Amerika Birleşik Devletleri

Sermaye piyasalarının çok gelişmiş olduğu ABD^’ de muhasebe standartları konusunda yasal yetki SEC (ABD Sermaye Piyasası Kurulu)' dedir. Fakat yasal yetki sahibi gibi kamusal bir otoritenin varlığıyla birlikte, kamu ve özel sektör düzenlemeleri] karışımı esasına dayalı bir sistem geçerlidir (Ülkü, 2008:14).

ABD' de muhasebe standartlarına ilişkin ana düzenlemeye 1929- Büyük Buhran'dan sonra, krize tepki olarak çıkarılan "1933 Menkul Kıymetler Yasası" ile "1934 Menkul Kıymetler Borsası Yasası"nda rastlanmaktadır.

1934 yasası SEC’e finansal raporlamaya ilişkin düzenlemeleri belirleme yetkisi vermiştir. SEC, genel olarak muhasebe standartlarının belirlenmesi konusunda denetim ve gözetim fonksiyonuyla ilgilenmiş olmakla birlikte muhasebe ve bağımsız denetim için kuralların belirlenmesinde özel sektör düzenleyici kuruluşlarının etkili olmasına izin vermiştir (Şanlı; 2002;30).

Bunlar içinde ismi zikredilmesi gereken en önemli kuruluş AICPA (Amerikan Yetki Belgeli Kamu Muhasebecileri Enstitüsü)dır. AICPA; 1939-1959 yılları arasında "AICPA Muhasebe Prosedürleri Komitesi- CAP", 1959-1973 yılları arasında "Muhasebe Prensipleri Kurulu- APB" nu faaliyete geçirmiştir (Şanlı; 2002;32).

Fakat muhasebe uygulamalarındaki farklılık ile mücadele etmekteki başarısızlığı sebebiyle CAP; üyelerinin tamamının muhasebe meslek mensupları olmasının yoğun eleştirilere sebebiyet vermesi nedeniyle CAP yerine kurulan APB kaldırılmış ve bu iki kuruluşun yerine 1973 yılında Finansal Muhasebe Standartları Kurulu FASB faaliyete geçmiştir. Amacı; mali tablo kullanıcıları, denetçiler, eğitimciler için finansal raporlama ve muhasebe konularında yeni standartlar geliştirmek veya mevcut standartları iyileştirmektir.

Tam zamanlı 7 üyesi bulunan FASB'ın üyeliğine atanma, bağımsız bir organizasyon olan "Finansal Muhasebe Vakfı-FAF" tarafından yapılmaktadır. FAF aynı zamanda

13

FASB ile iş dünyası arasında iletişimi sağlayacak ve danışmanlık yapabilecek olan "Finansal Muhasebe Standartları Danışma Konseyi-FASAC" adında bir danışma kurulu da atamaktadır.

US GAAP’e göre etkin bir finansal raporlama için işletme ile ilgili mali nitelikli bilgilerin tarafsız, anlaşılır ve zamanında raporlanması gerekmektedir. Ayrıca mükemmel finansal tablolar için finansal raporlamada objektiflik anahtar unsur konumundadır. Mükemmel finansal tablolar bir işletme ile ilgili şu unsurları kapsamak zorundadır. Bunlar sırasıyla şu şekildedir:

a) Belli bir tarih sonunda işletmenin finansal pozisyonu, b) Belli bir zaman dilimi için net gelir,

c) Belli bir zaman dilimi için kapsamlı gelir, d) Belli bir zaman dilimi için nakit akışları,

e) Belli bir zaman diliminde işletme sahip ve ortaklarının yaptıkları yatırımlar ve bunlara yapılan ödemeler.

