4. BULGULAR VE YORUM
4.2. Araştırmaya Katılan Bireylerin Tüketici Eğitimi ile İlgili Konuları Bilme Durumlarına İlişkin Bulgular ve Yorum
Bu bölümde, araştırmaya katılan bireylerin tüketici eğitimi ile ilgili konuları bilme durumlarına ilişkin ön test ve son test verilerine yönelik bulgu ve yorumlara yer verilmiştir.
Tablo 9
Öğrencilerin Tüketici Kavramını Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Tüketici 74 33.9 140 64.2 Müşteri 68 31.2 41 18.8 Alıcı 43 19.7 23 10.6 Toptancı 33 15.2 14 6.4 Toplam 218 100.0 218 100.0 40.785 .000 ***p<.001
Tablo 9’da görüldüğü gibi, tüketici kavramının günlük hayatta sıklıkla karıştırılan müşteri, alıcı ve toptancı kavramlarından ayırt edilme durumunu saptayabilmek amacıyla bir soru yöneltilmiştir. Ön test de tüketici kavramını bilenlerin oranı %33.9 iken bu oran son testte %64.2’ye çıkmıştır. Bu artış, tüketici eğitiminin başlangıç noktası olan tüketici kavramının bireylere eğitim yoluyla verilebileceğini göstermesi bakımından dikkat çekmektedir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketici kavramını bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile karşılaştırılmış (X²=40.785) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.001) (Tablo 9).
Tablo 10
Öğrencilerin Tüketim Kavramını Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Harcama 19 8.7 23 10.6 Alışveriş 78 35.8 39 17.8 Kazanç 50 22.9 25 11.5 Tüketim 71 32.6 131 60.1 Toplam 218 100.0 218 100.0 39.536 .000 ***p<.001
Tablo 10’da görüldüğü gibi, tüketim kavramının harcama, alışveriş ve kazanç kavramlarından ayırt edilme durumunu saptayabilmek amacıyla bir soru yöneltilmiştir. Bireylerin tüketim kavramı yerine %35.8’lik oranla alışveriş kavramını ilk sırada, %32.6 ile tüketim kavramını ise ikinci sırada kullandıkları görülmüştür. Bireylerden ön test de tüketim kavramını bilenlerin oranı %32.6 iken bu oran beş haftalık tüketici eğitimi sonrasında %60.1’e çıkarak ilk sırada yer almıştır. Bu bulgu ile tüketici eğitimindeki temel kavramlardan biri olan tüketim kavramının bireylere küçük yaşlardan itibaren kazandırılabileceği ve toplumdaki yanlış kavram öğrenmelerinin önüne geçilebileceği düşünülebilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketim kavramını bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=39.536) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark istatistikî açıdan anlamlıdır (p<.001) (Tablo 10).
Tablo 11
Öğrencilerin Tüketimin Yapılış Amacını Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Ayrıcalıklı olmak 8 3.7 4 1.8
Başkaları tarafından beğenilmek 12 5.5 12 5.5 Boş vakitleri değerlendirmek 24 11.0 10 4.6 Zorunlu ihtiyacını satın almak 174 79.8 192 88.1
Toplam 218 100.0 218 100.0
7.983 .046
*p<.05
Tablo 11’de görüldüğü gibi, bireylerin %79.8’i ön testte zorunlu ihtiyacı satın almak, %11.0’ı boş vakitleri değerlendirmek, %5.5’i başkaları tarafından beğenilmek ve %3.7’si ayrıcalıklı olmak için tüketimin yapılması gerektiğini belirtmiştir. Son testte ise tüketimin yapılış amacının zorunlu ihtiyacı satın almak olduğunu belirtenlerin oranı %88.1’e yükselmekle birlikte başkaları tarafından beğenilmek için tüketimin yapılması gerektiğini düşünenlerin oranı (%5.5) değişmemiştir. Ayrıca son testte bireylerin %4.6’sı boş vakitleri değerlendirmek, %1.8’i de ayrıcalıklı olmak için tüketim yapılması yönünde görüş bildirmiş olmasına rağmen bu oranlarda düşüş görülmüştür.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketimin yapılış amacını bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile karşılaştırılmış (X²=7.983) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlıdır (p<.05) (Tablo 11).
