• Sonuç bulunamadı

Jung tipolojisini çeşitlilik ve karışıklık gösteren birey tiplerini bazı yöntemlerle bir araya getirmeye çalışarak yaratmıştır. Bireysel farklılıkları belli kategorilerde toplamayı hedeflemiştir.194 Jung bireyleri öncelikle olarak iki gruba ayırmıştır. Bunlar dışa-dönük ve içe-dönük şeklindedir. Đçe dönük tip, nesnelerle zor ve olumsuz bağlantı kurar. Nesneden çok özneye bağlıdır. Nesne geri planda kalır, kişilik yapısı ve davranışın oluşmasına dolaylı olarak etki yapar. Bu tiplerin içinde bulundukları ortama uyumları güçtür. Toplumsal kurallar ve değerlerin benimsemesi zorlukla olabilir. Dışa dönük tip, nesnelerle kolay ve uyumlu bağlantı kurar. Nesnelere değer vererek düşünür. Eylemlerini nesnelere göre düzenler, özneden çok nesneye bağlıdır. Kendisinin dışındaki dünyaya daha çok ilgi duyar. Đçinde yaşadığı ortamın ortak kurallarına ve değerlerine kolay ve çabuk uyum gösterir. Bu gibi durumlarda birey, kendi iç dünyasının derinliklerinde bulunan duygu ve düşünceler bilinçli duruma çıktığında, tanımadığı duygu ve düşünceleri çevresindeki nesnelere yansıtır.195

Günlük yaşamda böyle bir kişilik yapısına rastlama olasılığı yoktur. Jung’a göre, içe ya da dışa dönüklük, kişilik gücünün yöneliş biçimidir. Bu güç doğuştan vardır, amacı üstün olan ruhsal işlevi belirtmek ve geliştirmektir. Genel olarak her kişilik yapısında, denge durumunda olan içe ve dışa dönük özellikler vardır. Bilinç dışa dönük olduğu zaman, bilinçdışı içe dönüktür. Ya da bunun tam tersi söz konusudur. Değişik tiplerin özellikleri, bireylerarası ilişkilerde, evlilik sorunlarında, ana-baba-çocuk çatışmalarında, bireylerarası sürtüşmelerde, hatta toplumsal ve siyasal olayların ortaya çıkmasında önemli rol oynar.196

Jung bunların dışında psikolojik tiplerin dört ana fonksiyonunu tanımlamıştır. Bunlar; duyuş, hissetme, düşünme ve kavrayıştır. Jung bu fonksiyonları bulurken çeşitli alanlardan yararlanmıştır. Mitoloji, din, tinsel, büyücülük ve kehanet gibi.197 Bunlar; duyuş, duyu organlarıyla algılama; hissetme, kendini ve başkalarını

194DOWNS, Alexis; DURANT, Rital and EASTMAN, Ken; “Jung’s Legacy And Beyond:

Exploring The Relevance Of Archetypal Psychology To Organizational Change”, Journal Of

Organizational Change Management, V. 15, N. 5, 2002, s.502-508.

195KÖKNEL; s.90. 196DEĞĐRMENCĐ; s.61. 197ROECKELEIN; s.277.

değerlendirebilme yeteneği; düşünme, düşünme işlevi, mana ve kavrayış; sezgi, bilinçli olarak kavramanın dışında gerçeğin fark edilmesi, bir çeşit içe-doğuştur.198

Jung psikolojik tiplerle ilgili yaptığı açıklamalarda esasında bireylerin benlik gelişimlerini ortaya koyan ifadelere de yer vermektedir. Jung’un psikolojik tipleri anlaşılabilir ve farklılıkları yapıcı bir şekilde kullanmak için faydalanabilir yollar sunmaktadır. Örneğin; dışadönük bireyler yazmaktan çok dinlemeyi ve konuşmayı tercih ederler. Bu durum onların seçeceği meslekler üzerinde etkilidir. Duyusal bireyler gerçekleri isterler ve bunların geçmişteki durumları ile ilişki kurma eğilimleri fazladır. Gelecek bakış açıları daha çok sezgileri üzerine kurulmuştur.199

Jung sekiz tür içe ve dışa dönük tipe ulaşmıştır. Bunlar;

-Düşünen Đçedönük: Kendini gözler ve genellikle soyut fikirlerin etkisinde

kalır. Somuta yönelebilme gücüne sahip olmasına rağmen fikirleri içsel olarak izler. Bu grup, bazen korkunç sonuçlar doğuracağını hesaba katmaksızın bir görüşün peşine takılan ve dogmalardan hoşlanan bazı teröristleri ve bağnazları da içerir.200

-Düşünen Dışadönük: Bu grupta olan bireyler dış dünyaya yönelirler.