Amerika Birleşik Devletlerinde muhasebeye yön veren kuruluşlar çeşitli kategorilerde ve misyonlarda görevlerini yapmaktadırlar. Bu kuruluşlara ilişkin bilgiler alt başlıklarda açıklanacaktır (Ülkü, 2008:15):

a) Amerika Kamu Hizmet Muhasebe Enstitüsü-American Institute Of Public Accountants (AICPA): 1987 Yılında "Amerikan Kamu Muhasebecileri Birliği" adıyla kurulmuş olan AIAPA (American Institute of Certifıed Public Accountants), daha sonra ‘Amerikan Muhasebeciler Enstitüsü’ şeklinde anılmış, 1957 yılında da, bu günkü ismini almıştır. AIA-CPA, Amerika'daki Sertifikalı Serbest Muhasebecilerin (Certifıed Public Accountants-(CPA)'in mesleki örgütü konumundadır. Organizasyonun amacı, profesyonel anlamda, üyelerinin topluma değerli hizmet sunmasına yardımcı olacak kaynak, bilgi ve deneyime sahip olmalarına olanak sağlamaktır.

b) Devlet Muhasebe Standartları Kurulu-Govermental Accounting Standards Board (GASB): Devlet Muhasebe Standartları Kurulu 1984 yılında eyalet ve yerel hükümet kurumlarının finansal muhasebe standartlarını ve raporlamalarını hazırlamak

14

amacıyla Finansal Muhasebe Kurumu (Financial Accounting Foundation-FAF) tarafından kurulmuştur. Kuruluş, GASB (Governmental Accounting Standards Board Advisory Council-GASAC) seçmek ve çalışmalarına kaynak sağlamakla yükümlüdür. c) Finansal Muhasebe Standartları Kurulu-Financial Accounting Standards Board (FASB): Amerika Birleşik Devlet'lerinde Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerini geliştirmekle görevli kuruluş FASB (Financial Accounting Standards Board)'dur. FASB tarafından yayımlanan Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri yatırımcı ve kreditörlere sunulacak finansal tabloların düzenlenmesinde bütün işletmelerin takip etmesi gereken kurallar bütünüdür. FASB yedi üyeden oluşur ve bu üyeler zamanlarının büyük bir çoğunluğunu muhasebe standartlarının geliştirilmesi için harcarlar. FASB, AICPA'dan bağımsız ve yarı resmi bir kuruluş olarak 1973 yılında kurulmuştur. Özel sektör içerisinde finansal muhasebe ve raporlama standartlarının oluşturulmasıyla görevlendirilmiş bir kurumdur. AICP-Mayıs 1979 tarihlerinde onaylanmış, Rule 203, Rules of Professional Conduct ile ve SEC-Financial Reporting Release No. 1, Section 101 yasalarıyla resmi olarak yetkili kurum seçilmiştir.

d) Amerikan Muhasebe Birliği-American Accounting Association (AAA): Amerikan Muhasebe Birliği (American Accounting Associaton-AAA) bir muhasebe uzmanları organizasyonudur. Organizasyonun muhasebe prensiplerinin oluşturulmasında dolaylı ve uzun vadeli bir etkisi söz konusudur. AAA üyeleri tarafından yapılan araştırmalar uygulamadan ziyade teoriye yöneliktir. AAA çözüm bekleyen muhasebe sorunları üzerinde sürekli bir şekilde bilimsel çalışmalarda bulunur. e) Sermaye Piyasası Kurulu-Securities and Exchange Commission (SEC): Amerika Birleşik Devlet’lerindeki Sermaye Piyasası Kurulu'nun başlıca görevi, sermaye piyasasının güvenirliğini sağlamak ve yatırımcıları korumaktır. Kendisinin ve çocuklarının geleceğini güvence altına almak amacıyla piyasaya yeni giren yatırımcı sayısı arttıkça, Sermaye Piyasası Kurulu'nun görevi her zamankinden daha da anlamlı olmaktadır.

