Akşam, Gazetesinin 25 Şubat 2015 Tarihli Struma Gemisi Olayı Haberlerinin Çözümlenmes

Hükümete/Cumhurbaşkanına yakınlığı ile bilinen Akşam gazetesi, 24 Şubat 2015 tarihinde ilk defa devlet töreniyle bir anmanın gerçekleştiği 24 Şubat 1942 yılında bir infilak sonucu batan Struma Gemisi ile ilgili programı 11. sayfandan yayınlamıştır. Hükümete oldukça yakın yayın yapan Akşam gazetesinin, hükümetin bir bakanının da katıldığı bir programa olabildiğince az ilgi göstererek anma programını 11. sayfadan çok küçük bir şekilde haberleştirmesi bir çelişki gibi görünse de, azınlıklara yönelik küçük ölçekli programlara gazetenin sayfalarında yer vermesi, ancak daha geniş ölçekli ve azınlıkları daha görünür hale getiren haberler gündeme geldiğinde, mümkünse yok sayma, değilse küçük görme prensibiyle hareket ederek, egemen ideolojiyi yeniden üretmesinden dolayı, gazetenin söz konusu yaklaşımında her hangi bir tutarsızlık bulunmamaktadır. Bu çerçevede Akşam gazetesinin, dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik’in katılımından dolayı haberi sayfalarında yayınlaması, ama egemen ideolojiyi içselleştirdiğinden dolayı söz konusu haberi olabildiğince küçük bir şekilde sayfasına taşıması kendi açısından tutarlı bir tutumdur.

Akşam gazetesinde 24 Şubat 1942 tarihinde meydana gelen Struma Gemisi Olayı ile ilgili 24 Şubat 2015 tarihinde gerçekleşen anma toplantısına

110

yönelik haber, gazetenin 25 Şubat 2015 tarihli nüshasının 11. sayfasında yayınlanmıştır. Olayın haberini, “73 Yıl Sonra İlk Tören” başlığıyla yayınlayan Akşam gazetesi, söz konusu haberi, “Kürt-Türk Kardeştir Artık Bu Kan Bitsin” başlıklı bir haber ile, “İŞİD’e Umut Bağlayan Muhalefet…” başlıklı Kurtuluş Tayiz’in köşe yazısının ortasında yayınlamayı tercih etmiştir. Başlıkta enformasyon eksiltimi yapılmıştır. Törenin nerede yapıldığına dair bilgi başlıktan anlaşılmamaktadır. Ayrıca “ilk tören” denilerek, yine aynı gazetenin 25 Şubat 2012 tarihindeki haberi ile çelişmektedir. Çünkü o haberde de “…Sarayburnu’nda tören düzenlendi” şeklinde bir bilgi bulunmaktadır. Dolayısı ile, gazete “ilk tören” ifadesiyle aslında ilk resmi töreni kastetmekte olduğu düşünülse de, bu anlamı başlıktan çıkarmak oldukça zordur.

Bahse konu haberde alt başlık ve spot bulunmamaktadır. van Dijk’in modeline göre spotu olmayan haberin girişi spot olarak alınmaktadır. Akşam gazetesinin haber girişi şu şekildedir;

“İkinci Dünya Savaşı sırasında İstanbul açıklarında batırılan ‘Struma’ gemisinde hayatını kaybeden 108’i çocuk 768 kişi için Sepetçiler Kasrı’nda düzenlenen anma töreni düzenlendi” (Akşam, 25 Şubat 2015).

Okuyucu için haber başlığı, spot ve giriş çok önemlidir. Çünkü haberdeki yönlendirmeler başlık ve girişle tamamlanarak, okuyucu bu bölümde habere hazırlanmaktadır. Girişte verilen ön bilgiler oldukça yetersizdir. Geminin neden batırıldığı, geminin içindekilerin Yahudi olduklarının neden belirtilmediği ve anma programının neden Sepetçiler Kasrı’nda yapıldığı gibi sorular cevapsız kalmıştır. Ayrıca haber girişinde, “düzenlenen anma töreni düzenlendi” şeklindeki ifadede redaksiyon hatası bulunmaktadır. Oldukça küçük bir haberde bu tür bir redaksiyon hatasının habere yeteri kadar önem verilmediğinin göstergesi olduğu açıktır.

