SanayileĢme özü itibarı ile fabrika ve atölye tipi üretim tarzını getirmiĢtir. Bilgi Toplumu ise teknoparkların üretim tarzına bağlı olarak daha esnek ve insan odaklı üretim tarzını getirmiĢtir. Yani Sanayi Toplumunda fabrikaların oynadığı rolü, Bilgi Toplumunda teknoparklar oynamaktadır. Bu temel eksen çerçevesinde oluĢturduğumuz hipotezler sayesinde; teknoparklarda yaĢanan, Ģekillenen ‗sosyal değiĢme‘ yi her yönü ile çözümlemeyi amaçlamaktayız. Sosyo-ekonomik, siyasi ve teknolojik alandaki bu değiĢmeler aĢağıdaki hipotezler ve alt hipotezler doğrultusunda test edilecektir.
1- Teknoparklar yeni bir endüstriyel iliĢki tarzı oluĢturacaktır. 1.1- Yeni bir üretim Ģekli olarak ortaya çıkmaktadır.
1.2- Teknoparklar yeni bir emek gücü ortaya çıkarmaktadır. 1.3- Teknoparklar yeni bir emek aracı oluĢturacaktır.
1.4- Yeni bir iĢletme ve yeni bir örgütleme modeli haline gelmektedir. 1.5- Mesleki yapıda ve iĢ iliĢkilerinde değiĢmelere yol açmaktadır. 2- Teknoparklar toplum yapısını etkilemektedir.
2.1- Özel yaĢama etki etmektedir.
2.2- Yerel, bölge ve devlet ölçeğinde sosyal refaha etki etmektedir. 2.3- Toplumsal enformasyon rolü artmaktadır.
2.4- Teknoparklarda kadının daha aktif bir rol üstlenmesi beklenmektedir.
2.5- Eğitime yeni bir bağlam (konsept) kazandırmaktadır. 3- Ekonominin sektörel yapısı yeniden Ģekillenmektedir.
Teknoparkların yeni kurumsal yapısının ve toplumsal bağlamının ortaya konulabilmesi, belirlenen hipotezlerin sınanması ve analizi ile mümkün görülmektedir.
ÇalıĢmanın bu bölümünde teknopark ve firma yetkililerinin vermiĢ oldukları yanıtlar ıĢığında, elde edilen veriler yorumlanarak sunulmaktadır. Özellikle teknoparkların ve firmaların kurumsal yapıları ve buna bağlı olarak oluĢan üretim tarzları ortaya konulmaya çalıĢılacaktır. Daha sonra bu bölümün bulguları sonucunda elde edilen analizler ıĢığında, sonuç ve öneriler kısmı oluĢturulacaktır.
5.1. Türkiye’de ki, Teknopark ve Firma Yöneticilerinin Ġnovasyon Algısı Ürün ve hizmet maliyetlerini azaltan Ġnovasyon, refah artıĢı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Tarihin her aĢamasında yenilik faaliyetleri toplumun refahı ile doğru orantılı olmuĢtur. 1870‘ten sonra demir çelik sanayisindeki yenilikler sayesinde, 1870– 1900 arasında çelik üretim maliyetinin 100 dolardan 12 dolara indiği belirtilmektedir. Matbaanın icadından önce kitaplar, sadece zenginlerin elde edebildiği lüks varlıklar iken, bundan sonra fakirlerin de sahip olmasını mümkün kılacak Ģekilde yaygınlaĢmıĢtır. Pamuk iĢleyen aletlerin ilk kez kullanılması sayesinde, 1764–1784 yılları arasında üretim 25 katın üzerinde artarken fiyatlar yüzde 70 düĢmüĢtür (Yücel, 2006: 29–35).
Ġnsanlar hayatlarına farklılık kazandırmak arzuları ile baĢladıkları alet icadına, daha sonraki süreçlerde ise ekonomik beklentiler eklemiĢlerdir. Ġnsanların ihtiyaçları ve daha pratik kullanım istekleri, yenilik üretmeyi ve üretilen yeniliklerden ekonomik beklentiyi beraberinde getirmiĢtir. Burada yeniliğin itici gücü, hayatın pratikliği ve insanların hayatlarında bir farklılık yaratabilme arzusudur. Nitekim Sony çocuğu ile gezerken çocuğun elde taĢınmayan ve etrafı rahatsız etmeyen bir teyp isteği, bir yenilik kıvılcımı olarak walkman‘ in doğuĢuna zemin hazırlamıĢtır. Aynı zamanda Dr. Edward Land‘ın üç yaĢındaki kızı babasının fotoğraf çekerken ‗sonucunu hemen göremez miyim?‘ sorusu Polaroid fotoğrafın doğuĢunu hazırlamıĢtır (Ayhan, 1999: 5). Öte yandan bu örnekler bize, yeni fikirlerin yaratılmasında yaĢ sınırının olmadığını da anlatmaktadır.
