Altıncı Cildin Özeti

Evliyâ Çelebi bu cilde Allah u Teala’ya sonsuz hamd ü senâ, Hz. Muhammed (s.a.v)’e sayısız salât u selâm ile başlamıştır. Sonrasında ise Tımışvar Ovası’dan Erdel gazasına yönelirken Lugoş Kalesi, Redvar Kalesi, Şebeş Kalesi, Desne Kalesi, Demirkapı Dağı, Kolçvar Kalesi, Seyk Kalesi, Şebevar Kalesi, Jidvar Kalesi, Devevar Kalesi, Sazvaroş Kalesi, Vinçazvar Kalesi, Erdel Belgradı Kalesi, Entivar Kalesi gibi birçok kale gördüğünü söyleyerek bütün bu kalelerin özelliklerini ve çevresindeki yerleşim yerlerinde yaşayan halkla ilgili izlenimlerini anlatır. Macar ülkesinin önemli yerleşim yerlerinden olduğunu söylediği Kaşa şehrinde bulunan kale, şehrin çarşıları, bedestenleri, gezinti yerleri, bağları, kiliseleri hakkında bilgiler vermiş, ardından bu şehirden çıkıp Seykel diyarına giderken karşılarına çıkan Tise Nehri yakınlarındaki bir kuyu ile ilgili ilginç bir bilgiyi bizlerle paylaşmıştır. Seyyâh-ı Âlem’in anlattığına göre bu kuyunun ibret verici hikmeti şudur: kuyunun suyu demirin üzerine döküldüğünde demir, bakıra dönüşmektedir. Çelebi, bu suyu bizzat denemiş ve gözüyle demirin bakıra dönüştüğüne şahit olmuştur. Daha sonra yola devam ettiklerini bildirerek Betlenvar Kalesi, Saz Şamos Kalesi, Bistiriçse Kalesi, Vaşarheld Kalesi, Saray Kalesi gibi birçok kalenin özelliklerini anlatıp ardından Erdel kavminin giyeceklerini ayrıntılı olarak kaleme almıştır. Seykel Kalesi’ne vardıklarını bildirerek bu kalenin özelliklerini de anlattıktan sonra Seykel diyarından Leh vilayetine girdiklerini bildirerek Lapoviçze şehri, Siven şehri, Ferdenvar Kalesi, Kıhalom Kalesi, Praşo Kalesi gibi birçok kalenin özelliklerine temas etmiştir.

Sonrasında “Cihat Yurdu cennet Belgrad kışlağı” olarak tanımladığı bölgeyi gezip dolaştığını söylemiş, ardından Belgrad’tan Arnavut ülkesine gittiğini söyleyerek Eski Leş Kalesi ve İskenderiye Kalesi’nin özelliklerini anlatmıştır. Özellikle İskenderiye Kalesi’nin üzerinde çok durmuş, devamında da bu bölgede yaşayan halktan, camilerinden, giysilerinin özelliklerinden ve kadın-erkek isimlerinden bahsederek detaylı bir anlatım yolunu tercih etmiştir. Ardından vilayet halkının geçim kaynaklarının

19_{Bu bölümdeki bilgiler için aşağıdaki kitaplar okunmuş ve özet çıkartılmıştır:}

Seyit Ali Kahraman, (2002), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Podgoriçe-İştib-Vidin- Peçoy-Budin-Üstürgon(Estergon)-Ciğerdelen-Macaristan-Öziçe-Taşlıca-Dobra-Venedik-Mostar-Kanije, 6.Kitap, 1.Cilt, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

Seyit Ali Kahraman, (2002), Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Podgoriçe-İştib-Vidin- Peçoy-Budin-Üstürgon(Estergon)-Ciğerdelen-Macaristan-Öziçe-Taşlıca-Dobra-Venedik-Mostar-Kanije, 6.Kitap, 2.Cilt, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

