Halkevlerinin kuruluĢunda ve oluĢumunda her Ģeyden önce Ģubelerin faaliyetlerini tedarik edecek unsurlar ve bu Ģubelerin çalıĢmasına elveriĢli bina aranmıĢtır.462
Fakat mesai Ģubelerinin tümü için yetecek geniĢlikte bina bulunmazsa bazı Ģubelerin baĢka
456 Halkevlerinin 1934 Senesi Faaliyet Raporları Hulâsaları, s. 186-187. 457 “Halkevi”, Yeni Adana Gazetesi, 27 ġubat 1935, Sayı: 3855, Yıl: 17, s. 3. 458 Halkevlerinin 1935 Senesi Faaliyet Raporları Hulâsaları, s. 186-187.
459 “Adana Halkevi”, Görüşler Kültür Dergisi, Cumhuriyetin 15. Yıldönümü Onuruna Özel Sayı, s.
74.
460 “Evimizde Seçim”, Görüşler Kültür Dergisi, Sayı: 33, Mart 1941, s. 42.
461 “Evimizin Mart-Nisan ÇalıĢmaları”, Görüşler Kültür Dergisi, Sayı: 75-76, Mart-Nisan 1945, s. 16. 462 “Halkevleri TeĢkilat, Ġdare ve Mesai Talimatnamesi”, Türk Sözü Gazetesi, 24 Kânunu Evvel 1931,
110
bir binada çalıĢmaları hakkında bir sakınca görülmemiĢtir.463
Halkevlerinin binaları Cumhuriyet Halk Fırkası Ġdare Heyetleri tarafından sağlanmıĢ ve düzenlenmiĢtir.464
Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Sekreterliği tarafından Halkevlerinin binalarına çok önem verilmiĢtir. Bunun için Halkevleri binalarının ihtiyacını karĢılayabilecek bir Ģekilde inĢa edilmesi ve aynı zamanda bu binalara sanat ve mimarî açıdan iyi bir Ģekil verilmesi istenmiĢtir.465
Bu amaçla CHF Genel Sekreterliği‟ne bağlı bir MüĢavir Mimarlık bürosu kurulmuĢ ve yüksek mimar Ahmet Sabri Oran Genel Sekreterlik tarafından görevlendirilmiĢtir.466
Yapılacak olan bina tipleri, Halkevlerinin kuruluĢlarına ve ilerde ortaya çıkabilecek yeni durumlara göre düĢünülmüĢ ve çeĢitlilik göstermiĢtir.
1- Vilâyet merkezlerinde yapılacak binalar,
2- Nüfusu çok, kültür ve hareket hacmi geniĢ olan kaza merkezlerinde yapılacak binalar,
3- Nüfusu az, toplumsal ve ekonomik olan, faaliyet sahası dar olan yerlerde yapılacak binalar Ģeklinde üç türe ayrılmıĢtır.467
Halkevleri binalarının açılabilmesi için belirlenen üç Ģartın birinde en az 200 kiĢiyi toplayabilecek bir salona sahip olması gerektiği vurgulanmıĢtır.468
Bu Ģart dâhilinde Adana Halkevi‟nin alt katında 250-300 kiĢilik bir salona sahip olduğu ve bu koĢulu taĢıdığı söylenebilir.469
Adana Halkevi ilk olarak 24 ġubat 1933‟ten Ekim 1940 tarihine kadar yedi buçuk yıl boyunca faaliyetlerini Ulus Parkı civarındaki dar salonlu Türk Ocağı binasında gerçekleĢtirmiĢtir. 28 Ekim 1940 tarihinde ise 27 Temmuz 1938 yılında temeli atılmıĢ olan ve Asfalt Cadde470
üzerinde bulunan
463
C.H.P. Halkevleri İdare Ve Teşkilât Talimatnamesi, s. 10.
