Önerilen Modele İlişkin Doğrulayıcı Faktör Analizi (Ölçme

Literatür incelendiğinde, genellikle doğrulayıcı faktör analizinin, açıklayıcı faktör analizi çalışmalarından sonra yapıldığı görülmektedir. Yapısal eşitlik modellemesindeki faktör analizi çalışmalarının klasik faktör analizi çalışmalarından ayrıldığı nokta, ölçekteki maddelerden hangilerinin, hangi örtük değişkenin ögesi olacağının araştırmacı tarafından belirlenmesidir. Böylece her bir maddenin ilişkilendirilen değişkene ait faktör yükleri hesaplanır. Diğer değişkenlere olan faktör yükleri hesaplanmaz.

Şekil 17’de çalışmanın doğrulayıcı faktör analizi görülmektedir. Şemadaki tek yönlü okların her biri yol (path) anlamına gelmektedir ve analiz sonuçlarına göre her yolun katsayısının anlamlı olup olmadığına bakılmaktadır. Bu değerler, t değerlerinin hesaplanmasıyla belirlenmektedir. Ölçme modelindeki diğer bir unsur hata unsurudur ve Şekil 17’de şemanın solunda yer almaktadır. Her bir gözlenen değişkende örtük değişken tarafından açıklanamayan varyansını ifade etmektedir. Bu öge, her bir değişkende söz konusu ölçme modeliyle ilgili açıklanamayan bir özelliğin var olduğunu göstermektedir. Yapısal eşitlik modellemesinin avantajlarından biri de yapılardaki hataların ortadan kaldırılmasına olanak tanımasıdır424_.

424 _{Şimşek, s.7.}

Şekil 17’de görüldüğü gibi, örgütsel öğrenme (OO) değişkeni 7 ifade ile açıklanmakta, örgütsel bağlılık (OB) değişkeni, iş doyumu (ID) değişkeni ve işten ayrılma eğilimi (IAE) değişkeni 3’er ifade ile açıklanmakta, son olarak da örgütsel sapma (OS) değişkeni de 5 ifade ile açıklanmaktadır. Her bir örtük değişkenden gözlenen değişkenlere yol çizilmiştir. Yollar üzerinde değişkenleri açıklayan ifadelerin faktör yükleri bulunmaktadır.

Ölçme modelinde açıklayıcı faktör analizinden elde edilen değişkenler doğrulayıcı faktör analizine tabi tutulmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi çalışmasının sonucunda, anlamsız yollar ve uyum iyiliği değerlerini olumsuz yönde etkileyen ifadeler çıkarılarak, ölçüm modeli kabul edilebilir düzeye getirilmiştir.

Tablo 11: Ölçme Modeline İlişkin Değerler Tablosu

Örtük ve Gözlenen Değişkenler Standardize

Değerler Standart Hatalar Değerleri t R

2

Örgütsel Öğrenme (OO)

Çalışanlar öğrenmeleri için teşvik edilirler. 0.54 0,06 8.67 0.30 Çalışanlar birbirlerini açık ve dürüst

değerlendirirler. 0.56 0.07 8.88 0.31

Bölümler, topladığı yeni bilgilerle

amaçlarını gözden geçirirler. 0.58 0.07 9.34 0.34

İşletmem, sistematik olarak

performansımızı ölçer. 0.72 0.07 12.26 0.52

İşletmem, çalışanlarına kullandıkları

malzemeler üzerinde denetim yetkisi verir. 0.71 0.06 12.00 0.50 İşletmem, sistematik olarak

performansımızı ölçer. 0.68 0.07 11.40 0.46

Liderler faaliyetlerin işletmenin

değerleriyle tutarlı olmasını sağlar. 0.71 0.06 12.10 0.51 Örgütsel Bağlılık (OB)

Bu işletmenin bir ferdi olarak kalmak benim

için önemlidir. 0.84 0.07 13.11 0.70

Şu anda bu işletmede çalışmaya ihtiyacım

var. 0.57 0.07 8.70 0.33

Şimdi ayrılırsam işletmeyi zor durumda

bırakacağımdan suçluluk duyarım. 0.54 0.08 8.22 0.29

İş Doyumu (ID)

Yöneticiden gördüğüm saygılı ve eşit

muamelenin derecesinden memnunum. 0.83 0.06 15.39 0.69

Yöneticinin desteğinden ve rehberliğinden

memnunum. 0.89 0.05 17.26 0.80

İşime yönelik genel denetimin kalitesinden

memnunum. 0.83 0.06 15.37 0.68

İşten Ayrılma Eğilimi (IAE)

Sıklıkla bu işten ayrılmayı düşünüyorum 0.67 0.07 10.24 0.45 Dışarıda sürekli olarak başka bir iş

arıyorum. 0.72 0.07 10.73 0.49

Ciddi olarak işimi bırakmayı düşünüyorum. 0.75 0.06 11.59 0.56 Örgütsel Sapma (OS)

İş arkadaşlarım çalışmak yerine hayal

kurmaya daha çok zaman harcar. 0.76 0.05 13.16 0.58

İş arkadaşlarım izinsiz olarak iş yerini

erken terk eder. 0.77 0.04 13.21 0.59

İş arkadaşlarım arkadaşlarıyla dalga geçer. 0.70 0.05 11.72 0.49 İş arkadaşlarım birbirlerine küfür eder. 0.68 0.05 10.78 0.43 İş arkadaşlarım İş yerinde dini ya da etnik

Ölçme modeli ile ilgili veriler Tablo 11’de sunulmuştur. Tablo 11’de ölçme modelinin standardize değerleri, standart hataları, t değerleri ve açıklanan varyans (R2) değerleri bulunmaktadır. Standardize değerlerin 1’in üzerinde olmaması gerekmektedir. t değerinin de en az 1,96 olması gerekmektedir. Tablo 11’de de görüldüğü gibi tüm değerler uygundur.

