3.3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
3.3.2. Anketin Oluşturulması ve Kullanılan Ölçekler
Araştırmada kullanılan ankette yedi bölüm bulunmaktadır. Anketin girişinde, çalışmanın amacı, toplanan verilerin etik sınırlar içinde kullanılacağı, araştırmacının bağlı olduğu kurum belirtilmiştir. Birinci bölümde, örgütsel öğrenmeyi ölçmeye yönelik ifadeler bulunmaktadır. İkinci bölümde örgütsel bağlılığa, üçüncü bölümde örgütsel sapmanın bireyin kendisine yönelik olan ifadeleri, dördüncü bölümde iş doyumuna, beşinci bölümde işi bırakma eğilimine, altıncı bölümde ise örgütsel sapmanın bireyin iş arkadaşlarına yönelik ifadeler bulunmaktadır. Anketin son bölümünde ise demografik sorulara yer verilmiştir.
Anketin ilk altı bölümünde aralık ölçeği, son bölümde ise belirli niteliklere göre gruplara ayıran sınıflama ve oranlı ölçekler kullanılmıştır. Katılımcıların tutumlarını ölçmek amacıyla 5’li zaman ölçeği ve 5’li Likert tutum ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada kullanılan ölçüm araçlarına aşağıda yer verilmektedir.
3.3.2.1.Örgütsel Öğrenme Ölçeği
Örgütsel öğrenme, Marsick ve Watkins tarafından 1997’de geliştirilen “Öğrenen Örgüt Boyutları Anketi” ölçüm aracından uyarlanarak hazırlanmıştır395.
392 Çeşme Turizm Danışma Bürosu
393 Uma Sekaran. Research Methods for Business: A Skill Building Approach, 3rd Ed, Wiley and Sons, USA, 2000, s. 252.
394 Joseph Hair ve diğ. Multivariate Data Analysis, 6. Basım,Prentice Hall, New Jersey, 2006, s 605. 395 Victoria J. Marsick ve Karen E. Watkins. “Demonstrating the Value of an Organization’s Learning Culture: The Dimentions of the Learning Organizations Questionnaire”, Advences in Developing Human Resources, Cilt:5, Sayı:2, 2003, ss.132-151.
Ölçek 43 ifadeden oluşmaktadır. Ancak daha sonraları 21 ifadeye indirilmiştir396.
Ölçüm aracı örgütsel öğrenmeyi yedi boyutta incelenmektedir. Ölçekte her bir boyut için üçer ifade bulunmaktadır.
Bu boyutlar şunlardır 397:
• Sürekli öğrenme fırsatı oluşturma, • Araştırma ve diyalogu destekleme, • İşbirliği ve takım çalışmasını destekleme,
• Öğrenmeyi gerçekleştirme ve paylaşma sistemini oluşturma, • İşgörenleri ortak vizyona yönlendirme,
• Örgütünle çevresi arasında bağ kurma, • Öğrenme için stratejik liderlik sağlama
Örgütsel öğrenme ölçeğinde 5’li zaman ölçeği (1=Asla, 2=Nadiren, 3=Ara sıra, 4= Çoğu zaman, 5=Her zaman) kullanılmıştır. Katılımcıların ifadelerle karşılaşma sıklıklarına göre karşılaştırma yapılmıştır.
Ölçek bir çok ampirik çalışmalarda geçerli ve güvenilir bulunmuştur (Egan, Yang ve Bartlett, 2004: 288).
3.3.2.2.Örgütsel Sapma Ölçeği
Örgütsel sapmayı ölçmede Bennett ve Robinson’un geliştirdikleri ölçek kullanılmıştır. Ölçek iki boyuttan oluşmaktadır. Bu boyutlar398;
• Örgütsel düzey • Bireyler arası düzey
Ölçeğin aslında, örgütsel boyut için 12 ifade, bireyler arası boyut için 7 ifade olmak üzere toplam 19 ifade bulunmaktadır. Pilot çalışma sonrasında, anketteki soru sayısını azaltmak için benzer ifadeler birleştirilmiş, anlaşılmayan ifadeler
396 Balyin Yang. “Identifying Valid and Reliable Measures for Dimensions of a Learning Culture”, Advances in Developing Human Resources, Cilt:3, Sayı:2, 2003, s.152.
397 Marsick ve Watkins, ss.132-151.
398 Rebecca Bennett ve Sandra L. Robinson. “The Past, Present, and Fture of Workplace Deviance Research” Greenberg J.S. Editör. Organizational Behavior: The State of the Science, Lawrence Erlbaum Associate, USA: 2003, s.247.
çıkarılmıştır. Kullanılan ankette, örgütsel sapma ölçeğinde, örgüt boyutunda 8 ifade, bireyler arası boyutunda ise 7 ifade ile toplam 15 ifade bulunmaktadır.
Örgütsel sapma da, örgütsel öğrenmedeki gibi 5’li zaman ölçeği (1=Asla, 2=Nadiren, 3=Ara sıra, 4= Çoğu zaman, 5=Her zaman) kullanılmıştır. Katılımcıların ifadelerle karşılaşma sıklıklarına göre karşılaştırma yapılmıştır.