464 “Halkevleri TeĢkilat, Ġdare ve Mesai Talimatnamesi”, Türk Sözü Gazetesi, 25 Kânunu Evvel 1931,
Sayı: 2278, Yıl: 7, s. 3.
465 C.H.P. Halkevleri Ve Halkodaları 1932-1942, s. 19.
466 Sabri Oran, “Küçük Halkevleri Tip Projeleri”, Arkitekt Dergisi, Sayı: 115-116, 1940, s. 159. 467
C.H.P. Halkevleri ve Halkodalarının 1940 Çalışmaları, s. 27.
468 C.H.P. Halkevleri İdare Ve Teşkilât Talimatnamesi, s. 3.
469 “Halkevimizde Önümüzdeki Sene Ġçinde Daha Verimli ĠĢler Görülecek”, Akgünler Gazetesi, 2
Mart 1935, Sayı: 3, Yıl: 1, s. 1.
470
111 binasına taĢınmıĢtır.471
Bundan sonraki çalıĢmalarına bu yeni ve büyük binada devam etmiĢtir.
1940 yılında yenisi açılan Adana Halkevi binasının ve 1940‟ta açılıĢı gerçekleĢtirilen Adana Halk Sineması‟nın (Halkevine bağlı) mimarı olan ve bu binanın projelerinde ismi geçen Seyfi Arkan mimarlıkta kübizmin hâkim olduğu bir devirde yetiĢmiĢtir. Seyfi Arkan‟ın projelerinde, dönemin Avrupalı üstatlarından etkilendiği görülmekle birlikte Adana Halkevi binası da mimarının etkisinde kalmıĢtır.472
Kısaca Adana Halkevi binasının malzemelerini geometrik Ģekilde gösteren bir sanat akımı olan kübizmin bir yansıması olduğu söylenebilir.
Halkevleri MüĢavir Mimarlık Bürosu tarafından hazırlanan proje ve maketler, millî sanat ve millî gelenek diye hiçbir kaygıya sahip olmadan hazırlanmıĢtır. Bu durum ise binalar hakkında birçok eleĢtirinin ortaya çıkmasına neden olmuĢtur. Pedagog Ġsmail Hakkı Baltacıoğlu, Adana gezisine gittiği Halkevi‟nden “Grek tapınağını andıran Halkevi Binası” diye söz etmiĢtir.473
01.09.1945 tarihli ve 80419 sayılı buyruğa cevap olarak, Adana Halkevi Ġdare Kurulu BaĢkanlığı ve kütüphane memurları tarafından CHP Genel Sekreterliğine gönderilen resmi yazıda Adana Halkevi‟nin kütüphane binasının Ģehrin merkezinde her türlü konfora sahip bir yapı olmasının gerekliliği beyan edilmiĢtir.474
Tablo 2.3. 1950 Yılında CHP Genel Sekreterliği Yüksek Makamına ve CHP Ġl Ġdare
Kurulu BaĢkanlığına Gönderilen Ankete Göre Adana Halkevi Bina Durumu
A-BĠNA PARTĠYE AĠT ĠSE:
1-Tapusu var mıdır? Vardır
2-YapılıĢ veya satın alınma tarihi Türk Ocağından 01.09.1931 3-Sigortalı olup olmadığı Sigortalıdır
4-Binanın iĢgal ettiği yerin ölçüsü 420 mimari ArĢın 5-Bahçe ile birlikte arsa ölçüsü Bahçesi yoktur 6-Kirada olan kısmı varsa aylık veya yıllık kira
miktarı ve kira müddeti Altındaki mağaza 15 Haziran 1951‟e kadar yıllığı 200 Liraya icardadır. 7-Binanın cinsi (kargir, yarı kargir, ahĢap, Alt katı kerpiç üstü bağdadidir
471 “Adana Halkevi”, Görüşler Kültür Dergisi, Cumhuriyetin 15. Yıldönümü Özel Sayı, s. 16; “Yeni
Evimiz Açılırken”, Görüşler Kültür Dergisi, Sayı: 29, Ekim 1940, s. 24-26; Erdem Çanak, “Çukurova: Adana Halkevi Dergisi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 1, 2013, s. 140.