Tablo 12
Öğrencilerin İhtiyaç Kavramını Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p İstek 32 14.7 29 13.3 İhtiyaç 101 46.3 144 66.1 Hedef 64 29.4 26 11.9 Davranış 21 9.6 19 8.7 Toplam 218 100.0 218 100.0 23.839 .000 ***p<.001
Tablo 12’de görüldüğü gibi, bireylerin ihtiyaç kavramını bilme durumlarını tespit etmeye yönelik sorulan soruya ön testte %46.3 oranında doğru cevap verilirken son testte bu oranın %66.1 olduğu görülmüştür. Ön testte hedef cevabını verenlerin oranı %29.4, istek cevabını verenlerin oranı %14.7, davranış cevabını verenlerin oranı %9.6 olmuştur. Son testte doğru cevap olan ihtiyaç kavramı dışındaki diğer üç kavramda da düşüş gözlenmiştir. Son testte istek cevabını verenlerin oranı %13.3, hedef cevabını verenlerin oranı %11.9 ve davranış cevabını verenlerin oranının %8.7 olduğu belirlenmiştir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin ihtiyaç kavramını bilme durumuna ait ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=23.839) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark istatistikî açıdan anlamlı bulunmuştur (p<.001) (Tablo 12).
Tablo 13
Öğrencilerin İhtiyaçlara Ait Olmayan Özelliği Ayırt Edebilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p
İhtiyaçlar sonsuzdur 48 22.0 32 14.7 İhtiyaçlar tekrarlanmazlar 97 44.5 132 60.6 İhtiyaçlar birbirinin yerine geçebilir 41 18.8 30 13.7 İhtiyaçlar genellikle birbirini tamamlar 32 14.7 24 11.0
Toplam 218 100.0 218 100.0
11.396 .010
*p<.05
Tablo 13’te görüldüğü gibi, ihtiyaçların özelliklerinin bilinme durumunu saptamaya yönelik soruda ihtiyaç özellikleri arasında yer almayan ve doğru cevap olan ihtiyaçlar tekrarlanmazlar şıkkının oranı ön testte %44.5 iken son testte %60.6’ya yükselmiştir. Ancak ihtiyaçlara ait özelliklerden olan ihtiyaçlar sonsuzdur şıkkının oranının %22.0’dan %14.7’ye, ihtiyaçlar birbirinin yerine geçebilir şıkkının %18.8’den %13.7’ye ve ihtiyaçlar genellikle birbirini tamamlar şıkkının %14.7’den %11.0’a düştüğü belirlenmiştir. Son testte elde edilen bulgular, bireylerin çoğunluğunun ihtiyaçların tekrarlanacağını; yani bir mal veya hizmet satın alımının bir defa değil yaşam devam ettiği sürece yapılacağını bunun için de satın almalarda ihtiyaçlara uzun süreli cevap verecek ürünlerin alımına yönelinmesi gerektiği vurguladığı için önem taşıyabilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin ihtiyaçlara ait olmayan özelliği ayırt edebilme durumuna ait ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=11.396) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.05) (Tablo 13).