ABD'de 1920'lerin sonlarında ortaya çıkan ekonomik bunalım, devleti bir dizi tedbirler almaya zorlamıştı. Bu dönemde yayımlanmış olan hileli finansal tablo ve bilgilere aldanan binlerce yatırımcı büyük kayba uğramıştı. Bu sosyal ve ekonomik

15

zararlı tepki onlara ABD Kongresi 1933 yılında Sermaye Piyasası Yasası'nı (Securities Act) 'i çıkartmıştır.

f) Kamusal Gözetim Kurulu-Public Oversight Board (POB): Kamusal Gözetim Kurulu (Public Oversight Board) Amerika Birleşik Devletleri’ndeki muhasebe sisteminin temel taşı durumundadır. AICPA tarafından geliştirilen yönetmelikler ile ilgili gözlemler yapan ve raporlar sunan özerk bir kurumdur. Kendi kendini yöneten sistemin güçlenmesi amacıyla yaptığı gözlemler sonrasında, uygulanabilecek geliştirmeler ile ilgili önerilerde bulunur. Finansal tabloları denetlenmiş şirketlerin mali durumlarını halka, yatırımcılarla ve kural koyucularla yansıtarak onların güven içerisinde çalışmalarını sağlar. POB, 1977 yılında, SEC Uygulama Bölümü'nün (SEC Practice Section-SECPS-1977) program raporlarını izlemek amacıyla özel sektör tarafından kurulmuş bağımsız bir kurumdur. SECPS, SEC'e rapor sunan 17.000 halka açık şirketin finansal tablolarını denetleyen bağımsız denetim firmalarından oluşur. SECPS, üye firmaların kalite kontrol gereksinimlerini belirler. Bu anlamda, her üye firmanın 3 yılda bir değerlendirilmeye alınması gerekmektedir. Ayrıca, üye bir firmada belirlenen denetim hatası iddialarını gözden geçirmek amacıyla firmanın kalite kontrol sistemini incelemeye alır. Amerika gözle görülür şekilde sermaye piyasası odaklıdır. 3.4.3. Almanya

Almanya'da muhasebe düzenlemeleri ayrıntılı olarak kanunlarla belirlenmiştir ve oldukça köklü bir tarihi olan Tekdüzen Hesap Planı uygulamasına dayanmaktadır. Hâkim olan ilke; finansal tablolarda kâr, varlıklar ve yükümlülüklerin vergi düzenlemeleri ile izin verilenden daha az veya daha çok olamayacağıdır. Bu bağlamda, Alman vergi kanunları, finansal raporlamayı ciddi biçimde kısıtlamaktadır ve bu katı tutum, muhasebe standartlarının finansal raporlamada kullanımını sınırlandırmaktadır (Beyazıtlı ve Diğerleri, 2006;17).

Son yıllara kadar Almanya'da muhasebe standartlarım hazırlayacak bir kurum bulunmamaktaydı. Fakat 1998 yılında yürürlüğe giren kanun ile "Almanya Muhasebe Standartları Komitesi- GASC" kurulmasına karar verilmiştir. Amacı; konsolide mali tablolara ilişkin standartlar oluşturmak, Adalet Bakanlığına muhasebe konularında danışmanlık yapmak ve Almanya'yı uluslar arası standartlaşma komitelerinde temsil etmek olan GASC, Almanya'nın muhasebe standardı oluşturan resmî kuruluşu

16

olmuştur. GASC’nin faaliyetleri konsolide finansal tablolar ile sınırlandırılmış olmasına rağmen, muhasebe uygulamalarında muhafazakarlığı ile tanınan Almanya'nın, uluslar arası uygulamalara paralel bir anlayışı benimsemesi; uygulamaların dünya üzerinde ne kadar etkili olduğunu göstermektedir.

3.4.4. Japonya

2001 yılı, Japonya için muhasebe standartlarının oluşturulması ve geliştirilmesi konusunda milat niteliğindedir. Muhasebe standartları alanında yaşanan uluslararası gelişmelerin de etkisiyle, Şubat 2001'de bazı özel sektör kuruluşlarının bir araya gelmesiyle "Finansal Muhasebe Standartları Vakfı-FASF" kurulmuştur. Vakıf bünyesinde faaliyet gösteren "Japonya Muhasebe Standartları Kurulu-ASBJ". Bağımsız bir şekilde muhasebe standardı geliştirebilecek bir biçimde yapılandırılmıştır.

ASBJ'nin kuruluşundan önce muhasebe standartları yayımlamakla sorumlu olan Muhasebe Danışma Konseyi bağımsız çalışma konusunda çeşitli eleştirilere mecbur kalmış, bu sebeple 2001 yılında ASBJ gibi yeni bir yapılanmaya gidilmesi mecbur olmuştur (Ülkü 2008:18).

