Akıllı Tekstiller

Bilindiği gibi tekstil ürünleri genel olarak korunma ve örtünme amacı ile kullanılmaktadır. Akıllı tekstiller, normal tekstil ürünlerinin doğal atmosfer şartlarından koruma ve süsleme özelliklerine ilaveten, herhangi bir etkiyi (ışık, ısı, basınç, elektromanyetik dalgalar, ses ve ses ötesi dalgalar, hareket vs.) veya etki değişikliğini algılama ve buna bir tepki verme özelliğine sahip olan tekstil ürünleridir (Tarakçıoğlu, 2005:77).

Akıllı tekstiller teknik tekstiller içerisinde katma değeri en yüksek ve ileri teknoloji kullanılan alanlarından birisi olup genel olarak;

− tıbbi tekstiller,

− koruyucu ve askeri teknik tekstiller, − taşımacılık teknik tekstilleri

gibi bir çok alanda uygulama imkanı bulunmaktadır. Her ne kadar akıllı tekstil sektöründen tekstil dünyasında çok söz edilmesine rağmen genel olarak çalışmalar çoğunlukla laboratuar aşamasında olup prototip üretimleri gerçekleştirilmektedir. Her geçen gün yeni gelişmeler prototip uygulamalarının kısa sürede üretime dönüşeceğini ve tekstil dünyasında önemli bir azarın ortaya çıkacağını göstermektedir. Bu ürünler elyaf teknolojisi ile birlikte malzeme bilimi, elektronik ve bilişim teknolojilerinin de gelişimi ile yakından ilgilidir. Bu nedenle bu ürünlerin geleneksel tekstil ürünlerine oranla daha çok katma değer üreteceğini öngörmek yanlış olmaz.

Türkiye’nin de tekstil sektörünün bu gelişmeleri izlemesi ve kendisini bu değişime uydurması sektörün bu alanda yönlendirilmesi sektörün geleceğe daha sağlıklı yürümesi bakımından önemli görülmektedir. O nedenle bu tezde önerilen model bu konuya özel ilgi gösterilmesini önermektedir. Bu nedenle akıllı tekstil ürünlerinin dünyada ve Türkiye’de gelişimi incelenmiştir.

Akıllı Tekstilde Dünya Pazarı

Günümüzde askeri ve sağlık sektöründeki ürünlere ek olarak iklim kontrolü, insanın kendini iyi hissetmesini ve koruma sağlayan giysiler ve sağlık bakımı ile ilgili selüliti önleyen çoraplar, bakteri üretmeyen tişörtler, leke tutmayan elbiseler gibi akıllı tekstil ürünlerinin bazıları dünya pazarlarında satılmaktadır. Teknoloji ve sermaye yoğun olan akıllı tekstiller büyük oranda Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Japonya gibi gelişmiş bölge ve ülkelerde üretilip tüketilmektedir. Venture Development Corporation (VDC) tarafından yayınlanan bir rapora göre akıllı tekstil sektörünün dünya pazarının 2003 yılında 300 milyon Dolar olduğu tahmin edilmektedir. Emek, ilgili Raporda, VDC’nin sektörde faaliyet gösteren firmalarla yaptıklara görüşmelere ve kendi tecrübelerine dayanılarak hazırlandığını ve sektörün 2010 yılına kadar % 11-28 arasında büyüyeceği tahmin edildiğini rapor etmektedir. Sektördeki gelişmeler dikkatlice incelenirse bu büyümenin daha büyük oranlarda gerçekleşeceğini söylemek de yanlış olmaz. Bu ürünlerin öncelikli olarak askeri ve sağlık alanında kendisini göstereceğini ve diğer alanlara da hızla yayılacağını söylemek mümkündür. Sektör aktörlerinin bu gelişmeleri göz ardı etmemeleri ve uluslar arası ve ulusal işbirlikleri ile sektörel gelişmeleri izlemeleri gerekmektedir. Bunun hem kendileri hem de ülke içindeki tekstil sektörünün rekabetçi avantajını koruması bakımından önemlidir. Burada iş birliklerine özellikle dikkat çekmekte fayda vardır. Çünkü bu alanda yeterli tecrübesi olmayan kurumlar gelişmeleri takip edemeyebilirler. Bu konudaki önü açık olan pazara girmek için sağlıksız yatırımlar yapmak yerine tecrübesi olan kurumların tecrübelerinden faydalanmak ve kalıcı yatırımları gerçekleştirmek önemlidir. Teknolojinin getirisi fazla olduğu gibi maliyetinin de çok yüksek olacağını unutmamak gerekir.

