Adli Muhasebecilik Mesleğinin Geleceği

Adli muhasebe araştırmaları konuyla ilgili global şirketleri yakından ilgilendirmektedir ve adli muhasebe araştırmaları içerisinde en zor ve karmaşık olan kısmı uluslararası adli muhasebe araştırmaları oluşturmaktadır (Miller ve diğ., 2006: 493). Olası durumlarda bu şirketlerin yöneticileri çok büyük boyutlara ulaşacak yolsuzluk suçlamalarıyla karşı karşıya kalabilirler. Avrupa Birliği de bunları gözönünde bulundurarak Sarbanes Oxley Yasaları ve SEC Kuralları tarzında düzenlemelere gitmek suretiyle karşılaşılabilecek olumsuzluklara karşı hazırlıklı olma eğilimindedir. Bunu gözönüne aldığımızda iyi eğitilmiş adli muhasebe araştırmacılarına hem yurt içinde hem de yurtdışında oldukça ihtiyaç duyulacak ve adli muhasebe araştırmacılarının değeri daha çok anlaşılacaktır.

Günümüzde muhasebe ve denetim alanları gayet açık ve net bir şekilde tanımlanmış olsa da adli muhasebe konusu henüz emekleme aşamasındadır. Bu alanda en tanınmış ve en büyük kuruluşlardan biri olan Teksas, Austin’deki “Sertifikalı Yolsuzluk Araştırmacıları Derneği” dahi 1988 yılında kurulmuştur. Bugünkü eğilimlere ve koşullara bakarak “Adli Muhasebecilik” mesleğinin geleceği hakkında düşünürken, aşağıdaki beş unsuru göz önüne almalıyız (Golden ve Pilkington, 2006: 535):

1. Mali tabloların denetlenmesi ve adli muhasebe arasındaki sınırlar dikkate alınarak bu disiplinin kendi içerisinde değerlendirilmesi,

2. Yeni kuşak adli muhasebe araştırmacılarının eğitimi ve yetiştirilmesi, 3. Yasal çevre ve düzenlemelerdeki değişiklikler,

4. Araştırma yapılması kararı, araştırma süreci ve araştırma sonuçlarının gerçekçi kar ve maliyet hesaplarıyla değerlendirildiği değişen şirket ortamları,

113

5. Hile manipülasyonu gibi görülebilecek finansal olmayan işlevsel veriler açısından

şirket raporlamalarında meydana gelen değişiklikler. 2.7.1. Gelişen Adli Muhasebe Disiplini

Hem denetim, hem de adli muhasebe hizmeti veren firmalar açısından mali tablo denetimi ve adli muhasebe incelemesi arasındaki çizgi henüz net olmamakla birlikte dört büyük denetim firmasının uygulayıcıları daha fazla tecrübe sahibi oldukça bu çizgi daha da netleşecektir (Golden ve Pilkington, 2006: 536) .

Büyük denetim firmaları hile konusunda duyarlı olmaya ve bu konudaki eğitimlere daha çok önem vermeye başlamışlardır. Kırmızı bayraklarla işaretlenen hileli olaylar karşısında iyi yetişmiş bir uzmanın adli muhasebe incelemesi yapması gerekmektedir. Adli muhasebe araştırmasının iyice anlaşılması için, bu konuda hizmet veren kişilerin (çeşitli hizmetler veren firmaların ve şirket yöneticilerinin ve avukatların) birlikte çalışarak hızlı bir şekilde sağlam bir politika oluşturmaları gerekmektedir. Bu açıdan adli muhasebe araştırmacılığı disiplini ile tıp bilimi arasında paralellik kurulabilir. Eskiden doktorlar tüm hastalara bakarken günümüzde, uzmanlaşmaya gidilmiştir. Adli muhasebecilik de benzeri şekilde hızla gelişecektir.

Golden ve Pilkington’a göre gelecek 5–10 yıl içerisinde adli muhasebe disiplini kapsamında alt uzmanlık alanlarının gelişeceği düşünülmektedir. Bu uzmanlık alanlarının muhtemelen endüstri odaklı olması beklenmekte ve bunun için de bu alanda çalışanların sayısının artması gerektiği vurgulanmaktadır. ABD’nde 336.000 belgeli/izinli muhasebeci bulunurken, bu grup içerisinde yetkili Hile Araştırmacılarının sayısı %5 oranındadır. Bu oran dünya ölçeği gözüne alındığında çok daha küçülmektedir (Golden ve Pilkington, 2006: 537) .