neler olduğunu söylemiş, Arnavut dili hakkında bilgi vererek sık kullanılan söz kalıplarını bunların Türkçe karşılıklarıyla birlikte vermiştir. Seyahatinin devamında İskenderiye Kalesi civarında bulunan diğer kaleler hakkında bazı özelliklere temas etmiştir. Bu kalelerden özellikle İştib Kalesi’nin özelliklerini verirken bu kalenin hâkimleri, halkı, mahalleleri, mesire yerleri, camileri, mescitleri, medreseleri, tekkeleri, kervansarayları, hanları, hamamları, çarşıları, bedestenleri, halkın lehçesi, giyimi, sanayiini anlatarak teferruatlı bir bilgi verdiğine şahit oluruz. Daha sonra Ortacuma Ilıcası, Sitarova Köyü Ilıcası, Lala Şahin Paşa Derbendi, Samakov Şehri, Sofya Şehri, Çırpan Kasabası, Küçük Üsküp Kasabası, Eski Vize Kalesi, Yenehisar Kasabası, Pınarhisar Kasabası ve Halkalı Kasabası’nın ardından İstanbul’a vardıklarını bildirmiştir. Ardından EvliyâÇelebi, Alman diyarı gazasına gittiklerini söylemektedir. Bu diyara giderken Terkos, Edirne, Eski Zağra, Kızanlık, Rusdere, Lofça, Plevne, Vidin, Belgrad, Mitroviçse gibi yerleşim yerlerinden geçmiştir. Sonra Gazi Kasım Paşa Destanı’nı ayrıntılı olarak anlatmıştır. Akabinde Ösek Beldesi, Mihaç Palankası ve Peçoy Kalesi’nin özelliklerini anlatmıştır. Özellikle Peçoy Kalesi’nde yer alan camileri, medreseleri, burada yaşayan halkın özelliklerini, hamamlarını, şairlerini, yiyeceklerini anlatmış, sonrasında Fötvar Palankası, Cankurtaran Palankası, Kovin Adası, Erçin Palankası, Hamza Bey Palankası, Budin Kalesi’ne yer vermiştir. Bu anlatımda Budin üzerinde fazlaca durmuş Budin’in tarihinden başlayarak hâkimleri, kalesinin şekli ve devamında cami, medrese, han, tekke, mektep, hamam gibi imaretlerden, son olarak da çarşı, pazar, çeşme, su ve hava gibi özelliklerini ayrıntılı olarak yer vermiştir. Ardından Üstürgon Kalesi’nin anlatımına geçmiş, burada da tıpkı Budin’in anlatımında izlediği metotla söz konusu bu kalenin de özelliklerini kaleme almıştır. Daha sonra Ciğerdelen Ovası’nda yapılan büyük savaşı anlatmıştır. Seyahatinin devamında Litre Kalesi, Leve Kalesi, Novigrad Kalesi, Nitre Kalesi, Tot vilayeti, Holandiye vilayeti, Korol vilayeti, Şivekoron Kalesi, Heyvaroş, Çek Hıristiyanları vilayeti, İsveç vilayeti, Kallevine Kalesi şehri, Felemenk Frengi vilayetinin özelliklerini saymıştır. Ardından Felemenk dilinin özelliklerini anlatmıştır. Daha sonra Felemenk kralının taht merkezi Amsterdam şehrinde bulunan kalenin, Prandaporpsk vilayetinin özelliklerini sayarak Alman diyarından Orta Macar vilayetine gittiklerini bildirir. Giderken Derikmaden Kalesi ve Uyvar Kalesi’ne uğramıştır. Eserinde Uyvar Kalesi’nin üzerinde daha fazla durduğunu görürüz. Bu kalenin tarihinden başlayarak, halkı, sanatları, cebehanesi hakkında

bilgilervermiştir. Daha sonra Novigrad Kalesi, Vaç Kalesi, Eski Rodnik Kalesi, Çaçka kasabası, Pojagacık kasabası, Mitrofçe şehri, Belgrad Kalesi, Zemon Kalesi, Öziçe Kalesi’ne uğramıştır. Bunların arasından Öziçe üzerinde daha fazla durmuş ve bu şehrin kalesinin, hâkimlerinin, camilerinin, medreselerinin, mekteplerinin, tekkelerinin, hamamlarının, kervansaraylarının, bedestenlerinin, giysilerinin, şairlerinin özelliklerini sıralamıştır. Seyahatinin sonlarına doğru, Hersek vilayetinde Roda kasabasına uğrayıp yolda da Pirboy kasabası, Marjik Manastırı, Kovin Kalesi, Mileşova Kalesi’yle karşılaştıklarını bildirmiştir. Ardından Hersek sancağı taht merkezi Taşlıca şehrinin özelliklerini sayarak devamında Foça şehrinin anlatımına geçmiştir. Sonrasında Dobra- Venedik vilayetinde gittiği konakları, gezip gördüğü kaleleri, köyleri, kasabaları ve buradaki halkınbatıl inançları hakkında bilgi vermiştir. Seyyâh-ı Âlem, Dobra-Venedik vilâyetinden Mostar’a geçtiklerini bildirerek Mostar Kalesi ile Mostar Köprüsü’nü kaleme alır. Bunların ardından Bosnasarayı şehrinin özelliklerine kısaca değinerek Kanije’ye doğru yola çıktığını bildirmiştir, Çelebi, Kanuni Sultan Süleyman Han’ın son seferi sayılan Sigetvar Kalesi fethini ayrıntılı olarak anlatıp söz konusu bu fetih bünyesinde Kanuni’nin ölümünü, ölümünün ordudan gizlenmesini, o esnada Kütahya’da vali olan Şehzade Selim Han’ın gizlice oraya gelmesinin istenmesini de ayrıntılarıyla eserinde vermiştir. Nihayetinde Sigetvar Kalesi Osmanlı Devleti tarafından feth edilmiştir. Sonrasında Kanije Kalesi’ne vardıklarını bildirerek bu kalenin özelliklerini de saymış, Kanije Kalesi’nden sonra Dodoşka vilayeti, Mekemorya vilayeti, Sloven vilayetine gittiklerini söylemiştir. Cildin sonlarında Zagrep Kalesi, Harpunya Kalesi, Pejaga Kalesi, Yenikale gibi yerlere uğradıklarını bildirerek buraların özelliklerini saymış, Kanije Kalesi menzilini de anlatarak bu cildi sonlandırmıştır.