Akıllı Tekstilde Türkiye Pazarı

Türkiye’deki akıllı tekstil ürünlerinin pazar değeri hakkında veri bulmak çok zordur. Araştırmalar bu alanda yeterli veri ortaya koymamaktadır. Türkiye’de akıllı tekstil üretimi yapan az sayıda firma bulunmaktadır (Emek, 2005:61). Genel olarak, ayakta bakteri oluşumunu ve kokuyu önleyen bakteriyel, selülit oluşumunu önleyen anti-selülit ve bacağa ekstra nem sağlayan nemlendirici çorapların, su ve leke tutmayan pantolonların, serin tutan ve kolay ütülenen kumaşların üretiminin gerçekleştirildiğini bildirmektedir.

Bu ürünlerin pazarda sunulması ve yaygın kullanımının sağlanması ile çok sayıda ürüne ihtiyaç doğacak ve bu ürünleri üreten kurumların sayısı da artacaktır. Bu gelişmelerin sektörün yönlendirilmesinde göz ardı edilmemesi gerekmektedir.

Dokunmamış Tekstiller (Nonwoven)

American Standarts for Testing Materials’e göre nonwoven yüzeyler doğal veya sentetiflerin mekanik, kimyasal, ısı ve eritken yollarla veya bunların bir birleşik yoluyla birleştirilmesi sonucunda üretilen yapılar olarak tanımlanmaktadır. Başka bir deyişle, nonwoven ürünler, ipliğe dönüştürülmemiş ve yukarıda belirtilen çeşitli yöntemlerle birbirine tutturulmuş doğal veya sentetik elyafların ya da sonsuz elyafların (flament) özel bir dokusu, yaprağı veya yüzeyidir (Emek,2005:61). Bu tanımlamaya göre, iplikten imal edilen geleneksel tekstil malzemeleri nonwoven ürünler kapsamına girmez. Boyutsal değişmezlikleri, katlanmaya dayanırlıkları, yüksek kopma ve yırtılma mukavemetleri dikkate alındığında bu özelliklere tam uymayan kağıt ürünler de nonwoven tanımının dışındadır. Bununla birlikte nonwoven ürünler kağıda benzer ürünlerden çok tekstil yapılarına benzer bir ağ görünümündedir. Konvansiyonel olarak üretilen kumaşlara oranlara çok daha ekonomik olmaları önemli bir avantajdır. Çünkü üretim hatlarındaki safhalar çok azdır. Kumaş formasyonunun basitliği ve üretim verimliliğinin çok yüksek olması pek çok endüstriyel alanda nonwovenları avantajlı düzeye çıkarmaktadır. Fakat moda, dış giyim uygulamaları, güzel tuşe ve döküm, esneklik, mukavemet, v.s. özellikler istendiğinde dokusuz yüzeylerin dezavantajı ortaya çıkmaktadır. Bu özelliklerin geliştirilmesi yönünde pek çok araştırma yapılmaktadır. Lif ve hammadde seçimi maliyet, üretim kolaylıkları ve istenen son kullanım özelliklerine bağlıdır. Lifler dokusuz yüzeylerin ana bloklarıdır. Doğal ve yapay elyafların birçoğu

dokusuz yüzey üretiminde kullanılmaktadır. Dokunmamış tekstiller, örme ve dokumadan farklı olarak tek kullanımlık ve uzun kullanımlık olmak üzere iki farklı amaç için üretilmektedir. Tek kullanımlık alanlar hijyen, ıslak mendiller, tıbbi/cerrahi, hava filtrasyonunda, tek kullanımlık giysi alanlarında kullanılırken, uzun kullanım tela, döşeme ve yatak, ayakkabı ve deri, kaplama/lamine, yer kaplamaları/halı tabanı, bina inşaatında, jeotekstillerde/inşaat mühendisliğinde, otomotivde, elektronik bileşenlerde ve tarımda kullanılmaktadır.

Dokunmamış tekstiller, dokuma ve örme olmayan, özel kullanımlar için imal edilen ve kullanım süresine göre maliyeti çok düşük olan teknik tekstil ürünleridir. Sıvı çekici, sıvı itici, esnek, sağlam, yumuşak, gergin, yanmayı geciktirici, filtre edici, antibakteriyel özellikleri olabilir. Dokunmamış tekstillerde, ana hammadde elyaftır. Elyaf doğal veya sentetik olarak ikiye ayrılır. Kullanımda ise devamsız elyaf veya devamlı elyaf (filament) olarak kullanılabilirler.