döngüsü nasıl gerçekleşir?’ konusunu anlama düzeyini belirlemek için “kurbağanın yaşam döngüsü ölçü aracı” ile öğretim sırasında öğrencilerin ilerlemelerini kaydetmek için ilerleme kayıt formu ve güvenirlik verilerinin toplanması için uygulama güvenirliği formu hazırlanmıştır.
3.7.1. Kurbağanın Yaşam Döngüsü Ölçü Aracı Uygulanması ve Puanlanması Kurbağanın yaşam döngüsü ölçü aracının amacı, katılımcıların her birinin yapılan öğretim oturumları sonucunda kurbağanın yaşam döngüsünün nasıl gerçekleştiği konusunda bilgi düzeylerini ölçmektir. Ölçü aracında, ilgili konuyu kapsayacak şekilde beş bildirim hazırlanmıştır (Ek- 5). Her bildirim için %100 ölçüt belirlenmiş ve öğrenci her bildirimi %100 düzeyinde yaparsa, bildirimi gerçekleştirmiş olarak (+) işaretlenmiştir. Geliştirilen ölçü aracı; öğretim oturumları sırasında kullanılmıştır. Geliştirilen ölçü aracı özel eğitim ve fen ve teknoloji öğretmenlerine gösterilmiş, verdikleri onay doğrultusunda uygulamaya dâhil edilmiştir.
İlgili bildirim için ölçüt %100 olarak belirlenmiş ve öğrencinin bildirimi kapsayacak şekilde kurbağanın yaşam döngüsü aşamalarındaki 4 kartı da sırayla şemaya anlatarak yerleştirmesi beklenmiştir. Şemaya yerleşim yaparken öğrencilerin tek kelimeden oluşan anlatımları (kurbağa, yumurtalar, iribaş gibi) değerlendirmeye alınmamış, anlatım olarak kabul edilecek cümleler ölçü aracında belirtilmiştir. Çalışılan şema bir döngü şeması olduğu için öğrencinin
63
tüm kartları şemaya doğru bir şekilde anlatarak yerleştirmesi beklenmiştir ve öğrencinin yanlış yerleştirdiği ilk kartta (-) olarak işaretlenmiş ve yoklama oturumu sonlandırılmıştır. Buna göre öğrenciler ilk kartta hata yapıyorsa 1. kart için (-) işaretlenip; grafiğe %0 olarak kaydedilmiştir. Öğrenci ilk kartı doğru anlatarak yerleştirip, ikinci kartta hata yapıyorsa 2. kart için (-) işaretlenip; grafiğe %25 olarak kaydedilmiştir. Öğrenci ilk iki kartı doğru anlatarak yerleştirip, üçüncü kartta hata yapıyorsa 3. kart için (-) işaretlenip; grafiğe %50 olarak kaydedilmiştir. Öğrenci ilk üç kartı doğru anlatarak yerleştirip, dördüncü kartta hata yapıyorsa 4. kart için (-) işaretlenip, grafiğe %75 olarak kaydedilmiştir. Öğrenci kartların tamamını da doğru şekilde anlatarak yerleştiriyorsa dört kart için (+) olarak işaretlenip grafiğe %100 olarak kaydedilmiştir.
3.7.2. İlerleme Kayıt Formu
Katılımcıların, ölçü aracındaki bildirimleri gerçekleştirme düzeylerinin her oturum için ayrı ayrı kayıt altına alınması için ilerleme kayıt formu hazırlanmıştır (Ek- 6). İlerleme kayıt formunun üst kısmında katılımcı ve uygulayıcının adı, zaman ve tarih yer almaktadır. Alt kısmında ise bildirimler ve doğru tepkiler için (+) sütunu ile yanlış tepkiler ve tepkide bulunmadığı zamanlar için (-) sütunu bulunmaktadır. İlerleme kayıt formundaki her bildirim için %100 ölçüt belirlenmiş ve öğrenci her bildirimi %100 düzeyinde yaparsa (+) konulmuş ve bildirimi gerçekleştirmiş olarak işaretlenmiştir.
3.7.3 Kelebeğin Yaşam Döngüsü Ölçü Aracı Uygulanması ve Puanlanması Genelleme ölçü aracı, ilk genelleme verisi olan farklı materyal (kurbağaların yaşam döngüsünün gerçek resimleri) ve farklı uygulamacı ve ikinci genelleme verisi olan farklı yaşam döngüsünün (kelebeklerin yaşam döngüsü) çalışmayı yürüten uygulamacı tarafından yapıldığı genelleme oturumlarının kayıt altına alınması için hazırlanmıştır (Ek-8). İki basamaktan oluşan formda 1. basamakta farklı materyal (kurbağaların yaşam döngüsünün gerçek resimleri) ve farklı uygulamacı tarafından yapılacak olan genelleme verisinin bildirimleri; 2. basamakta ise kelebeklerin yaşam döngüsünün bildirimleri yer almaktadır. Bu formda her kart için doğru tepkiler (+) sütunu ile yanlış tepkiler ve tepkide bulunmadığı zamanlar için (-) sütunu bulunmaktadır.