Ölçme modelinde tüm t değerlerinin yani tüm parametre değerlerinin anlamlı olması modelin doğru ya da kabul edilebilir bir model olarak kabul edilebilmesi için tek başına yeterli değildir. Ölçme modelinin bir bütün olarak kabul edilebilmesi için uyum iyiliği istatistiklerinin (Googness-of-fit statistics) de istenen düzeyde olması gerekmektedir425_.

Yapısal eşitlik modelinin uyum iyiliğini belirlemek için araştırmacılar subjektif uyum endekslerine güvenmektedir. Literatürde farklı tiplerde endeksler önerilmiş olsa da, hangisinin en iyisi olduğuna dair ortak bir karara varılamamıştır. Marcoulides ve Schumacher’e göre bu endekslerden en popüleri incremental (artan) endekslerdir426_{. LISREL tarafından sağlanan en basit uygunluk endeksi Root Mean}

Squared Residual (RMR)’dir. RMR kapsanan ve gözlenen kovaryans matrisleri arasındaki tam farkın ortalamasının kareköküdür. Bu endeksin en düşük değeri 0’dır ve düşük değerler iyi bir uyumun işaretidir. Genelde 0.05’den düşük değerler veriye uyumun iyi olduğu yorumlanmaktadır. LISREL, RMSEA’yı (Root Mean Squared Error of Approximation-Yaklaşık Hatanın Ortalamasının Karekökü) da raporlandırmaktadır. RMSEA’nın 0.10’un altındaki değerleri verilerin iyi bir uyum verdiği, 0.05’in altındaki değerleri ise çok iyi bir uyumu gösterdiği şeklinde yorumlanmaktadır427_.

Kelloway başlıca uyum iyiliği istatistiklerini şu şekilde özetlemiştir428_:

• GFI (Goodness-of-fit index-iyi uyum endeksi) gözlenen varyansların tam farklarının toplamının oranına dayanmaktadır. GFI, 0 ve 1 arasında bir değer alabilmektedir ve 0.9’u geçen değerler verinin iyi bir uyum sağladığına işaret etmektedir.

425 _{Şimşek, s.7.}

426 _{Özdemir, s.210.}

427 _{Kelloway E. Kevin. Using LISREL for Structural Equation Modeling: A Researcher’s Guide,} Sage Publications, Thousand Oaks, CA, 1998, s.27.

428 _{Kelloway, s. 27; aktaran Dilek Uzun. “Örgüt Kültürünün Bilgi Yönetim Sürecine ve Örgütsel}

Preformansa Etkisi: Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Uygulama”, Doktora Tezi, D.E.Ü.sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2007, s.188.

• AGFI (Adjusted goodness-of-fit Index-Düzeltilmiş Uyum iyiliği Endeksi) GFI’yi modeldeki serbestlik derecelerine göre uyarlamaktadır. AGFI da aynı şekilde 0 ve 1 arasında değişiklik göstermektedir ve 0.9’ dan daha yüksek değerler iyi bir uyum göstergesi olarak kabul edilmektedir.

• NFI (Normed Fit Index-Normlaştırılmış Uyum Endeksi ) 0 ile 1 arasında değer almakta ve 0.90’nın üzerindeki değerler iyi bir uyumu göstermektedir. Normlaştırılmış uyum endeksi temel bağımsız model üzerindeki yüzdesel uyum gelişimidir.

• NNFI (Non-normed Fit Index-Normlaştırılmamış Uyum Endeksi) NFI ile aynı mantıkta çalışmakta ancak normlaştırılmış uyum endeksini modeldeki serbestlik derecesi sayısına uyarlamaktadır. NFI gibi 0 ve 1 arasında değer almaktadır. Yüksek NNFI daha iyi uyum sağlayan bir modeli ifade etmektedir ve 0.90 değeri üzerindeki değerler iyi uyum değerini vermektedir.

• IFI (Incremental Fit Index-Artan Uyum Endeksleri) ölçekleme faktörünü oluşturmaktadır ve 0 ile 1 arasında değer almaktadır. Yüksek değerler ise iyi bir uyum oranını vermektedir.

• CFI (Comparative Fit Index-Karşılaştırmalı Uyum Endeksi) merkezi olmayan ki-kare dağılımını temel almaktadır. 0 ile 1 arasında değer almakta ve 0.90’nın üzerindeki değerler iyi bir uyumu işaret etmektedir. • PNFI (Parsimony Normed Fit Index-Katı Uyum Endeksi) uyumun ve

serbestlik derecesinin fayda-maliyet değişimi ile ilgilenmektedir. Diğer uyum endekslerini model karmaşıklığına uyarlanmasıyla hesaplanmaktadır.

Tablo 12: Ölçme Modeline İlişkin Uyum-İyiliği İndeksleri

Ölçme modelinin bir bütün olarak kabul edilebilir bir model olup olmadığının bir ölçütü olarak uyum iyiliği istatistiklerinin istenen düzeyde olması gerekmektedir. Tablo 12’de uyum iyiliği indeksleri verilmektedir.

Doğrulayıcı faktör analizi sonucu elde edilen uyum-iyiliği indeksleri incelendiğinde, araştırma kapsamında toplanan verilerin önerilen modele uygunluğu görülmüştür. Tablo 12’deki değerlerin tümünün, istenen değerlerle uyumlu olduğu görülmektedir. Elde edilen sonuçlar, ölçme modelinin doğrulandığı ve yapısal modelin test edilme sürecine geçilebileceğini göstermiştir.