Japonya muhasebe kurum ve kuruluşları muhasebenin gelişmesi yönünde sürekli çalışmalarını sürdürmektedir. Japonya, son 5 yıldır yapmış olduğu harmonizasyon ve reformların takipçisi olmuştur. Dolayısıyla, Japonya kurumları da bundan etkilen-mişlerdir. Japon kurumlarının davranışlarına bakılacak olursa, Kenji Shiba tarafından üç yoğun araştırmanın sonuçlarına göre, Japon kurumları, Japon stili yönetim tarzını benimsemiş olmalarından dolayı onları iki ayrı gruba ayrılmasına neden olabileceği izlenimi vermiştir. Bu gruplar:

- Uluslararası faaliyette bulunan Japon işletmeleri,

- Ulusal bazda faaliyette bulunan Japon işletmeleri kapsamındadır. Japon Muhasebe Sistemi, üçlü bir oluşuma benzetilebilir. Bunlar sırasıyla: - Ticaret Yasası,

- Muhasebe Standartları, - Kurumsal Davranışlar.

17

Yukarıda belirtilen bu olgular aynı zamanda Japon Muhasebe Sisteminin karakteristiğini göstermektedir.

Japon Muhasebe Sistemine etken olan üç yasal düzenleme vardır. Bunlar sırasıyla: 1. Ticaret Yasası,

2. Sermaye Piyasası Yasası, 3. Birleşik Vergi Yasası.

Bundan başka birçok konuya ilişkin yasa ve düzenlemeler de kapsam içerisindedir. Japon muhasebe sisteminde, uluslararası harmonizasyonun gereği olan UMS- IAS'ın entegrasyonundan çok kendi muhasebe sistem ve standartlarına önem veren bir ülke olduğunu görmekteyiz. Yine sistem içinde, muhasebe standartlarının hangisinin entegre edileceği sorun olarak kabul edilmemektedir. Nasıl olsa sürekli geliştirilmekte olduğu düşünülerek, asıl sorunun Japon Muhasebe Sisteminde uygulanacak yapısal stratejilerin nasıl tespit edileceği üzerine yoğunlaşmaktadır.

3.4.5. Çin

2001 yılının Aralık ayında Çin Halk Cumhuriyeti’nin Dünya Ticaret Örgütü’yle, 15 yıldır sürdürdüğü üyelik müzakereleri tamamlanmış ve Hükümet, başta ticaret rejimi olmak üzere ekonomide çeşitli yapısal değişikliklere gideceğini uluslararası ticaret kurallarına uyumlu hareket edeceğinin sözünü vermiştir. Hemen sonrasında yıllardır sinyalleri verilen yüksek büyüme hızı gelmiş, ticaret hacimlerinde rekorlar kırılmış, uluslararası doğrudan yatırımların en cazip çekim merkezi Çin olmuştur.

Çin’in, 1997 yılında IASC yönetim kurulunda gözlemci statüsünde çalışmalara başlaması önemli gelişmelerdendir. Sürekli güçlenen ve gelişen Çin ekonomisinde, Çinli şirketlerin yurt içinden ve yurt dışından sermaye edinimi ihtiyaçları ve yabancı girişimcilerle yürütülen ortak projelere, Çin için tüm dünyada anlaşılabilecek finansal tablolara gereksinimi artırmıştır (IASC News, 1999). Çin’in batılı anlamda ilk muhasebe standardı olan “ Accounting Standards for Business Enterprises (ASBE) 1992 yılında yayımlanarak 1 Temmuz 1993’de yürürlüğe girmiştir (Kaya,2003:228)

18

ASBE Çin’deki en önemli muhasebe reformu olup geleneksel muhasebenin sonunu müjdelemiş ve Çin muhasebe uygulamasını UMS’ na yaklaştırmıştır (Gökdeniz,2006:94).

3.5. Muhasebe Standartlarının Oluşumuna Katkı Yapan Uluslararası Kuruluşlar