Golden ve Pilkington’a göre gelişen adli muhasebe disiplini içerisinde, mesleki incelemelerde dijital aletlerin çok daha yaygın bir şekilde kullanılması gerektiği vurgulanmakta, iş ortamında yoğun bir şekilde teknoloji kullanımı ve adli muhasebecilerin kullanabilecekleri dijital araçların gelişmesi ise bu düşünceyi güçlendiren iki faktör olarak belirtilmektedir. Birçok şirket maliyetlerini azaltmak için dijital aletleri yoğun bir şekilde kullanmaya başlamıştır. ABD’nde adli muhasebe

114

alanındaki uygulayıcılar en çok tercih edilen yazılımları kullanmakta ve belirli sistemleri standart hale getirmektedirler.

Dijital ortamın ve network ağlarının gelişiyor olması adli muhasebenin gelişimini de etkileyecektir. Örneğin alt uzmanlık alanlarından biri, veri-analizinden farklı bir konu olan veri toplaması olabilir. Verilerin toplanması objektif bir tarzda yapılmamışsa, veri analizi objektiflikten uzaklaşabilecektir. Günümüzde veri toplanması ve yorumlanması, gerçekte muhasebe sistemlerinden anlayan personellerden oluşturulmuş takımlarca geçekleştirilir. Bu kişiler, nereye bakıp neyi arayacakları, yolsuzluk araştırmasındaki kritik noktaları nasıl bulacakları ve elde ettiklerini nasıl yorumlayacakları konusunda bilgi sahibidirler.

2.7.2. Yeni Araçlar

Kuşkusuz adli muhasebe araştırmalarında kullanılan araçlar zaman içerisinde daha da gelişme gösterecektir. Pek çok alanda olduğu gibi bu alanda da internet teknolojisindeki gelişim alt grupların oluşmasında yardımcı olacaktır. Bu konudaki en önemli eğilimlerden biri mevcut yazılım ve uygulamaların geliştirilmesi yolundadır. Örneğin ticari olarak veri arayan yazılımlar bulunabilirken çok büyük ölçüde veri inceleme yapılamamaktadır. Orta ölçekli projelerde yer alan adli muhasebe araştırmacıları için mevcut programlar yeterli olmakla birlikte, büyük projelerde yer alan adli muhasebeciler, birlikte çalıştıkları teknoloji destekçilerinden, mevcut programları bu taleplerini karşılayabilecek şekilde geliştirmelerini isteyebilirler.

2.7.3. Yeni Disiplini Destekleyecek Eğitim ve Yetiştirme

Gelecekte adli muhasebe araştırması alanında öğrencilere ve mezunlara bu alanda dersler verilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Verilecek eğitimin teoride kalmaması için eğitimcilerin aktif olarak bu incelemelerde bulunan kişilerden seçilerek desteklenmesi gerekmektedir. Mesleğin uygulayıcıları olan adli muhasebe araştırmacıları bu konuda istekli görünmekte ve akademisyenlerle işbirliği yapılarak çalışmanın en iyi formül olacağı düşünülmektedir (Golden ve Pilkington, 2006: 538).

115

Adli muhasebe araştırması yapan kuruluşlar bu alandaki araştırmalarına akademisyenleri de dahil etmelidir. Onlardan alacakları akademik destek adli muhasebecilik mesleğinin altyapısının daha sağlam olmasını sağlayacaktır. Denetçilerin adli muhasebe araştırmacılarıyla işbirliği içinde olmaları da yatırımcıların güvenini sağlamak açısından önemli bir öğedir. Eğitim, SAS 99 ve Sarbanes-Oxley Yasaları tarafından başlatılan yeni eğilimle bağdaşacak şekilde planlanmalıdır.

2.7.4. Diğer Yasal Gereklilikler ve Borsayla Đlgili Koşullar

ABD Borsa Yasası gerçeklerle ilgili yanlış ifadelerde bulunmayı ya da gerçeği/ sonuçları etkileyecek gerçekleri saklamayı yasaklamaktadır. Bu yasaklamanın kapsamı hem finansal hem de finansal olmayan bilgileri içerisine almaktadır.

Benzer şekilde Sarbanes Oxley Yasaları’nın 302 No.lu maddesi üst düzey yöneticilerin, gerekli finansal ve finansal olmayan bilgilerin üçer aylık ve yıllık raporlarda verilmesi ve iç denetimlerde bunların gözden geçirilmesi konusunda yükümlü olduğunu belirtmektedir. Tüm endüstri kollarında finansal olmayan iş verileri ile ilgili titiz incelemeler yapılması gerektiğinde adli muhasebe araştırmacılarına olan talep çok daha fazla olacaktır (Golden ve Pilkington, 2006: 545).