Genelde katı bir düşünce yapısına sahiptirler. Kurallar, yasa ve ahlak konularında tehlikeli olabilirler. Bazen duygudan yoksun acımasız bir tavır içerisine girebilirler.

-Duygusal Đçedönük: Kapalı bir kutu gibidirler. Bu gruptaki bireyleri

anlamak için büyük bir çaba gerekir. Birçok şeyi kendi derinlerinde yaşamayı severler. Sakin görünümlüdürler. Heyecanlarını daha çok içlerinde yaşarlar ve bunu çok fazla dışarı vurmazlar.

-Duygusal Dışadönük: Son derece toplumcudur. Dış dünyaya yönelmiştir.

Fakat duygu ağır basmaktadır. Bu, hava iyi olduğu için kendini iyi hisseden, yağışlı olduğu zaman da ağlayacakmış gibi olan birey tipidir. Halbuki içe dönükte her şey dış koşullarda bağımsız olarak iç iklimine yani yaşamına bağlıdır. Kolaylıkla etki altında kalıp, konuları duygu aracılığı ile gözden

198BALKIS; s.20. 199DOWNS v.d.; s.508. 200YANBASTI; s.46.

geçirir. Tutumu şu cümleyle açıklanabilir; “Bunu çok hoş buluyorum. Öyleyse çok hoştur”.201

-Duysal Đçedönük: Son derece öznel bir tiptir. Her şeyi bu öznelliğine göre

yaşamayı ve yorumlamayı sever. Đç alemindeki duyulara daha fazla yönlenmektedir.

-Duysal Dışadönük: Somut olan şeylerle ilgilenmeyi daha çok severler.

Nesnellikten hoşlanırlar. Deneyimlerini bir olaydan diğerine rahatlıkla aktarabilirler.

-Sezgisel Đçedönük: Bu tipteki bireyler bir rüya aleminde gibidirler. Hayal

gücü sınırsızdır. Bilgi ve deneyimleri tamamiyle sezgileri üzerine kurulmuştur. Başkalarını kendi fikir ve inançlarına inandırma eğilimleri fazladır.

-Sezgisel Dışadönük: Onlar için “sezgiyle doğuyor ve yaşıyor” denebilir.

Birçok kadın bu gruba girer. Bu tipte bir birey, başarmak için her şeyi dener. Aslında bunu bilinçsiz olarak yapar. Bu tür bir kadın karşısında erkek, kendini gizlemekten başka bir şey yapamaz. Bu tipteki birey, kendisine uygun düşen toplumsal çevreyi, nasıl giyineceğini ve nasıl konuşacağını hissederek bilir. Kısaca bu tipler sezgileri ile dış gerçekler arasında bağ kurar.202

Jung’a göre kişilikte bulunan dört işlevden birinin gelişmesi ergenlik çağı sonunda tamamlanır. Ancak bu çağda olup kişilik gelişmesini tamamlamamış bireyler de vardır. Bu bireyler tutarsız davranırlar, dengesiz ve düzensizdirler. Her an değişme gösterirler. Gelişmiş bir kişilik yapısında dört işlevden en az üçünün bilinç yüzeyine çıkması gereklidir. Genellikle içe ve dışa dönüklükte uçlara yakın bulunan bireylerde nevrotik yakınmalar ve belirtiler ortaya çıkar.203 Jung kişiliğin karakteristik özellikleri ve psikolojik tipleri, patolojilerin ve oluşan olumsuz kişilik bozukluklarının gelişimi için önceden gerekli olan bilgileri sağlamaktadır. Bu yüzden

201YANBASTI; s.47. 202YANBASTI; s.47. 203CAN; s.123.

deneyimlerini pratik bir tipoloji yaratarak ve psikolojik tipleri hem çeşitlendirerek hem de bir araya getirerek paylaşmıştır.204