Hükümet taraftarı bir yayın çizgisi takip eden Akşam gazetesinin söz konusu haberi devamla şu şekildedir.:

“Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik, “Bugün ilk defa böyle bir anma töreni yaparak ve buna hükümet düzeyinde katılarak, aslında bu acının unutulmamasını temin etmeye

111

çalışıyoruz. Genelde bu tip acıların üstü örtülemeye çalışılır. Unutulamaya terk edilir ama biz bu acının unutulmasını istemiyoruz” dedi. Türk Musevileri Hahambaşısı İshak Haleva’nın ‘Kadiş Duası’nı yapmasının ardından üzerinde ‘Struma’da ölenlerin anısına’ yazılı çelenk denize bırakıldı” (Akşam, 25 Şubat 2015).

Haberin başlığı, girişi ve metni göz önünde bulundurulduğunda haber metninde olay sonuç ilişkisi kurulamamaktadır. İkinci Dünya savaşı sırasında neden “Struma Gemisi” İstanbul açıklarında batırılmıştır? İçinde “108 çocuk” bulunan bu gemi kim veya kimler tarafından batırılmıştır? Hükümetin bir bakanı neden Türkiye Musevileri Hahambaşısı ile boğaza çelenk bırakmaktadır? Neden Hahambaşı Haleva, Struma’da ölenler için “Kadiş Duası” yapmıştır? vs. gibi bir çok soru cevapsız kalmıştır.

Akşam gazetesi, haberde törenden bir resmini kullanmıştır. Kullanılan resimde Bakan Çelik, Hahambaşı Haleva ve birkaç katılımcının üzerinde “Struma’da Ölenlerin Anısına” yazılı bir çelenk tuttukları görülmektedir. Bahse konu haberde, ardalan ve bağlam bilgisine hiçbir şekilde değinilmemiş, sebep sonuç ilişkisi göz ardı edilmiştir. İncelenen haberde, haberin kim tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Ajans veya muhabir bilgisi haberde bulunmamaktadır. Ancak kullanılan fotoğraf anma gününe ait olduğundan ve alınan kaynak olarak herhangi bir kaynak belirtilmediğinden gazetenin programı takip için bir muhabir gönderdiği izlenimi verilmektedir. Böylece, habere bir yandan muhabir göndererek gerekli ilgi gösterilirken, bir yandan da habere imza atılmaması dikkat çekicidir. Öte yandan haberin içindeki maddi hatalar (düzenlenen anma töreni düzenlendi vs), sebep sonuç ilişkisinin kurulmaması, göz önünde tutulduğunda bahse konu programa gerekli özen gösterilmediği ortaya çıkmaktadır. Haber metninde olayın ana tarafları olarak, “Bakan Çelik”, “Hahambaşı” ve “Struma Gemisinde Ölenler İçin Tören” gösterilmiştir.

Haberin sentaktik çözülmesinde yer verilen cümlelerin yapılarına, öznenin etken mi edilgen mi olarak konumlandırıldığına bakılmaktadır. “…tören düzenlendi” ifadesiyle haberde törenin kimler tarafından düzenlendiği anlaşılmamaktadır. Dolayısı ile haber metninde edilgen bir cümle yapısı göze çarpmaktadır.

112

Haberde temel olarak şu sonuç çıkmaktadır, bilinmeyen bir nedenle İkinci Dünya Savaşı’nda İstanbul açıklarında içinde 108 çocuğun da bulunduğu toplam 768 kişi taşıyan Struma isimli bir gemi batırılmıştır. Bakan Ömer Çelik, bu gibi hadiselerin üstünün kapatılmaya çalışıldığını ama hükümet olarak bu tür acıların unutturulmayacağını söylemektedir. Hahambaşı, gemide hayatını kaybedenler için, “Kadiş Duası” yapmış, ve İstanbul Boğazı’na Bakan Çelik’le birlikte bir çelenk bırakmışlardır.

Haberin retoriği, Akşam gazetesinin yayın çizgisine uygundur. Gazete, olaydan çok, programa katılan bakanın sözlerine odaklanmış, ardalan ve bağlam bilgisi, metinde iç tutarlılık, redaktasyon özeni vs gibi konulara dikkat etmemiştir. Ayrıca söz konusu programı, okuyucuların en çok dikkatlerini çeken manşet ve birinci sayfadan vermemiş, gazetenin 11. sayfasında küçük bir haber olarak yayınlamıştır. Böylece habere çok önem verilmediği gösterilmek istenmiştir.

113

3.3.9. Cumhuriyet, Hürriyet ve Yeni Akit Gazetelerinin 25 Şubat