472 Zeynep Rona, Zehra Güreyman, “Mimar Seyfi Arkan 1903-1966”, Mimarlık Dergisi, Sayı: 11-12,
Yıl: 11, 1973, s. 52-55.
473 YeĢilkaya, Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, s. 182. 474
112
kerpiç…)
8-Binanın kat adedi (bodrum, zemin, birinci…) Ġki katlı 3 Oda 1 Salondan ibarettir 9-Binada Halkevinden baĢka parti teĢkilatı ve
baĢka bir kurum oturuyor mu?
Yok
10-Bunların iĢgal ettikleri oda ve salın adedi. Sıfır 11-Binada kiraya verilebilecek bahçe, oda,
salon… Var mıdır? Sıfır
12-Binanın esaslı bir tamire ihtiyacı var mıdır, varsa nedir?
Salon ve Odaların pencere çerçeveleri ve tabanı muhtacı tamirdir
13-Noksan kalmıĢ inĢaat var mıdır? Yok 14-ĠnĢaattan veya yapı malzemesi bedelinden
ödenmemiĢ borç var mıdır?
B-BĠNA PARTĠYE AĠT DEĞĠLSE: 1-Mülkiyeti kime aittir?
2-Kontrata bağlı mıdır? 3-Aylık ve yıllık kirası nedir?
4-Aynı binada partinin veya baĢka kurumların iĢgal ettiği kısımlar var mıdır?
5-Bunlar kira ile oturuyorsa kira miktarı. 6-Halkevinin kira borcu var mıdır? 7-Kontrat müddetinin bittiği tarih. 8-Kira bedelinin ve idare masraflarının Halkevince veya bağlı bulunduğu parti kademelerince temini kabil midir? Kaynak: BCA, 490.1.0.0/842.331.2.
Adana Halkevi binası, Türkiye genelindeki tüm Halkevleri ile birlikte 1950 yılında yapılan seçimleri Demokrat Parti‟nin kazanmasıyla Demokrat Parti tarafından hazırlanan ve 8 Ağustos 1951‟de kabul edilen kanunla kapatılmıĢtır. Bu kanun 11 Ağustos 1951 tarihinde Resmi Gazete ‟de yayınlanıp 5830 sayılı kanun ile yürürlüğe girmiĢtir. Ayrıca bu kanunla devlet hazinesine aktarılan Adana Halkevi binası belediyeye kiralanmıĢtır. Bina içerisinde kira dâhilinde olmayan kıĢlık sinema salonunun ise Öğretmenler Derneği Halk Eğitimi ile Sosyal ve Kültürel Hizmetlerde kullanılmasına karar verilmiĢtir.475
21 Mayıs 1952‟de Adana‟nın Kozan ilçesinde bulunan Halkevi binası Maliye Bakanlığı‟nın yazısı üzerine, 5830 sayılı kanunun 7. maddesine göre, Bakanlar Kurulu kararıyla 23 Mayıs 1952‟de Sosyal Yardım Bakanlığı‟na devredilmiĢtir.476
ĠçiĢleri, Maliye ve Bütçe Komisyonlarına; 28 Ocak 1953 tarihinde IX. Dönem Adana Milletvekili olan Sinan Tekelioğlu, 5830 sayılı kanunla hazineye aktarılan Adana Halkevi binasının Adana Belediyesi‟ne verilmesine dair kanun teklifinde
475 BCA, 30.18.1.2/132.34.12; Çanak, “Çukurova: Adana Halkevi Dergisi”, s. 141. 476
113 bulunmuĢsa477
da 5 Kasım 1953‟de bu teklifinin kendi isteği doğrultusunda geri verilmesini istemiĢtir.478