Araştırmaya Katılan Bireylerin Tüketici Eğitimi ile İlgili Konuları Bilme Durumlarına İlişkin Sonuçlar

Bu bölümde, araştırmaya katılan bireylerin tüketici eğitimi ile ilgili konuları bilme durumlarına ilişkin ön test ve son test verilerine yönelik sonuçlara yer verilmiştir.

Günlük hayatta sıklıkla karıştırılan tüketici kavramının müşteri, alıcı ve toptancı kavramlarından; tüketim kavramının harcama, alışveriş ve kazanç kavramlarından ayırt edilme durumunu saptayabilmek amacıyla bir soru yöneltilmiştir. Bireylere uygulanan beş haftalık eğitim sonrasındaki son testte, tüketici kavramını diğer kavramlar arasından; tüketim kavramını diğer kavramlar arasından ayırt edenlerin oranının ön testte göre artış gösterdiği belirlenmiştir.

Zorunlu ihtiyacı satın almak, boş vakitleri değerlendirmek, başkaları tarafından beğenilmek ve ayrıcalıklı olmak ifadeleri arasından tüketimin gerçekte yapılış amacını ayırt etmeye yönelik bir soru yöneltilmiştir. Bireylerin ön teste verdiği cevaplarda tüketimin gerçekte yapılış amacını zorunlu ihtiyacını satın almak olduğunu belirterek doğru cevabı bilenlerin oranının çoğunluğu oluşturduğu ve eğitim sonrasındaki son testte de bu oranının daha da arttığı görülmüştür.

İhtiyaç kavramının istek, hedef ve davranış kavramlarından ayırt edilme durumunu saptayabilmek amacıyla bir soru yöneltilmiştir. Bireylere uygulanan beş haftalık eğitim sonrasındaki son testte, ihtiyaç kavramını diğer kavramlar arasından ayırt edenlerin oranının ön testte göre artış gösterdiği belirlenmiştir. Son testte doğru cevap olan ihtiyaç kavramı dışındaki diğer üç kavramda da düşüş gözlenmiştir.

İhtiyaçlar sonsuzdur, ihtiyaçlar tekrarlanmazlar, ihtiyaçlar birbirinin yerine geçebilir ve ihtiyaçlar genellikle birbirini tamamlar ifadeleri arasından ihtiyaçlara ait olmayan seçeneğin bulunmasına yönelik bir soru yöneltilmiştir. Bireylere uygulanan beş haftalık eğitim sonrasındaki son testte, ihtiyaçlar tekrarlanmazlar şeklindeki yanlış cevabı, ihtiyaçlara ait diğer üç özellik arasından ayırt edenlerin oranının ön testte göre artış gösterdiği belirlenmiştir. Son testte ise diğer üç özellikte düşüş gözlenmiştir.

Verilen ihtiyaç türlerinin (sevgi ve ait olma ihtiyacı, fizyolojik ihtiyaç, saygı ihtiyacı, kendini gerçekleştirme ihtiyacı, güvenlik ihtiyacı) doğru sıralanışını bulmaları istenmiştir. Son testte doğru sıralamayı yapanların oranının arttığı görülmüştür.

Üşümemek için mont giymek, kendini iyi hissetmek için kuaföre gitmek, beslenmek için yemek yemek ve iyileşmek için ateş düşürücü şurup içmek ihtiyaçlarının

yer aldığı dört şık verilmiş ve bireylerden verilen şıklar arasından karşılanması zorunlu olmayan ihtiyacı bulmaları istenmiştir. Bireylerin ön teste verdiği cevaplarda karşılanması zorunlu olmayan ihtiyacın kendini iyi hissetmek için kuaföre gitmek olduğunu belirterek doğru cevabı bilenlerin oranının çoğunluğu oluşturduğu ve eğitim sonrasındaki son testte de bu oranda artış görülmüştür. Ayrıca karşılanması zorunlu olan diğer ifadelerin son test oranında ön testte göre düşüş gözlenmiştir.