Berry ve diğ. Bennett ve Robinson’un örgütsel sapma ölçeğinin sonuçlarına bağlı olarak, en fazla kullanılan örgütsel sapma ölçeği olduğunu belirtmişlerdir399. Bu
çalışmada iş yerinde örgütsel sapmanın varlığının araştırılmasında farklı bir yöntem uygulanmıştır. Kullanılan ölçek aslında kişisel değerlendirme olarak ele alınmaktadır. Ancak, ölçekte kullanılan ifadeler (işyeri kurallarına uymam yada iş arkadaşlarına kaba davranırım gibi) olumsuz ifadelerden oluşmaktadır. İşgörenlerin kendilerini değerlendirmelerinde yanlı davranabilecekleri görüşünden yola çıkarak, ölçek iki yönlü olarak ele alınmıştır. Anketin üçüncü bölümünde ifadeler bireyin kendisini değerlendirmesine yönelik (işyeri kurallarına uymam, gibi), altıncı bölümde ise iş arkadaşlarını değerlendirmeye yönelik olarak (iş arkadaşlarım işyeri kurallarına uymazlar, gibi) ele alınmıştır. Bu biçimde değerlendirmede, işgörenlerin kendilerini ve iş arkadaşlarını değerlendirmelerinde farklılık olup olmadığını ve işyeri sapma davranışlarının varlığının daha doğru ölçülebileceğini test edilmiş olacaktır.
3.3.2.3. İş Doyumu Ölçeği
Anketin dördüncü bölümünde, iş doyumunu ölçmede, Hackman ve Oldham’ın “İş Tanımlama Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçek beş boyuttan oluşmaktadır. Bu boyutlar400; • Ücret • İş güvenliği • Sosyal etkileşim • Gelişim fırsatları • Denetim
399 Christopher M. Berry, Deniz S. Ones ve Paul R. Sackett. “Interpersonal Deviance, Organizational Deviance, and Their Common Correlates: A Review and Meta-Analysis”, Journal of Applied Psychology, Cilt:92, Sayı:2, 2007, s.411.
400 David L. Wrıght. “The Effect of Organizational and Individual Learning on job Satisfaction and Organizational Commitment”, Doktora Tezi, ABD, College of Administration and Business Louisiana Tech University, 1997, s.95.
İş tanımlama ölçeğinde 14 ifade bulunmaktadır. Ölçüm aracında, örgütsel bağlılık ölçeğindeki gibi 5’li likert tutum ölçeği (1=Kesinlikle katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Ne katılıyorum ne katılmıyorum, 4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle katılıyorum) kullanılmıştır. Katılımcıların ifadelerle katılma durumlarına göre karşılaştırma yapılmıştır.
Lee-Ross otel işgörenlerinin iş doyumunda Hackman ve Oldham’ın iş tanımlama ölçeğinin geçerli bir ölçek olduğunu belirtmiştir401.
3.3.2.4.Örgütsel Bağlılık Ölçeği
İşgörenlerin örgüte bağlılık düzeylerini ölçmede Allen ve Meyer’in geliştirdikleri, üç boyutlu örgüte bağlılık ölçeği kullanılmıştır. Bu boyutlar:
• Duygusal bağlılık • Devam bağlılığı • Normatif bağlılık
Allen ve Meyer’in ilk ölçüm aracında her bir boyut için 8 ifade yer almakta ve toplam 24 ifadeden oluşmaktaydı. Ancak bu çalışmada, ölçek 2001 yılında Meyer ve Herscovitch’in geliştirdiği biçimde kullanılmıştır402. Ölçekte her bir boyut için 2
ifade bulunmakta, toplam 6 sorudan oluşmaktadır.
Örgütsel bağlılık ölçeğinde 5’li likert tutum ölçeği (1=Kesinlikle katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Ne katılıyorum ne katılmıyorum, 4= Katılıyorum, 5=Kesinlikle katılıyorum) kullanılmıştır. Katılımcıların ifadelerle katılma durumlarına göre karşılaştırma yapılmıştır.
Allen ve Meyer’in örgütsel bağlılık ölçekleri ampirik çalışmalarda en çok kullanılan ölçektir403,404.
401 Darren Lee-Ross,. “The Reliability and Rationale of Hackman and Oldham’s Job Diagnostic Survey and Job Characteristics Model Among Seasonal Hotel Workers”, Hospitality Management, Sayı:17, 1998, s.391.
402 John P. Meyer ve Lynne Herscovitch. “Commitment in the Work Place Toward a General Model”, Human Resource Management Review, Sayı:11, 2001, ss.320.
403 Hatice Güçlü. “Turizm Sektöründe Durumsal Faktörlerin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi”, Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2006, s.89.
404 BAYSAL, Ayşe Can ve Mahmut Paksoy. “Mesleğe ve Örgüte Çok Yönlü İncelenmesinde Meyer- Allen Modeli” 6. Ulusal İşletmecilik Kongresi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, 1998, s.7.
3.3.2.5.İşi Bırakma Eğilimi Ölçeği
İşi bırakma eğilimi ölçeği Wayne, Shore ve Linden tarafından geliştirilmiştir405. Ölçek beş ifadeden oluşmaktadır. Ölçüm aracında, örgütsel bağlılık
ölçeğindeki gibi 5’li likert tutum ölçeği (1=Kesinlikle katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Ne katılıyorum ne katılmıyorum, 4=Katılıyorum, 5=Kesinlikle katılıyorum) kullanılmıştır.
3.4. ARAŞTIRMANIN BULGULARI
Araştırma bulgularından ilk olarak sayısal ve yüzdesel dağılım sonuçları yer almaktadır. Daha sonra, güvenirlik ve geçerlik, açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri, hipotezler ve hipotez testleri, modelin tanımlanması ve testlerinin sonuçlarına yer verilecektir.