Bu sürecin günümüzde teknoparklarda karĢılık bulması, süreci (Ġnovasyon) önemli kılmıĢtır. Bu nedenle yenilikçi firmaların baĢarılı bir Ġnovasyon faaliyeti bazı Ģartlara bağlıdır.
Grafik 1‘ de olduğu gibi, Bilgi Toplumunda inovasyona dayalı üretimin girdisi; bilgidir. AĢağıdaki grafikte özellikle bu süreç anlatılmaktadır. BaĢarılı bir Ġnovasyon için gerekli olan entelektüel bir emek ve bu emeğin verimli olabilmesi için gerekli olan esnek ve karĢılıklı güvene dayalı çalıĢma ortamıdır.
Grafik 3: Firmalarda Ġnovasyon Süreci
Tüm bu süreçler, yaratıcı düĢünmeyi/inovasyonu gerektirir. Burada var olan; problemleri görebilen inovatif kiĢiler ve bu kiĢilerin problemleri çözmeye yönelik, zihinsel faaliyetlerini gerçekleĢtirebilecekleri; esnek, karĢılıklı güvene dayanan samimi üretim iliĢkileridir. Dolayısıyla geleneksel değerler dizisinden (paradigma) farklı, yeni fikirler, yeni çözüm yolları ve sonuç. Ancak yaratıcılık, baĢarılı bir inovasyonun yalnızca ilk adımıdır: taze fikirler yaĢama geçirilmezse – gerçek yeni sunumlara ya da iĢ süreçlerine dönüĢtürülemezse (Mentor, 2009:9) yukarıdaki grafikte olduğu gibi, o zaman hiçbir anlamı yoktur.
Çünkü Ġnovasyon algımız aynı zamanda bilgi düzeyimizi (evrensel olarak var olan herkesin ulaĢabileceği bilgilerden ne kadarını aldığımızı) ve bunun ne kadarını kullanabildiğimizi göstermektedir. Ġnovasyonu, bilginin teknolojiye uygulanması olarak düĢünür, algılar veya tanımlarsak veya bilgi verimliliği, sistematik bir çabanın gerekliliği, yüksek düzeyde bir örgütlenmenin gerekliliği göz ardı edilirse; yaratıcılığın bir fikirle sona ermesi kaçınılmazdır. Çünkü Ġnovasyon salt teknoloji değildir.
Algılama, insanın olay ve nesnelerden kendine ulaĢan etkileri duyması ve bunların bilincine varmasıdır. Algılar, düĢüncenin, yorumlamanın ve yargılamanın öğeleridir. Bellek, algıların saklandığı biliĢsel bir güçtür. BiliĢsel gücün iĢlevi,
Girdi: Bilgi ĠĢgören (Beyaz yakalı) Bilgi ĠĢçisi Çıktı: Ürün Bilgi Yönetim: Esnek KarĢılıklı Güven Samimi ĠNOVASYON
düĢünmedir. DüĢünme, bellekteki edinilmiĢ algıları kullanarak, bir görüĢ, bir soruna çözüm üretmektir (BaĢaran, 2008: 111). Bundan dolayıdır ki, Ġnovasyon algısı bize toplum olarak sorun çözmede kognitif süreçleri nasıl iĢlettiğimiz konusunda ipucu verecektir. Çünkü insanoğlu algısını evren hakkındaki bilgisine dayandırmak zorundadır.
Bu durumda, Türkiye‘de ki, teknopark ve firma yöneticilerinin inovasyondan ne anladıklarının ortaya konulması, her açıdan önem arz etmektedir.
