Araştırmanın Çalışma Grubu

Araştırma verilerinin elde edildiği kaynakların seçimi araştırma sonuçlarının temsil yeteneği ve benzer gruplar ya da ortamlar için anlamlılığı bakımından önemlidir. Bilimsel araştırma sürecinde evren ve örneklem ilişkisi son derece önemlidir. Evrenin tümüne yönelik uygulamaların yapılmasının zor ya da mümkün olmadığı durumlarda, evreni temsil edecek ve genellenebilirlik anlayışını işletebilecek biçimde indirgemeci bir yaklaşımla örneklem belirleme yoluna gidilmektedir.

Nitel araştırmada, araştırma sonuçlarını evrene genelleme kaygısı olmadığından nitel araştırmada yaklaşım, indirgemeci değildir ve nitel araştırmacılar örnekleme gibi bir yönteme ihtiyaç duymazlar kanısı son yıllarda birkaç nedenle değişmiştir. Günümüz modern toplumların karmaşık ve katmanlı yapısı ve bu bütün içinde katmanların kendine özgü özellikleri olan alt katmanların ortaya çıkması; sonuçların belirli oranlarda ve oldukça sınırlandırılmış biçimde ilgili durumlara genellenmesi ihtiyacı; nicel araştırma geleneğinden gelmiş ve yaptığı deneysel çalışmalara nitel araştırmanın kendine özgü güçlü yanlarını yansıtmak isteyen araştırmacıların geleneksel nitel araştırma desenleri içine nicel araştırmayla özdeşleşmiş bazı örneklem tekniklerini katması gibi nedenler, nitel araştırmalarda örneklem sorununun kuramsal bir kaygı kaynağı olmadığı kanısını değiştirmiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 101-103).

Araştırmada şirketlerin seçiminde ölçüt ve benzeşik örnekleme yöntemlerine başvurulmuştur. Şirket seçiminde ölçüt örneklemesine göre Fortune Global 500 şirket sıralamasına girmiş otomotiv sektöründe faaliyette bulunan şirketler belirlenmiştir. Küçük ve benzeşik bir örneklem yöntemleriyle şirketlerin halkla ilişkiler uygulamalarında ortaklıkların, farklılıkların ve/veya benzerliklerin olup olmadığının ortaya konması amaçlanmıştır.

Bugün en büyük 100 ulus ötesi şirket küresel mal ticaretinin yarısını kontrol etmektedir. Bu şirketler sektör bazında değerlendirildiğinde motorlu kara taşıtlar (yüzde 13), petrol (yüzde 10), elektriksel araç gereçler (yüzde 9), yiyecek, içecek ve tütün (yüzde 9), ilaç (yüzde 9), kamu hizmetleri (yüzde 9), telekomünikasyon (yüzde 8) alanlarında

yoğunlaşmaktadır (Bkz. Bölüm II). Araştırmanın çalışma grubu olarak otomotiv sektörünün belirlenmesinde; en büyük 100 ulus ötesi şirketin en büyük payını yüzde 13 ile motorlu kara taşıtlar oluşturması, sektördeki bütün markalara Türkiye’de ulaşılabiliyor olması, sektörün dinamik olması ve daha sonraki sektörlerarası çalışmaların yapılarak karşılaştırma imkanı sağlaması gibi unsurlar dikkate alınmıştır.

Dünya otomotiv sanayisinde küresel ölçekte 20 civarında ülkede faaliyet gösteren yaklaşık olarak 50 adet motorlu taşıt üreticisi firma bulunmaktadır (Sanayi Genel Müdürlüğü, 2012/2: 8). 2011 yılında 58,5 milyonu binek araç ve 22 milyonu da ticari araç olmak üzere, tüm dünyada toplam 80,9 milyon adet motorlu araç üretilmiştir. Türkiye dünyanın 12. büyük otomotiv üreticisi konumundadır (Turhan, 2012: 1).

Son yıllarda sektördeki büyüme oranları dünya çapında farklılık göstermiş ve 80 yılı aşkın bir süredir en büyük üretici konumunda olan ABD’de üretim, 2008-2009 yıllarında durgunluğa girmiş, hatta düşüş göstermiştir. Avrupa’daki geleneksel üreticilerin son on yıl içinde sektörel büyümeleri yavaş olurken, en büyük büyüme Asya ülkelerinde, özellikle de Çin’de yaşanmıştır (Deloitte, 2010: 4).

Tablo 4.1. Dünya Çapında Otomotiv Üretimi

Kaynak: OICA, 2012.

Türkiye’de birçok markanın satılmaya başlaması 1980'lerin başında otomobil ithalatının serbestleşmesinin ardından gerçekleşmiştir. Bugün Türkiye’de 22 otomotiv üreticisi bulunmaktadır. Bunlar yerel üretici olarak konumlandırılmakla birlikte büyük

çoğunluğu yabancı araç üreticileri ile ortaklık şeklinde faaliyet göstermektedirler. Beş büyük üretici, Oyak-Renault, Tofaş (Fiat), Ford Otosan, Toyota ve Hyundai’dır (Turhan, 2012: 6). 2009 yılında Türkiye’de üretilen tüm araçların %88’ine yakını bu dört üretici tarafından üretilmiştir (Deloitte, 2010: 11). Türkiye’de de satışları bulunan ve 2008 – 2012 yılları arası Fortune Global 500 sıralamasında yer almış otomotiv markalarına ilişkin genel bilgiler tablo 4.2’de gösterilmektedir.