Fayda kavramının sonuç, tatmin ve değer kavramlarından ayırt edilme durumunu saptayabilmek amacıyla bir soru yöneltilmiştir. Bireylere uygulanan beş haftalık eğitim sonrasındaki son testte, fayda kavramını diğer kavramlar arasından ayırt edenlerin oranının ön testte göre artış gösterdiği belirlenmiştir.

Ürün ile ilgili işlevsel özellikleri içeren yarar türünün adını verilen şıklar arasından bulunması istenmiş ve ön testte doğru seçenek olan somut fayda cevabı istenilen oranda alınamamasına rağmen verilen eğitim sonrasında uygulanan son testte bireylerin yarısından fazlası doğru cevabı işaretlemiştir.

Ürün ile ilgili duygusal, fiziksel zevkler ve de estetik özellikleri içeren yarar türünün adının verilen şıklar arasından bulunması istenmiştir. Doğru cevap olan hedonik fayda şıkkı ön teste en düşük orana sahipken verilen eğitim sonrasında uygulanan son testte bireylerin yaklaşık yarısı tarafından işaretlenmiştir.

Bir mal veya hizmet satın alımında hangi yarar ya da yararların bir arada bulunması gerektiğine ilişkin bir soru yöneltilmiştir. Bir mal veya hizmet satın alımında bir arada bulunması gereken somut ve hedonik yararların, eğitim sonrasındaki son testte öğrenciler tarafından bilinme durumunun ön testteki orandan daha fazla olduğu saptanmıştır.

Bir mal veya hizmetin satın alınma nedenlerinden olarak uzun ömür, düşük fiyat, farklı olma arzusu ve yüksek kalite ifadeleri verilmiş ve bunlar arasından rasyonel olmayan nedenin seçiminin istendiği bir soru yöneltilmiştir. Rasyonel nedenler arasında yer almayan farklı olma arzusunun bireyler tarafından bilinme oranı eğitim sonrasındaki son testte artış göstermiştir.

Tüketicilerin satın alma kararını verirken izledikleri sürecin (ihtiyacın belirlenmesi, satın alma öncesi araştırma, alternatiflerin değerlendirilmesi, satın alma kararı) hangi seçenekte doğru sıralandığını işaretlemeye yönelik bir soru yöneltilmiş ve son testte doğru sıralamayı yapanların oranında artış saptanmıştır.

Tüketici eğitimi kavramını, tüketici hakları, tüketici davranışları ve tüketici sorunları kavramları arasından ayırt etmeleri istenmiştir. Tüketici eğitimi kavramının

verilen eğitim sonrasında uygulanan son testte bireyler tarafından bilinirliğinin arttığı görülmüştür.

Tüketici eğitiminin neden önemli olduğunun verilen seçenekler arasından seçimine dayalı bir soruda, bireylerin çoğunluğunun ön testte bilinçli tüketim yapabilmek şeklinde verdikleri doğru cevap, uygulanan eğitim sayesinde son testte daha da artmıştır.

Bireylerden verilen dört seçenek arasından tüketici eğitiminin faydaları arasında yer almayan seçeneği bulmaları istenmiştir. Mal ve hizmetlerin en ucuzunu, en güzelini alınması konusunda bilgi verir, mal ve hizmetlerin nasıl değerlendirileceği konusunda bilgi verir, mal ve hizmetlerin nereden ve nasıl satın alınacağı konusunda bilgi verir, mal ve hizmetlerin kalitelerinin nasıl tespit edileceği, fiyatlarının nasıl karşılaştırılacağı konusunda bilgi verir şeklindeki seçeneklerden mal ve hizmetlerin en ucuzunu, en güzelini alınması konusunda bilgi verir seçeneği tüketici eğitiminin faydaları arasında yer almaz cevabını işaretleyenlerin oranı ön testte göre son testte artış göstermiştir.