Yapılan görüĢmelerde teknopark ve firma yöneticilerinin birçoğunun Ġnovasyon kavramını tanımlarken zorlandıkları görülmüĢtür. Genelde kavram herkesçe biliniyor olmasına rağmen içini doldurmak da problem yaĢandığı tespit edilmiĢtir. Teknoparkların kuruluĢ sebebi olan Ġnovasyon kavramının algılanıĢı; aynı zamanda teknoparkların ne derece amacına uygun hizmet verip-vermediğinin anlaĢılması, firmaların yaptığı iĢe hâkimiyetlerinin ortaya konulması, yapılan iĢin verimlilik açısından değerlendirilmesi ve Türkiye‘de ki teknoparkların hangi noktada olduğunun anlaĢılması açısından önemlidir. Ġnovasyon algımız aynı zamanda geliĢme düzeyimizi de büyük ölçüde gösterecek olması bakımından önemlidir. Bu amaçla sorulan
‘İnovasyonu nasıl tanımlarsınız?’ Ģeklindeki soruya teknopark ve firma yöneticileri Ģu
cevapları vermiĢlerdir.
A.Y.(ULUTEK): İnovasyon yani çok açıklaması çok zor yani birkaç yani bir
cümleyle tanıma sokmak çok zor ama İnovasyon bence bir zekâ işi. Yeni yeni alanlar bulup yeni şeyler üretip ne bileyim hem toplum yararına hem insanlık yararına bir şeyler getirebilmek. Yani bilmiyorum nasıl tanımlanır Türkçeye de yenilikçilik diye çevrildi. Yani o da uymuyor o da tam karşılamıyor onu ama neticede yeni bir şeyler ama bir sonuçta da yarar olarak gerek insanlığa gerek yaşam tarzımıza gerçekten bir yenilik getirecek bir rahatlık getirecek şeyler olmalı. Yeni şimdi hep şey örneği verilir işte yoğurdun içerisine çilek katmak çilekli yoğurt yapmak İnovasyon dur.
F.S.(Gazi Teknopark): Daha çok mühendislikle ilgili bir şeyler çağrıştırıyor.
Bakın bir şeyler başarmak isteyen idealist mühendislerin toplandığı bir yer olarak görüyorum. Belki realitede öyle değildir ya da öyledir ama ben öyle görmek istiyorum.
F.S. (TÜBİTAK MAM): Zor sorulardan yani tanımı zor yani yenilikçi bir şey
katan her proje bizim için İnovasyon diyoruz.
GörüĢmecilerin verdikleri yanıtlar, inovasyon kavramını tanımlarken zorlandıklarını göstermektedir. Bunun temel nedeni, kavramın tanımlanmasının gerçekten zor olması ve Türkçe karĢılığının olmayıĢıdır. Aynı zamanda kavramın salt teknolojik bir faaliyet olarak algılanması, kavramın beklenenin ötesinde farklı ifadelerle ve dar anlamda tanımlanmasına neden olmuĢtur.
Örneğin; yapılan görüĢmelerden birinde, bir görüĢmeci ‗kafamda
canlandıramadım kusura bakmayın’ Ģeklindeki E.O. nün sözleri inovasyon algısı
noktasındaki problemi teyit eder niteliktedir. Bu aynı zamanda içinde bulunulan kurumun temel varlık sebebi olan bir faaliyetin, kavramsal ifadesinin yapılamadığını ve yapılan iĢin niteliğine hâkim olunmadığını da göstermektedir. Aynı zamanda bazı firma ve teknopark yetkililerinin bu soruyu cevaplarken farklı konulardan bahsettikleri de görülmüĢtür.
Öte yandan inovasyonu sadece teknolojik taklit veya revizyon olarak tanımlayan görüĢmecilerimizde olmuĢtur. Bu Ģekilde tanımlayan görüĢmecilerimizin seçilmiĢ yanıtları ise aĢağıda sıralanmıĢtır.
A.İ.H.(TÜBİTAK MAM): İnovasyonu mevcut olan bir teknolojinin işte hani
alabildiğiniz yani genelde yurt dışından ya da farklı bir yerlerden teknolojinin alınıp uyarlanması şeklinde ben yani eskiden beri aklımda olan şey bu inovasyonla ilgili tanımlama. Bu yani o teknolojinin buraya aynı şekilde uyarlanması gibi işte. Revizyonu değiştirmesi şeklinde benim kafamdaki İnovasyon tanımı bu yani.
Y.D.(İzmir Teknopark): Örnek vermek gerekirse şöyle mesela; bir ürün
görüyorsunuz atıyorum mesela yurt dışında çok kullanılan bir ürün gördük biz yurt içinde de kullanan var ama çok şey kısıtlı yani sadece olsun diye belki de yapılmış bir ürün var şimdi. Açıkçası bu noktada tutup bu ürünü geliştirmek şey olarak gözükmüyor bize hani sıfırdan ürün yapmayalım hazır var, zaten ürün bunu geliştirelim den ziyade bu ürünün hakikaten özellikle Türkiye içinde böyle bir kullanımının olması çok daha fayda getirecek eğer evet o ürünü alıp geliştirebiliriz veya kendimize şey yapa biliriz yerleştirebiliriz. Adapte edebiliriz.