Tablo 4.2. Fortune Global 500 Sıralamasına Göre En Büyük Otomotiv Markalarına İlişkin Genel Bilgiler

Sıra Otomotiv Markaları Genel Merkez Genel Çalışan Sayısı Türkiye

Merkezi Operasyon Tipleri Slogan

1 Toyota Motor Japonya 325,905 İstanbul Yabancı Sermaye Today Tomorrow Toyota

2 Volkswagen Almanya 501,956 İstanbul Distribütörlük Das Auto.

3 General Motors Amerika 207,000 İzmir Yabancı Sermaye Wir leben Autos.

4 Daimler Almanya 271,370 İstanbul Yabancı Sermaye Mercedes Benz, En İyisi

Ya Da Hiçbiri.

5 Ford Amerika 164,000 İstanbul Ortak Girişim Hep Daha İleri

6 Nissan Motor Japonya 157,000 İstanbul Ortak Girişim Beklentilerinizi Değiştirin

7 Honda Motor Japonya 187,094 Kocaeli Yabancı Sermaye The Power of Dreams

8 BMW Almanya 100,306 İstanbul Lisans Sheer Driving Pleasure.

9 Peugeot Fransa 209,019 İstanbul Lisans Motion & Emotion

10 Hyundai Motor Güney Kore 57,105 İstanbul Ortak Girişim New Thinking. New

Possibilities.

11 Renault Fransa 128,322 İstanbul Ortak Girişim Drive the Change.

12 Volvo İsveç 98,162 İstanbul Lisans Hayat için Volvo

13 Tata Motors Hindistan 59,759 İstanbul Lisans “Keyfi İçinde Test Sürüşü”

14 Suzuki Motor Japonya 54,484 Kocaeli Lisans Way Of Live!

15 Mazda Japonya 37,617 İstanbul Yabancı Sermaye Zoom-zoom

16 Mitsubishi Motors Japonya 30,777 İstanbul Lisans ve Distribütör Drive@earth

17 Fiat İtalya 190,014 İstanbul Ortak Girişim Fiat’la Hayat Yolunda!

Kaynak: Fortune Global 500, 2012; Tabloda belirtilen otomotiv markalarının resmi web siteleri.

Tablo 4.2’ye göre dünya otomotiv sektöründe en büyük otomotiv markalarının genel merkezlerinin yüzde % 41,2’si Avrupa’da, yüzde 47,12’si Asya’da ve yüzde 11,8’i Amerika’da bulunmaktadır. Avrupa piyasasındaki en büyük dört üretici ülke Almanya, Fransa, İtalya ve İsveç iken, Asya’da bu ülkeler arasında Japonya, Güney Kore ve Hindistan yer almaktadır.

Araştırmanın örneklemi için Fortune Global 500 şirket sıralamasındaki verilere başvurulmuştur. 2008 -2012 yıllarının dikkate alındığı sıralamalarda 17 otomotiv markası yer almaktadır. Tablo 4.3, bu markaların yıllara göre sıralamalarını göstermektedir.

Tablo 4.3. En Büyük Otomotiv Markalarının 2008-2012 Yılları arası Fortune Global 500 Sıralaması

Sıra Otomotiv Markaları Global 500

2012 2011 2010 2009 2008 1 Toyota Motor 10 8 5 10 5 2 Volkswagen 12 13 16 14 18 3 General Motors 19 20 38 18 9 4 Daimler 21 24 30 23 11 5 Ford 27 25 23 19 13 6 Nissan Motor 42 48 63 67 50 7 Honda Motor 64 45 51 51 40 8 BMW 69 79 82 78 78 9 Peugeot 85 90 94 75 66 10 Hyundai Motor 117 55 78 87 82 11 Renault 158 163 154 130 119 12 Volvo 208 237 278 163 167 13 Tata Motors 314 359 442 --- --- 14 Suzuki Motor 350 316 308 290 251 15 Mazda 428 357 364 352 255 16 Mitsubishi Motors 482 457 146 470 350 17 Fiat --- --- 85 64 71

Kaynak: Fortune Global 500, 2012.

Tablo 4.3’de yer alan 17 otomotiv markasıyla görüşme girişiminde ve talebinde bulunulmuştur. Ancak bu taleplerden 9 tanesi kabul görmüş, 4 kuruluş kesinlikle katılmak istemediğini bildirmiş, 4 kuruluşla alınan randevular kuruluştan kaynaklanan nedenlerden dolayı gerçekleşmemiştir. Görüşülen şirketler sırasıyla Mazda, Hyundai, Mercedes-Benz, Fiat, Ford, Honda, Toyota, Opel ve Peugeot olmuştur. Buradaki amaç, araştırma konusu doğrultusunda paylaşılan ortaklıkların, benzerliklerin ve/veya farklılıkların olup olmadığını bulmaya çalışmaktır.