Araştırmaya katılan bireylerden verilen ihtiyaç türlerinin (sevgi ve ait olma ihtiyacı, fizyolojik ihtiyaç, saygı ihtiyacı, kendini gerçekleştirme ihtiyacı, güvenlik ihtiyacı) doğru sıralanışını bulmaları istenmiştir. Bireylerin ön testte %13.8’i (n=30)
son testte ise %51.8’i (n=113) doğru sıralamanın yapıldığı seçeneği işaretlemişlerdir. Son testte doğru sıralamayı (fizyolojik ihtiyaç, güvenlik ihtiyacı, sevgi ve ait olma ihtiyacı, saygı ihtiyacı, kendini gerçekleştirme ihtiyacı) yapanların oranının artmasında bireylerin öncelikle zorunlu ihtiyaçların karşılanması gerektiği bilgisini uygulamaya koyduklarının göstergesi olabilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin ihtiyaç türlerini doğru sıralama durumuna ait ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=78.682) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.001).
Tablo 14
Öğrencilerin Karşılanması Zorunlu Olmayan İhtiyacı Ayırt Edebilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p
Üşümemek için mont giymek 12 5.5 6 2.8 Kendini iyi hissetmek için
kuaföre gitmek 181 83.0 200 91.7
Beslenmek için yemek yemek 15 6.9 3 1.4 İyileşmek için ateş düşürücü
şurup içmek 10 4.6 9 4.1
Toplam 218 100.0 218 100.0
11.000 .012
*p<.05
Tablo 14’te görüldüğü gibi, örneklemde yer alan bireylere üşümemek için mont giymek, kendini iyi hissetmek için kuaföre gitmek, beslenmek için yemek yemek ve iyileşmek için ateş düşürücü şurup içmek ihtiyaçlarının yer aldığı dört şık verilmiş ve bireylerden verilen şıklar arasından karşılanması zorunlu olmayan ihtiyacı bulmaları istenmiştir. Ön testte karşılanması zorunlu ihtiyaçlardan beslenmek için yemek yemek %6.9 iken son testte %1.4’e, üşümemek için mont giymek %5.5’ten %2.8’e, iyileşmek için şurup içmek ise %4.6’dan %4.1’e düşmüştür. Bireylerden karşılanması zorunlu olmayan
ihtiyaçlardan biri ve doğru cevap olan kendini iyi hissetmek için kuaföre gitmek ön testte %83.0 iken son testte %91.7’ye çıkmıştır. Ön testte ve özellikle de son testte bireylerin tamamına yakınının kuaföre gitmenin karşılanması öncelik taşıyan bir ihtiyaç olmadığını bildikleri görülmektedir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin karşılanması zorunlu olmayan ihtiyacı ayırt edebilme durumuna ait ön test ve son test verileri khi kare testi ile karışlaştırılmış (X²=11.000) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.05) (Tablo 14).
Tablo 15
Öğrencilerin Fayda Kavramını Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Sonuç 28 12.8 33 15.1 Fayda 108 49.5 132 60.6 Tatmin 48 22.1 36 16.5 Değer 34 15.6 17 7.8 Toplam 218 100.0 218 100.0 10.191 .017 *p<.05
Tablo 15’te görüldüğü gibi, tüketici eğitimindeki yer alan kavramlardan biri olan fayda kavramının bilinme durumu ön testte de son testte de ilk sırada yer almakla birlikte %49.5 olan oranı verilen eğitim sonrasında %60.6’ya çıkmıştır. Ön testte tatmin kavramının oranı %22.1, değer kavramının oranı %15.6, sonuç kavramının oranı %12.8’dir. Son testte ise tatmin kavramı %16.5, sonuç kavramı %15.1, değer kavramı ise %7.8’dir. Eldeki bulgular, bireylere kavramlar arasındaki farkın ve doğru kavram kullanımının kazandırılabileceği noktasında önemli olabilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin fayda kavramını bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile karşılaştırılmış (X²=10.191) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.05) (Tablo 15).
