Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı

Deney grubuna uygulanacak olan Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’nda, 61-66 aylık çocukların bilişsel yeteneklerine ve erken akademik ve dil becerilerine, Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programının etkisi esas alınmıştır. Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı aracılığıyla çocukların bilişsel yetenekleri ve erken akademik ve dil becerilerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır.

Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’nın geliştirilmesi için ilgili literatür ile yurt dışında uygulanan Montessori, High Scope, Regio Emilia gibi okul öncesi eğitim yaklaşımlarının program içerikleri taranmıştır. Akademik becerilerin bir alt alanını oluşturan okuma-yazma becerileri ile ilgili literatür ve okul öncesi eğitim modellerinin program içerikleri incelendiğinde okuma-yazma alt alanlarının dil

gelişimiyle de bağlantılı olarak sözel dil becerileri ve sözcük gelişimi, alfabe bilgisi, fonolojik süreç becerileri ve yazma becerilerinden oluştuğu belirlenmiştir (Carter, 2007; Holt, 2010; Isaacs, 2010; Kandır ve Yazıcı, 2011; Niessen, 2003). Akademik becerilerin diğer bir alt alanı matematik becerilerinin ise sayılar ve işlemler, benzerlik, parça-bütün ilişkisi, karşılaştırma, sınıflama ve ayırma, model alma ve ilişkiler, geometri ve uzaysal mantık, ölçme, veri toplama ve analizi alt alanlarından oluştuğu görülmüştür (Charlesworth ve Lind, 2007; Copley, 2000; Holt, 2010; Isaacs, 2010; Kandır ve Orçan, 2010; Wortham, 2006). Yapılan literatür ve program incelemeleri sonucunda Akademik ve Dil Becerileri ile ilgili alanın oldukça geniş olduğu görülmüştür. Bu nedenle eğitim programı iki aşamalı olarak planlanmıştır. Birinci aşamada alan ile ilgili daha basit eğitim süreçlerine yer verilirken ikinci aşamada ise daha zor eğitim sereçlerine yer verilmesinin gerekli olduğu görülmüştür. Bu araştırma kapsamında eğitim programının birinci aşamasındaki eğitim süreçlerine yer verileceğinden Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’nda öğrenme süreçlerinin yirmi tanesinin “Dil ve Okuma-Yazmaya Hazırlık” ve diğer yirmi tanesinin ise “Matematik” alanlarından hazırlanmasına karar verilmiştir. Öğrenme süreçlerinin hazırlanmasında dil ve akademik becerilerle ilgili literatür analizleri ile birlikte MEB Okul Öncesi Eğitim Programı’nda (2006) yer alan amaç ve kazanımlar gözden geçirilmiştir. Daha sonra bu amaç ve kazanımlar doğrultusunda uygun etkinlikler kullanılarak öğrenme süreçleri planlanmaya başlanmıştır. Bu araştırma kapsamında eğitim programının birinci aşamasındaki eğitim süreçlerine yer verileceğinden Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı, çocukların bireysel farklılıkları ve gelişimsel özellikleri göz önünde bulundurularak, çocukların yakın çevresinden uzak çevresine, basitten karmaşığa, somuttan soyuta ilkeleri dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Deney grubuna uygulanacak olan Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’nda, yer alacak etkinliklerde yöntem olarak Bilişsel Yeteneklerine (dikkat, algı, bellek, problem çözme, muhakeme) ve Akademik ve Dil Becerilere (sözcük bilgisi ve telaffuz, alfabe bilgisi, fonolojik farkındalık, yazı farkındalığı, eşleştirme, karşılaştırma, gruplama, sıralama, sayılar, işlemler, şekiller, parça-bütün, veri toplama ve analizi vb.) yer verilerek etkinlikler temel etkinliklerle bütünleştirilmiştir. Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı çocukların aktif katılımını sağlayacak şekilde hazırlanmıştır.

Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’nda; bütünleştirilmiş olarak oyun temelli dil, okuma yazmaya hazırlık ve matematik etkinlikleri yer almaktadır. Dil etkinliklerinde, çocukların yapılacak etkinliğe zihinsel ve psikolojik açıdan hazırlanmasına, duygu ve düşüncelerini ifade edebilmesine, neden-sonuç ilişkisi kurabilmesine, kavram ve sözcük bilgisi gelişimine, akıl yürütmesine yönelik sohbet, tekerleme, bilmece, öykü anlatma, dilbilgisi yapılarına uygun cümle kurma, anlama, ifade etme, ses bilgisi farkındalığı, okuma ve yazma farkındalığı gibi etkinliklere yer verilmiştir. Matematik etkinliklerinde çocukların, akıl yürütme ve problem çözme becerilerini geliştirmek ve doğal dünyaya ait bilgilerini artırmaya yönelik; sayılar, işlemler, benzerlik, parça-bütün ilişkisi, karşılaştırma, sınıflama ve ayırma, sıralama, model alma ve ilişkiler, geometri ve uzaysal mantık, ölçme, veri toplama ve analizi gibi bilişsel işlemleri yapabilmelerine fırsatlar yaratılmıştır. Okuma-yazmaya hazırlık çalışmalarında, ses ve yazı farkındalığını desteklemeye yönelik çalışmalar ile dil ve matematik etkinliklerinde temel alınan becerileri tamamlamaya yönelik çalışmalar hazırlanmıştır.

Etkinliklerde çocukların bilişsel yeteneklerini ve erken akademik ve dil becerilerinin geliştirilmesi için amaca uygun somut görsel materyaller ve çalışma sayfaları hazırlanmıştır. Ayrıca, çocukların aktif katılımı için soru-cevap, beyin fırtınası ve yaparak yaşayarak öğrenme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bireysel, küçük ve büyük grup çalışmaları yapılması ve mümkün olduğunca her çocuğa söz hakkı verilmesine dikkat edilmiştir. Etkinlik sonrası değerlendirme aşaması için çocukların düşüncelerini açıkça ortaya koyabilmeleri amacıyla açık uçlu sorular hazırlanmıştır. Örneğin; “Öykü karakterlerinin birbirinden farklı yönleri nelerdir? İncelediğimiz resimlerde en çok beğendiğiniz hangisiydi? Neden? Sayıları günlük yaşamımızda en çok nerelerde kullanıyoruz? Hafıza oyununda dikkat etmeniz gereken kural neydi?” gibi sorularla çocukların kendilerini ifade etmeleri sağlanmıştır. Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’nda, 8 haftalık süreç için haftada beş gün uygulanmak üzere toplam 40 tane çocukların bilişsel yeteneklerini ve erken akademik ve dil becerilerinin geliştirilmesine yönelik öğrenme süreçleri hazırlanmıştır. Etkinlik süreleri yaklaşık 30 dakika olacak şekilde planlanmıştır.

Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı hazırlandıktan sonra Afyon Kocatepe Üniversitesi (Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Öğretmenliği Anabilim Dalı (1),

Eğitim Fakültesi Eğitim Programları Anabilim Dalı Bölümü 1); Adnan Menderes Üniversitesi (Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Öğretmenliği Anabilim Dalı 1) ve Akdeniz Üniversitesi (Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Öğretmenliği Anabilim Dalı 1, Eğitim Fakültesi Ölçme ve Değerlendirme Anabilim Dalı 1) olmak üzere toplam üç okul öncesi ve çocuk gelişimi uzmanı, bir eğitim programları uzmanı ve bir tane de ölçme ve değerlendirme alanındaki uzmanlara gönderilerek görüşlerine sunulmuştur. Uzmanlardan hazırlanan eğitim programını; belirlenen amaç ve kazanımların programın amacına uygunluğu, öğrenme süreçlerinin yeterliliği, kullanılan materyallerin uygunluğu ve yeterliliği, amaçların dağılımındaki uygunluk ve verilen yönergelerin açıklığı gibi kriterleri göz önünde bulundurarak “uygun”, “kısmen uygun”, “uygun değil” şeklinde değerlendirmeleri ve düşüncelerini “açıklama” bölümünde belirtmeleri istenmiştir. Uzmanların eğitim programı üzerinde yaptıkları eleştiriler ve öneriler dikkate alınarak gerekli düzeltmeler yapılmış ve Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’na son şekli verilmiştir. Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’nda çocukların bilişsel yetenekleri ile akademik ve dil becerilerinin gelişimini destekleyici etkinliklere yer verilmiştir. Tablo 4’te etkinliklerin günlere göre ele alınmasına ilişkin sıralama verilmiştir.

Tablo 4

Akademik ve Dil Becerileri Eğitim Programı’nda Yer Alan Etkinliklerin Günlere Göre Uygulama Sıralarının Dağılımı

Etkinlik

No: Etkinlik Alanı

Etkinlik

No: Etkinlik Alanı