Araştırmanın Örneklemi

Bu araştırmanın örneklemi genel anlamda Orta Asya ile Kafkasya, özel de Azerbaycan Devletidir. İlkin genel olarak geçmişten günümüze Türkiye’nin jeopolitiğinin Azerbaycan ile ilişkisine odaklanılmıştır. Bu çerçevede geçmişten günümüze Azerbaycan tarafıyla ne tür ilişkilerin kurulduğu ve bunların nasıl gerçekleştiği ele alınmıştır. Bu bağlamda jeopolitikten, ekonomi ve sosyo-kültürel yapıya kadar birçok konuda görüşmeler yapılmıştır. Bu çerçevede yapılan görüşmeler özellikle Bakü merkezde gerçekleştirilmiştir. Konu ile ilgili olarak 2014-2016 yılları olmak üzere 2 yıl Azerbaycan’ın başkenti Bakü şehrine gidilmiştir. Bu araştırmanın tez önerisinin 10.06.2014 tarihinde kabul edilmesinin ardından 2014 yılı Temmuz ayında araştırmanın amaçları doğrultusunda yetkin bilgiler verebilecek milletvekili, bürokrat ve akademisyenlerin kimler olabileceği ile ilgili Prof. Dr. Vagif ATAMOV ve Dr. Öğretim Üyesi Seven ERDOĞAN ile görüşülerek önerilerinden yararlanılmıştır. Öneriler doğrultusunda belirlenen kişilere e-posta yoluyla ulaşılarak araştırma hakkında bilgi verilmiş ve kendileri ile yüz yüze görüşme yapılmak istendiği iletilmiştir. Görüşmeye katılmayı kabul eden alanında uzman akademisyen, siyasetçi ve bürokratlar ile uygun zaman ve mekan belirlenerek gizlilik çerçevesinde derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler 30 Kasım 2014–05 Nisan 2017 tarihleri arasındaki zaman diliminde tamamlanmıştır. Görüşmelerin gerçekleştirildiği süreçte katılımcıların mesleklerinin farklılığından dolayı (bürokrat, akademisyen, siyasetçi, Araştırmacı (strateji uzmanı)) ortak bir zaman diliminin ve uygun görüşme yerinin

belirlenmesinin zorlukları nedeniyle veri toplama sürecinin geniş bir zaman dilimine yayılması araştırmacıyı maddi olanaklar ve zaman kullanımı bakımından olumsuz yönde etkilemiştir.

Araştırmada görüşülen bireyler siyasetçi, bürokrat, araştırmacı ve akademisyen gibi çeşitlilik gösteren insanlarla yapılmıştır. Araştırmada toplam 11 kişi ile görüşülmüştür. Araştırmada jeopolitik kavramının anlamı ve jeopolitiğin Türkiye-Azerbaycan arasında ki siyasi-ekonomik ilişkiyi nasıl etkilediği, jeopolitiğin dışında kimlik, kültür, millet, soy bağı ve liderlerin dış siyasete olan etkileri, Türkiye’nin jeopolitiğinin dünya ülkeleri tarafından nasıl bir jeopolitik duyarlılık oluşturduğu, geçmişten günümüze Türkiye-Azerbaycan ilişkilerine yön veren ekonomik ve sosyo-kültürel ögelerin etkilerine, her iki devletin uygulamış olduğu dış siyasetin etkileri dönem dönem tespit edilmeye çalışılmıştır.

3.2.2.1. Verilerin Toplanması ve Analizi

Türkiye’nin jeopolitiğinin dış siyasetine etkisini analiz etmeye yönelik elde edilecek verilerin, farklı disiplinlerden ve farklı uzmanlardan toplanmasının gereği açıktır. Bu bağlamda çok boyutlu bir veri toplama süreci planlanmıştır. Bu plan çerçevesinde veri toplama süreci aşağıda verilmiştir. Araştırmacı bu süreçte katılımcı ile birlikte üretici rolünü üstlenerek katılımcılarla birlikte derin bilgi paylaşımının olduğu bir serüvene bizzat ortak olmuştur.

Jeopolitik ve dış siyasetin etkileri alanında bilimsel çalışmaları olan, faaliyetler yürüten ve doğrudan uygulamanın içinde olan uzmanlarla derinlemesine görüşmeler yürütülmüştür.