Tablo 16
Öğrencilerin Somut Fayda Kavramını Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Somut fayda 65 29.8 130 59.6 Hedonik fayda 37 17.0 51 23.4 Öznel fayda 73 33.5 20 9.2 Duygusal fayda 43 19.7 17 7.8 Toplam 218 100.0 218 100.0 65.365 .000 ***p<.001
Tablo 16’da görüldüğü gibi, fayda türleri arasında yer alan somut fayda tanımının diğer fayda türlerinden ayırt edilme durumu ön testte %29.8’lik oranla %33.5 olan öznel faydadan sonra ikinci sırada yer almıştır. Ancak %29.8 olan bu oranın son testte %59.6 ile birinci sıraya yükselmesi, bireylerin çoğunluğunun ürünlerdeki işlevsel özellikleri içeren fayda türünü ayırt ettikleri şeklinde yorumlanabilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin somut fayda kavramını bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=65.365) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.001) (Tablo 16).
Tablo 17
Öğrencilerin Hedonik Fayda Kavramını Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Somut 47 21.6 62 28.4 Hedonik 40 18.3 99 45.4 Rasyonel 41 18.8 33 15.2 Nesnel 90 41.3 24 11.0 Toplam 218 100.0 218 100.0 54.037 .000 ***p<.001
Tablo 17’de görüldüğü gibi, fayda türlerinden biri olan hedonik faydanın bilinme durumu ön testte %18.3 ile son sırada iken verilen eğitim sonrasında uygulanan son testte %45.4 ile ilk sırada yer almasına rağmen oranın %50’nin altında kaldığı görülmüştür.
Araştırmaya katılan öğrencilerin hedonik fayda kavramını bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=54.037) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.001) (Tablo 17).
Tablo 18
Öğrencilerin Tüketicinin Satın Aldığı Bir Malda veya Hizmette Aranması Gereken Yarar/Yararları Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p
Somut fayda 39 17.9 29 13.3
Hedonik fayda 22 10.1 43 19.7
Somut ve hedonik fayda 103 47.2 132 60.6
Hiçbiri 54 24.8 14 6.4
Toplam 218 100.0 218 100.0
35.363 .000
***p<.001
Tablo 18’de görüldüğü gibi, bir mal veya hizmet satın alımında aranması gereken somut ve hedonik yararların öğrenciler tarafından bilinme durumu incelendiğinde ön testte bireylerin %47.2’si son testte ise bireylerin %60.6’sı her iki fayda türünün olması gerektiğini belirtmiştir. Bireylerin son testte %60.6’sının satın alma sürecinde her iki fayda türünün dikkate alınması gerektiğini belirtmeleri, bireylerdeki ürünlerin sadece dış görünüşüne bakarak yanlış karar vermelerinin önlenebileceği yönünde izlenim uyandırabilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin satın aldığı bir malda veya hizmette aranması gereken yarar/yararları bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=35.363) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.001) (Tablo 18).
Tablo 19
Öğrencilerin Bir Mal veya Hizmeti Rasyonel Olarak Satın Alma Nedenlerini Ayırt Edebilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p
Uzun ömür 50 22.9 25 11.5
Düşük fiyat 32 14.7 36 16.5
Farklı olma arzusu 89 40.8 125 57.3
Yüksek kalite 47 21.6 32 14.7
Toplam 218 100.0 218 100.0
17.473 .001
**p<.01
Tablo 19’da görüldüğü gibi, bireylere bir mal veya hizmetin satın alınma nedenlerinin verildiği ve bunlar arasından rasyonel olmayan nedenin seçiminin istendiği bir soru yöneltilmiştir. Rasyonel nedenlerden olan uzun ömür, yüksek kalite ve düşük fiyat arasında yer almayan farklı olma arzusu ön testte %40.8 iken son testte %57.3’e yükselmiştir. Bu bulgu, bir ürünün uzun ömürlü, düşük fiyatlı (ürünün özelliklerine göre uygun fiyat) ve kaliteli olduğu için satın alınması; ancak başkalarından farklı olmak (gösteriş) için satın alınmaması gerektiğini ortaya koyduğu için önem taşımaktadır.
Araştırmaya katılan öğrencilerin bir mal veya hizmeti rasyonel olarak satın alma nedenlerini ayırt edebilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=17.473) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.01) (Tablo 19).
