Araştırmanın yöntemi anket formunun oluşturulması, araştırma örnekleminin belirlenmesi, verilerin analizi aşamalarından oluşmaktadır. Bu aşamalar aşağıda açıklanmıştır.
4.4.1. Anket Formunun Oluşturulması
Konya il merkezinde faaliyet gösteren bankalarda algılanan örgütsel adaletin örgütsel muhalefet üzerindeki etkisinde çalışan sesliliğinin rolünü belirleme amacıyla kullanılan anket dört kısımdan oluşmaktadır.
Anketin ilk kısmında katılımcıların cinsiyeti, yaşı, medeni durumu, eğitim durumu, unvanı, sektördeki çalışma süresi, bankada çalışmakta olduğu birim ve pozisyonu belirlemeye yönelik demografik değişkenlere ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
Anketin ikinci kısmını çalışan sesliliği değişkenleri oluşturmaktadır. Çalışan sesliliğini ölçmek amacıyla 15 adet soru yöneltilmiştir. Çalışan Sesliliği ölçeği; kabul edilmişlik seslilik (5 ifade), savunma amaçlı seslilik (5 ifade) ve örgüt yararına seslilik (5 ifade) olmak üzere üç boyut ve toplam 15 ifadeden oluşmaktadır. Çalışan sesliliği ölçeği katılımcıların çalışan sesliliği düzeylerini belirlemek için pek çok araştırmacı tarafından kullanılan Van Dyne vd. (2003) geliştirdiği “Çalışan Sesliliği Ölçeği” kullanılmıştır. Bu ölçekten uyarlama yaparak literatürde benzer çalışmalarda da kullanıldığı görülmektedir (Ng ve Feldman, 2012; Nikolaou vd., 2011; Wang vd., 2011; Zehir ve Erdoğan, 2011; Göktaş Kulualp, 2016). Van Dyne vd. (2003) geliştirdikleri ölçek 7’li likert tipi ölçek olmasına rağmen araştırmada Kulualp (2016)’ın kullandığı gibi 5’li likert tipi ölçek (1= Katılmıyorum, 2= Kısmen Katılmıyorum, 3= Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4= Kısmen Katılıyorum, 5= Katılıyorum) kullanılmıştır.
Anketin üçüncü kısmını algılan örgütsel adalet değişkenleri oluşturmaktadır. Algılan örgütsel adaleti ölçmek amacıyla 20 adet soru yöneltilmiştir. Algılan örgütsel adalet ölçeği; etkileşim adaleti (9 ifade), dağıtım adaleti (5 ifade) ve prosedürel adalet (6 ifade) olmak üzere üç boyut ve toplam 20 ifadeden oluşmaktadır. Algılanan örgütsel adalet ölçeği katılımcıların örgütsel adalet algıları düzeylerini belirlemek için pek çok araştırmacı tarafından kullanılan Niehoff ve Moorman (1993)’ın geliştirdiği “Algılanan Örgütsel Adalet Ölçeği” kullanılmıştır. Bu ölçekten uyarlama yaparak ölçeğin literatürde benzer çalışmalarda da kullanıldığı görülmektedir (Yıldırım, 2002; Ertürk, 2014). Anket soruları 5’li likert tipi ölçek (1=Kesinlikle
Katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle Katılıyorum) kullanılarak değerlendirilmiştir.
Anketin dördüncü kısmını örgütsel muhalefet değişkenleri oluşturmaktadır. Örgütsel muhalefeti ölçmek amacıyla 20 adet soru yöneltilmiştir. Örgütsel muhalefeti oluşturan ölçeğin 9 sorusu örgütsel muhalefetin dikey muhalefet bileşenini, 6 sorusu dışsal muhalefet bileşenini ve 5 sorusu da yatay muhalefet bileşenini ölçmeye yönelik olarak hazırlanmıştır. Örgütsel muhalefet ölçeği katılımcıların örgütsel muhalefet düzeylerini belirlemek için pek çok araştırmacı tarafından kullanılan Kassing (1998) geliştirdiği “Örgütsel Muhalefet Ölçeği” kullanılmıştır. Bu ölçekten uyarlama yaparak ölçeğin literatürde benzer çalışmalarda da kullanıldığı görülmektedir (Ötken ve Cenkci, 2013). Anket soruları 5’li likert tipi ölçek (1= Kesinlikle Katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3= Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle Katılıyorum) kullanılarak değerlendirilmiştir.