Tüketicilerin eğitilmesi gereken konular arasında yer almayan seçeneğin bulunması istenmiştir. Mal ve hizmetlerin seçimi, satın alınması, kullanılması, hak ve sorumlulukların tanıtılması, fiyatların, markaların karşılaştırılması tüketicilerin eğitilmesi gereken konular arasında yer almaktadır. Konular arasında yer almayan satın alma işleminde tek bir özelliğin düşünülmesi şıkkının son testteki oranının, ön test oranına göre artması bireylere verilen eğitimin amacına ulaştığını göstermektedir.

Tüketici eğitiminde bilgilerin sürekli olarak yenilenme nedenleri arasında yer almayan seçeneğinin ayırt edilebilmesine ilişkin bir soru yöneltilmiştir. Son test verileri, teknolojideki değişmelerin, sosyal hayatın değişmesinin, kanunların değişmesinin öğrenciler tarafından tüketici eğitiminde bilgilerin yenilenme nedenleri arasında yer aldığını; fiyatların değişmesinin ise yer almadığını ayırt edebildiklerini ortaya koymaktadır.

Bireylerden verilen seçenekler arasından tüketici hakları arasında yer almayan seçeneği işaretlemeleri istenmiştir. Sağlıklı bir çevreye sahip olma, eğitilme, temel ihtiyaçların giderilmesi haklarının genel olarak son test oranında ön test oranlarına göre düşüş gözlenmiş ve bunların tüketici hakları olduğu ayırt edilmiştir. Ancak ucuza satın alma, ön testte de son testte de en yüksek oranlara sahip olup son testteki değeri, ön testte göre artış göstermiş ve bunun bir tüketici hakkı olmadığı belirtilmiştir.

Mal ve hizmet satın almak isteyen tüketicilerin karşılaştığı problemler arasında yer almayan seçeneğin belirlenmesine ilişkin bir soru yöneltilmiştir. Tüketicilerin

karşılaştığı problemlerden olan alınacak mal ve hizmetin ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamayacağını bilememek, alınacak mal ve hizmetin kaliteleri hakkında karşılaştırma yapamamak, alınacak mal ve hizmetin fiyatlarının uygun olup olmadığını saptayamamak seçeneklerinin son test oranları ön test oranlarına göre düşmüştür. Ancak alınacak mal ve hizmetin başkaları tarafından beğenilip beğenilmeyeceğinden emin olamamak seçeneğinin son test oranı ön testte göre artmış bu da bireyler tarafından bu seçeneğin tüketicilerin karşılaştığı problemlerden biri olmadığını öğrendiklerini göstermiştir.

Bireylerden tüketicilerin bilgilendirilmesini ve eğitilme hakkını ortaya çıkaran etmenleri belirlemeleri ve bu etmenler arasında yer almayan seçeneği bulmaları istenmiştir. Tüketiciye yönelik ürünlerin, marka-modellerin çeşitlenmesi, tüketici bilgi- deneyimlerinin yetersiz kalması, tüketicinin sosyo-ekonomik düzeyinin artması seçeneklerinin son test oranında ön test oranlarına göre düşüş gözlenmiştir. Ancak tüketicinin en kaliteli malı satın almak istemesi seçeneğinin ise son test oranı ön test oranına göre artmış, bu seçeneğin tüketicilerin bilgilendirilmesi ve eğitilme hakkını ortaya çıkaran etmenler arasında bulunmadığı ayırt edilebilmiştir.

Gösteriş tüketimi kavramının bilinirlik düzeyi incelenmiş olup diğer kavramların son test oranları, ön test oranlarına göre azalırken gösteriş tüketimi kavramının son test oranında artış görülmesi eğitimin amacına ulaştığını açıklamaktadır.

Bireylere alışveriş listesi hazırlamanın asıl amacı sorulmuş ve doğru cevap olan ihtiyaçlarımızı belirlemek seçeneğinin son test oranları ön test oranlarına göre artmıştır. Ancak almak istediklerimizi unutmamak, fazla para harcamamak ve alışverişi belli bir sıraya göre yapmak seçeneklerinin genel olarak son test oranında düşmüştür.

5.1.3. Araştırmaya Katılan Bireylerin Tüketici Eğitimi Alma ve Tüketim