Araştırmaya katılan bireylerden tüketicilerin satın alma kararını verirken izledikleri sürecin (ihtiyacın belirlenmesi, satın alma öncesi araştırma, alternatiflerin değerlendirilmesi, satın alma kararı) hangi seçenekte doğru sıralandığını işaretlemeleri istenmiştir. Bireylerin ön testte %32.6’sı (n=71) son testte ise %53.7’si (n=117) doğru sıralamanın yer aldığı seçeneği işaretlemişlerdir. Son testte doğru sıralamayı yapanların oranındaki artış, bireyler tarafından sınırsız olan ihtiyaçlar arasından önceliklerin belirlenmesini, çeşitli kaynaklarla araştırma yoluna gidilmesini ve elde edilen
seçeneklerden uygun olanının seçimi ve karar aşamalarının bir sıra doğrultusunda yapılması gerektiğinin bilincine vardıkları şeklinde yorumlanabilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin satın alma karar sürecini doğru sıralama durumu, ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=27.171) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.001).
Tablo 20
Öğrencilerin Tüketici Eğitimi Kavramını Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Tüketici hakları 109 50.0 52 23.8 Tüketici davranışları 24 11.0 27 12.4 Tüketici eğitimi 60 27.5 109 50.0 Tüketici sorunları 25 11.5 30 13.8 Toplam 218 100.0 218 100.0 35.018 .000 ***p<.001
Tablo 20’de görüldüğü gibi, araştırma kapsamındaki bireylerden tüketici eğitimi kavramını, tüketici hakları, tüketici davranışları ve tüketici sorunları arasından ayırt etmeleri istenmiştir. Tüketici eğitimi kavramı, ön testte %27.5 ile tüketici hakları kavramından sonra ikinci sırada olmasına rağmen son testte %50.0 ile ilk sırada yer almış ve bireylerin bilinçli tüketici olmalarında önemli rolü olan tüketici eğitimi kavramının yine eğitim yoluyla kazandırılabileceğini ortaya koymuştur.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketici eğitimi kavramını bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=35.018) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (p<.001) (Tablo 20).
Tablo 21
Öğrencilerin Tüketici Eğitiminin Önemli Olma Nedenini Bilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p
Bilinçli tüketim yapabilmek için 157 72.0 171 78.4 Bilgi sahibi olmak için 19 8.7 29 13.3 Çok harcama yapmamak için 17 7.8 10 4.6 Yanlış karar vermemek için 25 11.5 8 3.7
Toplam 218 100.0 218 100.0
13.253 .004
**p<.01
Tablo 21’de görüldüğü gibi, tüketici eğitiminin önemli olma nedenlerinin incelendiği soruya ön testte bireylerin %72.0’ı bilinçli tüketim yapabilmek, %11.5’i yanlış karar vermemek, %8.7’si bilgi sahibi olmak ve %7.8’i çok harcama yapmamak şeklinde belirtmişlerdir. Son testte ise bireylerin %78.4’ü bilinçli tüketim yapabilmek, %13.3’ü bilgi sahibi olmak, %4.6’sı çok harcama yapmamak ve %3.7’si yanlış karar vermemek için tüketici eğitiminin önemli olduğunu ifade etmişlerdir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketici eğitiminin önemli olma nedenini bilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile karşılaştırılmış (X²=13.253) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark istatistikî olarak anlamlı bulunmuştur (p<.01) (Tablo 21).
Tablo 22
Öğrencilerin Tüketici Eğitiminin Faydalarını Ayırt Edebilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Mal ve hizmetlerin nasıl
değerlendirileceği konusunda bilgi verir.
23 10.6 25 11.5 Mal ve hizmetlerin nereden ve
nasıl satın alınacağı konusunda bilgi verir.
41 18.8 25 11.5 Mal ve hizmetlerin en ucuzunu,
en güzelini alınması konusunda bilgi verir.