4.4.2. Araştırmanın Evren ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini Türkiye’de faaliyet gösteren banka çalışanları oluşturmaktadır. Ancak belirlenmiş olan evrendeki çalışanlara ulaşma olanağının olmaması ve veri toplama sürecinde karşılaşılan maliyet, zaman, hızlı sonuç elde etme gibi kısıtlar nedeniyle örneklem yapılması uygun görülmüştür. Araştırmanın örneklemi olarak Konya ilindeki banka çalışanları oluşturmaktadır (Altunışık vd., 2007: 123-132). Araştırmamızın evrenini oluşturan birimlerin sayısının 10.000’den az olduğu durumlarda 384 örneklem büyüklüğünün yeterli olduğu belirtilmiştir (Özdamar, 2001: 257).
Araştırma Konya il merkezinde faaliyette bulunan bankalarda görev yapmakta olan farklı pozisyonlarda çalışan banka çalışanları üzerinde yapılmıştır. 2016 yılı itibariyle Türkiye Bankalar Birliği’nin yayınladığı istatistikî verilere göre Konya ilinde faaliyet gösteren bankalarda 2703 kişi çalışmaktadır. Araştırmanın ana kütlesini Konya il merkezinde faaliyet gösteren banka şubelerinde çalışan kişiler oluşturduğu için ana kütlenin yaklaşık olarak 1500 kişi olduğu tahmin edilmektedir. Bu bilgiler doğrultusunda Konya il merkezinde çalışan 480 kişiye kolayda örnekleme yoluyla anket uygulaması yapılmıştır. Uygulanan 480 anketten geri gelen 466 anketin 40 tanesi çeşitli nedenlerle değerlendirilme dışı bırakılarak 426 adet anket
değerlendirilmeye alınmıştır. Anket geri dönüş oranı %88,75 olarak hesaplanmıştır. Bu bilgiler ışığında değerlendirilmeye alınan örneklemin evreni temsil etme gücüne sahip olduğu ifade edilebilmektedir (Altunışık vd., 2007: 127).
4.4.3. Verilerin Analizi
Verilerin analizinde SPSS 22.00 versiyonunda istatistiksel paket programı kullanılmıştır. Araştırmaya katılan çalışanlara ilişkin demografik tanımlamalar Frekans (n) ve Yüzde (%) olarak verilmiştir. Ölçeklerde yer alan sorulara ilişkin Ortalama ve Standart Sapma değerleri tablolarda verilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde kullanılan ölçeklerin kuramsal olarak öngörülen modellere uyumu için güvenilirlikleri ve geçerlilikleri test edilmiştir. Araştırmada güvenilirliği ölçmek için Cronbach’s Alpha katsayısı, geçerliliğin doğrulanmasında ise açıklayıcı faktör analizinden yararlanılmıştır. Verilerin normal dağılım özellliğini test etmek için Tek Örneklem Kolmogorov Smirnov Testi (K-S Testi) yapılmıştır. Bağımsız değişken (algılan örgütsel adalet) ile bağımlı değişkenler (örgütsel muhalefet ve çalışan sesliliği) arasındaki ilişkileri test etmek için korelasyon analizi, bağımsız değişkenin, bağımlı değişkenler üzerindeki etki düzeyini belirlemek için basit doğrusal regresyon ve çoklu regresyon analizleri kullanılmıştır. Aracılık ilişkilerinin incelenmesinde ise aracı değişkenli çoklu regresyon analizinden ve Sobel testinden yararlanılmıştır. Ölçeklerin ve alt boyutlarının demografik özelliklere göre anlamlı farklılıklar olup olmadığını tespit etmek amacıyla “t” testi ve ANOVA testi uygulanmıştır.