Bu tanımların aksine inovasyonu sosyal boyutlarıyla ve nitelik olarak doğru tanımlayan görüĢmecilerimizde olmuĢtur. Bu durumu ifade eden görüĢmecilerin yanıtları ise aĢağıda sıralanmıĢtır.
A.G.(Konya Teknopark): Şimdi inovasyon araştırma geliştirme, yeni şeyler
ortaya koyma ve sosyal hayatı kolaylaştırmadır.
Ö.D.(Mersin Teknopark): Evet. İnovasyon tek kelimeyle ifade edilecek,
yenileşim, yenilik gibi sözcüklerle anlatılmaya çalışılacak bir sözcük değil. Çok farklı bir bakış açısı var. Toplum ihtiyacına yönelik olması yönü var. Ekonomik değerle sonuçlanması gerekliliği yönü var.
Alınan yanıtlar değerlendirildiğinde görüĢmecilerin birçoğu kavramı sadece tek bir noktadan ele alarak açıklamaya çalıĢtıkları görülmüĢtür. Bunlar sırasıyla; toplum ihtiyacına yönelik faaliyet, zeka iĢi, yenilikçilik, revizyon (yenileme, düzeltme, uyarlama, yenileĢim), yurt dıĢında olan teknolojinin bir Ģekilde getirilmesi (taklit), farklı bir bakıĢ ortaya koymak ve araĢtırma-geliĢtirme Ģeklindedir. Tanımların ortak noktaları, bize inovasyonun salt teknolojik bir faaliyet olarak algılandığını göstermektedir. Hâlbuki her Ģeyin ötesinde, Ġnovasyon, bilgi etrafında ve örgütsel yapı içerisinde Ģekillenen ve yeni toplumsal iliĢkilere, yapılara sebep olan bir süreçtir.
Bilinç düzeyi yüksek toplumlarda, Ġnovasyon ve onun sosyo-ekonomik yansımaları, girdileri baĢarılı bir Ģekilde içselleĢtirildiği görülmektedir. Dünyanın diğer ülkeleri gibi Türkiye‘de yeni ve hızlı değiĢen bir ekonomi ile bütünleĢmek zorundadır. Bu açıdan Ġnovasyon algımız; yeni bir kavram ve düşünme yöntemi olarak, İnovasyonu
ne kadar içselleştirdiğimizi gösterme açısından önemlidir. Ġnovasyon tahmin edersiniz
ki, yeni bir kavrama zeminidir. Eğer biz bunu doğru içselleĢtirirsek doğru sonuçlara ulaĢabiliriz. Dolayısıyla, örgütlerin faaliyet amaçlarının çalıĢanlar tarafından doğru algılanması, örgütlerin (firmaların, merkezlerin) karar verme organlarının etkinliğini artırarak örgütün belirlediği amaçlara ulaĢmasını kolaylaĢtıracaktır.
Yeni fikirler için nitelikli beyinlere ihtiyaç vardır. Bunun için buluĢ merakı olan nitelikli kiĢilerin yenilikçi fikirlerini projeye dönüĢtürebilecekleri imkânlara sahip olmaları gerekir. Bu amaçla kurulan teknoparklar inovatif yapıya sahip kiĢilerin faaliyet gösterdiği yerler olarak görülmektedir. Bu kiĢilerin Ġnovasyon algıları bizim için birçok
alanda aydınlatıcı olacaktır. Elçi‘nin söylediği gibi, Ġnovasyon sadece fiziksel dünyaya ait değildir. Ġnovasyon; yaĢam, inanç, eğitim ve görüĢ içerisinde gerçekleĢen, Ģekillenen bir süreçtir. Analitik düĢünceden beslenen Ġnovasyon bir yaĢam tarzıdır. Unutmayalım ki, Ġnovasyon olmazsa, zenginleĢebilirsin, ama geliĢemezsin (örneğin: petrol zenginleĢtirir ama geliĢtiremez; Kuveyt/S.Arabistan), geliĢmek ve zenginleĢmek farklı Ģeylerdir.
5.2. Türkiye’de ki, Teknopark ve Firma Yetkililerinin Teknopark Algısı