111 50.9 152 69.7 Mal ve hizmetlerin kalitelerinin
nasıl tespit edileceği, fiyatlarının nasıl karşılaştırılacağı konusunda bilgi verir.
43 19.7 16 7.3
Toplam 218 100.0 218 100.0
22.710 .000
***p<.001
Tablo 22’de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan bireylerden tüketici eğitiminin faydaları arasında yer almayan seçeneği bulmaları istenmiştir. Bu soruya ön testte bireylerin %50.9’u son testte ise %69.7’si mal ve hizmetlerin en ucuzunu, en güzelini alınması konusunda tüketici eğitimi bilgi verir şıkkını işaretlemişlerdir. Yanlış şıkkın ön testten son testte doğru gösterdiği %18.8’lik bu artış, tüketici eğitiminin bireylere yol gösterici olduğu konuları yine kendilerine verilen tüketici eğitimi ile öğrendiklerini ortaya koymaktadır. Mal ve hizmetlerin nasıl değerlendirileceği konusunda bilgi verir şıkkını ön testte bireylerin %10.6’sı, son testte %11.5’i; mal ve hizmetlerin nereden ve nasıl satın alınacağı konusunda bilgi verir şıkkını ön testte bireylerin %18.8’i, son testte
%11.5’i; mal ve hizmetlerin kalitelerinin nasıl tespit edileceği, fiyatlarının nasıl karşılaştırılacağı konusunda bilgi verir şıkkını ön testte bireylerin %19.7’si, son testte %7.3’ü işaretlemişlerdir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketici eğitiminin faydalarını ayırt edebilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile karşılaştırılmış (X²=22.710) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark istatistikî açıdan anlamlı bulunmuştur (p<.001) (Tablo 22).
Tablo 23
Öğrencilerin Tüketicilerin Eğitilmesi Gereken Konuları Ayırt Edebilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Mal ve hizmetlerin seçimi,
satın alınması, kullanılması 36 16.5 28 12.8 Hak ve sorumlulukların tanıtılması 33 15.1 39 17.9 Fiyatların, markaların karşılaştırılması 64 29.4 53 24.3 Satın alma işleminde tek bir özelliğin
düşünülmesi 85 39.0 98 45.0
Toplam 218 100.0 218 100.0
3.458 .326
*p<.05
Tablo 23’te görüldüğü gibi, bireylerden tüketicilerin eğitilmesi gereken konular arasında yer almayan seçeneği bulmaları istenmiştir. Tüketicilerin eğitilmesi gereken konular arasında yer alan mal ve hizmetlerin seçimi, satın alınması, kullanılması şıkkı ön testte %16.5 iken son testte %12.8; hak ve sorumlulukların tanıtılması şıkkı ön testte %15.1 iken son testte %17.9; fiyatların, markaların karşılaştırılması şıkkı ise ön testte %29.4 iken son testte %24.3’tür. Konular arasında yer almayan satın alma işleminde tek bir özelliğin düşünülmesi şıkkının ön testteki değeri %39.0 iken eğitim sonrasındaki son test değeri %45.0’a yükselmiştir. Elde edilen bulgular, bireylerce satın alma işleminin
birden fazla kriteri göz önüne alınarak yapılması gerektiğinin eğitim öncesinde de farkında olduklarını göstermekle birlikte verilen eğitimin bireylere olumlu yansıması olarak değerlendirilebilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketicilerin eğitilmesi gereken konuları ayırt edebilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile analiz edilmiş (X²=3.458) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark istatistikî açıdan anlamlı değildir (p>.05) (Tablo 23).
