklenince "üniversite öğrenimi" olgusu başlı başına ve değişim boyutları ile araştırma konusu haline gelmektedir.447
Bilginin, gelecekteki servet kaynağı olarak maddi sermayenin önüne geçmesiyle dünya ekonomisi de bir değişim içine girmiştir. Teknoloji bu sürecin itici gücü olmaktadır. Bilginin önemi arttıkça, eğitim ve özellikle de yükseköğretim de bundan payını almıştır. Yükseköğretim kurumlarında üretilen bilginin kalitesi ve ekonomide kullanılabilirliği, ulusal ve uluslararası rekabet gücü açısından giderek önem kazanmaktadır. Yükseköğretim hizmetlerinin sunumunda kaliteyi hedef alan bir yönetim anlayışının benimsenmesi, bu hizmetlerin verimi üzerinde önemli rol oynayacaktır.448
3.1.1. Üniversite Tanımı ve Türkiye’deki Üniversitelerin Genel Görünümü
Günümüzde bilgi toplumu adı verilen yeni bir toplumsal düzenin ortaya çıktığı görüşü sık sık dile getirilmektedir. Bu toplumun en önemli kurumlarından biri de, bilginin üretildiği temel bir kurum olan üniversitedir. Kökeni çok eskilere gitmesine rağmen modern anlamda üniversite, ulus-devletlerin yaygınlık kazanmaya başladığı 19. yüzyıl boyunca milli kültürü oluşturmak ve devlet idaresinde yer alacak seçkinler yetiştirmek için ortaya çıkmıştır.449
446GAVCAR, Erdoğan; ÜLKÜ, Meltem ve EKMEKÇĐ, Seçil; “Üniversite Öğrencilerinin Başarıları
Üzerine Etki Eden Bazı Faktörlerin Araştırılması (Muğla Üniversitesi Đ.Đ.B.F. Örneği)”, Muğla
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 5, Bahar 2001, s.2.
447ÖZBAY, Günnur; Üniversite Öğrencilerinin Problem Alanlarını Belirlemeye Yönelik Bir
Ölçek Geliştirme: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C.
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon, 1997, s.1.
448GENCEL, Ufuk; “Yükseköğretim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Akreditasyon”,
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 3, S. 3, 2001, s.164-165.
449YILDIRIM, Engin ve DUMAN, Mehmet; “Bilgi-Đktidar-Toplum Bağlamında Akademik
Özgürlük ve Üniversite Özerkliği”, (Erişim: http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?n
Türk Dil Kurumu’na göre üniversite; bilimsel özerkliğe ve kamu tüzel kişiliğine sahip, yüksek düzeyde eğitim, öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan fakülte, enstitü, yüksekokul ve benzeri kuruluş ve birimlerden oluşan öğretim kurumudur.450
Doğan’a (2000) göre üniversite; ortaöğretimden sonra, en az iki yıllık yükseköğretim veren ve öğrencilerini ön lisans, lisans ve yüksek lisans düzeyinde yetiştiren eğitim kurumlarının tümünü kapsar. Üniversitelerin amacı, milli eğitimimizin ilke ve hedeflerinden ödün vermeksizin, kalkınmamızın gerçekleşmesinde çok önemli bir faktör olan bireyi, ilgi, beceri ve yetenekleri doğrultusunda ve ülkemizin üst düzeyde insan gücü ihtiyacını karşılayacak şekilde yetiştirmektir.451
Tarihsel olarak bilimsel bilginin üretildiği en önemli kurumlardan biri olan üniversitelerin temel işlevi üretilen bu bilgiyi öğretme ve yaymadır. Bu fonksiyonları, eğitim filozofu Gasset’i izleyerek bilimsel araştırma, meslek eğitimi ve kültür aktarımı şeklinde de özetlemek mümkündür. Üniversite nitelemesini hak etmenin yolu bu üç işlevin eş anlı olarak yerine getirilebilmesine bağlıdır. Bu manada üniversite kültür olarak bilgi ile bilim olarak bilgi arasında iletişimi sağlayan bir kurumdur. Üniversitenin ele aldığı bilgi bilimsel bilginin yanı sıra kültürel bilgiyi de içermektedir. Üniversite sadece bilgi üreten bir kurum değil, toplumun kültürel unsurlarının da korunduğu, geliştirildiği bir ortamdır.452
Aşağıda Yükseköğretim Kurulu Öğrenci Seçme (OSYM) ve Yerleştirme Merkezi ile Yükseköğretim Kurulu (YOK) tarafından tespit edilmiş olan üniversiteler ve üniversite öğrencileri ile ilgili birtakım demografik bilgilere yer verilecektir.
450
Türkçe Sözlük; s.1535.
451DOĞAN, Đsmail; Sosyoloji: Kavramlar ve Sorunlar, 3. Baskı, Sistem Yayıncılık, Đstanbul, 2000,
s.227.
Tablo 1: 2008-2009 Öğretim Yılı Türkiye Toplamı Yükseköğretim Öğrenci Sayıları
YENĐ KAYIT