Her iki aşama için de bildirimlerin ölçütü %100 olarak belirlenmiş ve öğrencinin bildirimi kapsayacak şekilde döngü aşamalarındaki 4 kartı da sırayla şemaya anlatarak yerleştirmesi
64
beklenmiştir. Şemaya yerleşim yaparken öğrencilerin tek kelimeden oluşan anlatımları (kurbağa, kelebek, koza, yumurtalar gibi) değerlendirmeye alınmamış, anlatım olarak kabul edilecek cümleler ölçü aracında belirtilmiştir. Çalışılan şema bir döngü şeması olduğu için öğrencinin tüm kartları şemaya doğru bir şekilde anlatarak yerleştirmesi beklenmiştir ve öğrencinin yanlış yerleştirdiği ilk kartta yoklama oturumu sonlandırılmıştır.
Buna göre öğrenciler ilk kartta hata yapıyorsa 1. kart için (-) işaretlenip; grafiğe %0 olarak kaydedilmiştir. Öğrenci ilk kartı doğru anlatarak yerleştirip, ikinci kartta hata yapıyorsa 2. kart için (-) işaretlenip; grafiğe %25 olarak kaydedilmiştir. Öğrenci ilk iki kartı doğru anlatarak yerleştirip, üçüncü kartta hata yapıyorsa 3. kart için (-) işaretlenip; grafiğe %50 olarak kaydedilmiştir. Öğrenci ilk üç kartı doğru anlatarak yerleştirip, dördüncü kartta hata yapıyorsa 4. kart için (-) işaretlenip, grafiğe %75 olarak kaydedilmiştir. Öğrenci kartların tamamını da doğru şekilde anlatarak yerleştiriyorsa dört kart için (+) olarak işaretlenip grafiğe %100 olarak kaydedilmiştir.
3.7.4. Sosyal Geçerlilik Görüşmesi
Araştırmanın sosyal geçerliği kapsamında, şematik düzenleyici ile yapılan öğretim sürecine ilişkin düşünceleri, öğretim sürecinde kullanılan öğretim materyalinin artı ve eksi yanlarını belirlemek adına katılımcılarla çalışan öğretmenlere, uygulamacı tarafından hazırlanan sosyal geçerlilik formundaki açık uçlu sorular yöneltilmiştir (Ek-10). Sosyal geçerlilik, araştırmanın bitiminden sonra izleme verilerinin alındığı zaman aralığında yapılmıştır. Bunun için öncelikli olarak öğretmenlere, öğrencilerle yapılan uygulamadan videolar izletilmiş ve ardından formdaki sorular yöneltilerek verilen cevaplar kamera ile kayıt altına alınmıştır.
3.7.5. Başlama Düzeyi ve Yoklama Ölçü Aracı
Katılımcıların, başlama düzeyi ve yoklama oturumları sırasında sunulan bildirimi gerçekleştirme düzeylerini belirlemek için hazırlanmıştır (Ek-7). Yoklama ölçü aracında konunun tamamını kapsayacak şekilde tek bir bildirim hazırlanmıştır. Üst kısmında katılımcı ve uygulayıcı bilgileri yer almaktadır. Alt kısmında ise yoklama bildirimi ve bildirimin sorusu ile her kart için doğru tepkiler (+) sütunu ile yanlış tepkiler ya da tepkide bulunmadığı zamanlar için (-) sütun bulunmaktadır.
65 3.7.5. Uygulama Güvenirliği Formu
Uygulama güvenirliği, uygulayıcı tarafından yapılan uygulamanın ne ölçüde uygun olup olmadığını belirlemek için yapılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, uygulama sırasına gerçekleşmesi hedeflenen uygulamacı davranışları belirlenerek uygulama güvenirliği formu oluşturulmakta ve gözlemciler tarafından kontrol edilmesi sağlanmaktadır (Tekin İftar &Kırcaali İftar, 2004, s. 234).
Araştırma kapsamında doğrudan öğretim yöntemi ile şematik düzenleyici kullanılarak yapılan öğretimi değerlendirmek için araştırmacı tarafından uygulama güvenirliği formu hazırlanmıştır (Ek-9). Hazırlanılan bu formda, gözlemci adı, oturumlarda yer alan aşamaların basamakları ve gerçekleşip gerçeklemediğinin işaretlendiği sütunlar bulunmaktadır.