Tablo 24
Öğrencilerin Tüketici Eğitiminde Bilgilerin Sürekli Olarak Yenilenme Nedenlerini Ayırt Edebilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Teknolojideki değişmeler 47 21.6 34 15.6
Sosyal hayatın değişmesi 41 18.8 38 17.4
Kanunların değişmesi 57 26.1 41 18.8
Fiyatların değişmesi 73 33.5 105 48.2
Toplam 218 100.0 218 100.0
10.565 .014
*p<.05
Tablo 24’te görüldüğü gibi, bireylere tüketici eğitiminde bilgilerin sürekli olarak yenilenme nedenleri arasında yer almayan seçeneğinin ayırt edilebilmesine yönelik bir soru yöneltilmiştir. Tüketici eğitiminde bilgilerin sürekli yenilenme nedenlerinden olan teknolojideki değişmeler ön testte %21.6 son testte %15.6, sosyal hayatın değişmesi ön testte %18.8 son testte %17.4, kanunların değişmesi ön testte %26.1 son testte %18.8’dir. Tüketici eğitiminde bilgilerin sürekli olarak yenilenme nedenleri arasında yer almayan fiyatların değişmesi ise ön testte %33.5 iken son testte %14.7 artarak %48.2 olmuştur. Son test verileri teknolojideki, sosyal hayattaki özellikle kanunlardaki (tüketiciyi ilgilendiren) değişikliklerden tüketicilerin haberdar olması için tüketici eğitiminde bilgilerin yenilenmesini gerektirirken; fiyatların düşmesi ya da
yükselmesinin tüketicinin bilgilendirilmesi için bir neden olmadığının bireyler tarafından anlaşıldığı olarak değerlendirilebilir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketici eğitiminde bilgilerin sürekli olarak yenilenme nedenlerini ayırt edebilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile karşılaştırılmış (X²=10.565) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark istatistikî açıdan anlamlı bulunmuştur (p<.05) (Tablo 24).
Tablo 25
Öğrencilerin Tüketici Haklarını Ayırt Edebilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Sağlıklı bir çevreye sahip
olma hakkı 68 31.2 36 16.5
Eğitilme hakkı 31 14.2 25 11.5
Ucuza satın alma hakkı 99 45.4 115 52.8 Temel ihtiyaçların giderilmesi
hakkı 20 9.2 42 19.2
Toplam 218 100.0 218 100.0
19.492 .000
***p<.001
Tablo 25’te görüldüğü gibi, öğrencilere sağlıklı bir çevreye sahip olma, eğitilme, temel ihtiyaçların giderilmesi ve ucuza satın alma haklarının yer aldığı bir soru yöneltilmiş ve onlardan verilen bu şıklar arasından tüketici hakları arasında yer almayan şıkkın ayırt edilmesi istenmiştir. Tüketici haklarından olan sağlıklı bir çevreye sahip olma hakkı ön testte %31.2 son testte %16.5, eğitilme hakkı ön testte %14.2 son testte %11.5, temel ihtiyaçların giderilmesi hakkı ön testte %9.2 son testte %19.3’tür. Tüketici hakları arasında yer almayan ucuza satın alma hakkı ön testte de son testte de en yüksek oranlara sahip olup son testteki değeri (%52.8), ön teste (%45.4) göre artış göstermiştir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin tüketici haklarını ayırt edebilme durumunun ön test ve son test verileri khi kare testi ile karşılaştırılmış (X²=19.492) ve ön test ile son test puanları arasındaki fark istatistikî açıdan anlamlı bulunmuştur (p<.001) (Tablo 25). Tablo 26
Öğrencilerin Mal ve Hizmet Satın Almak İsteyen Tüketicilerin Karşılaştığı Problemleri Ayırt Edebilme Durumunun Ön Test ve Son Test Verilerine Göre Dağılımı
Ön test Son test
n % n % X² p Alacağı mal ve hizmetin ihtiyaçlarını
karşılayıp karşılamayacağını bilememek 28 12.8 12 5.5 Alacağı mal ve hizmetin kaliteleri
hakkında karşılaştırma yapamamak 28 12.8 22 10.1