Araştırma konusu ile ilgili uzmanların seçimi, nitel araştırma yönteminin amaçlı örnekleme ve kartopu örnekleme tekniğiyle gerçekleştirilmiştir. Amaçlı örneklemeyi ve kartopu örneklemeyi çok kısa tanımlamak gerekirse; amaçlı örneklem türünde araştırmacı, çalışılan konunun en kapsamlı nasıl incelenebileceğini hesaba katarak gözlemleri sonucu bir örneklem oluşturur Kartopu örnekleme tekniğiyle de araştırmacının bir katılımcı ile

başlayıp daha sonrasında araştırmada yer alabilecek diğer örnek bireylerin bilgilerini alarak yeni katılımcılara ulaşma yolu ile örneklem grubunu genişletir (Rubin ve Babbie, 2001: 401). Kartopu örnekleme yöntemi ile ulaşılan katılımcılar aracılığı ile diğer katılımcılara ulaşılmıştır. Ulaşılan katılımcılardan sözlü onam alınmış ve araştırmaya gönüllü olanlar araştırma grubuna dahil edilmiştir. Amaçsal örnekleme yöntemine bağlı olarak ulaşılan katılımcılardan jeopolitik konum ve dış siyaset alanında en az üç yıl deneyimi olan katılımcılar araştırmaya dahil edilmiş üç yıldan az deneyimi olanlar araştırma grubundan çıkarılmıştır.

Öte yandan araştırma sonlanmadan bazı katılımcıların (özellikle kamu temsilcisi olanlar) unvanları ve var olan görevleri değişmiş ancak görüşme tarihindeki unvanları çalışmada korunmuştur. Katılımcılarla yapılan görüşmeler çoğunlukla katılımcıların çalışma yerlerinde gerçekleştirilmiş olup ortalama bir saat sürmüştür. Katılımcılar çalışma yerlerinde görüşme yapılması bazı sıkıntıları beraberinde getirmiştir. Katılımcıların mekanlarında yapılan görüşmelerde çoğunlukla katılımcılar kendi masalarda oturmuş; araştırmacı öznenin baş hizasından aşağıda oturmak durumunda kalmıştır. Bu durum, göz temasını kısmen etkilemiştir. Ayrıca katılımcıların telefonları sıklıkla çalmış ve araştırmacı ses kayıt cihazını kapatıp açmak zorunda kalmıştır.

3.2.2.1.1. Katılımcılara Ait Tanıtıcı Bilgiler

K1: (E60) Avrasya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi ve Azerbaycan eski Milletvekilidir. 35 Yıllık dış siyaset alanında çalışan K1 ile 22.03.2016 tarihinde Trabzon’da görüşülmüştür.

K2: (E59) Azerbaycan Milletvekili ve Akademisyendir. 33 Yıllık dış siyaset alanında çalışan K2 ile 04.12.2014 tarihinde Bakü’de görüşülmüştür.

K3: (E35) Azerbaycan Üniversitesi Ekonomi bölümünde öğretim üyesidir. 12 Yıllık Ekonomi alanında çalışan K4 ile 03.02.2016 tarihinde Bakü’de görüşülmüştür.

K4: (E61) Avrasya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümü öğretim üyesidir. 38 Yıllık Dış siyaset alanında çalışan K5 ile 22.03.2016 tarihinde Trabzon’da görüşülmüştür.

K5: (E40) Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi İktisat ve İşletme bölümü öğretim üyesidir. Ayrıca Kafkasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi (QAFSAM) Başkanıdır. 15 Yıllık dış siyaset alanında çalışan K7 ile 03.12.2014 tarihinde Bakü’de görüşülmüştür.

K6: (E41) Azerbaycan İktisat Üniversitesi Türk Dış Politikası bölümü öğretim üyesidir. 16 Yıllık dış siyaset alanında çalışan K8 ile 02.12.2014 tarihinde Bakü’de görüşülmüştür.

K7: (E41) Türkiye Azerbaycan Konsolosluğunda bürokrattır. 15 Yıllık siyaset bilimi alanında çalışan K10 ile 23.08.2017 tahinide Ankara’da görüşülmüştür.

K8: (E43) Azerbaycan Harici Siyaset Meselelerinin Tahlili Şube Müdürüdür. 15 Yıllık dış siyaset alanında çalışan K11 ile 02.12.2014 tarihinde Bakü’de görüşülmüştür.

K9: (E46) Azerbaycan Milli Meclisi Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkan Yardımcılığı Müşaviridir. 20 Yıllık dış siyaset alanında çalışan K12 ile 03.12.2014 tarihinde Bakü’de görüşülmüştür.

K10: (E75) Azerbaycan Devleti Cumhurbaşkanı Başdanışmanıdır. 40 Yıllık siyaset bilimi alanında çalışan K14 ile 05.12.2014 tarihinde Bakü’de görüşülmüştür.

K11: (E70) Azerbaycan Devleti Enerji Bakanıdır. 40 Yıllık enerji – dış siyaset alanında çalışan K15 ile 05.04.2017 tarihinde İstanbul’da görüşülmüştür.