ABD Hukukunda İtiraf Pazarlığı VE Uzlaşma

“Amerika Adalet Bakanlığı Antitröst Dairesi” (Department of JusticeAntitrustDivision

- DOJ) kartel oluşumları için yürütülen soruşturmaların neredeyse %90’ını uzlaşma sağlanarak

sona erdirdiği görülmektedir.345 _{Uzlaşma müessesinde rekabet otoritesi, teşebbüslerin kartel} oluşumuna taraf olduklarını kabul etmeleri ön şartıyla beraber, ceza miktarlarında önemli miktarda bir indirim sağlanarak ve soruşturma aşaması mahkemenin de uzlaşmayı yerinde bulması sonucu uzlaşma kararı ile sona ermektedir. Soruşturma aşamasının uzlaşma sağlanarak sona erebilmesi ve ihlalin ortadan kalkması için ilk aşama, kartel oluşumuna taraf olan teşebbüslerin rekabet ihlalini, ihlale taraf olduklarını ve ihlalden kaynaklanan yükümlülüklerini

342 _{Plea bargain: Şüpheli bir teşebbüsün, daha ciddi bir suçtan yargılanmamak için daha az ciddi bir suçtan suçlu}

olduğunu kabul etmesine izin veren bir anlaşmadır.

https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/plea-bargain

343 _{Class action: Benzer zarar gördüğünü iddia eden çok sayıda teşebbüsün yararına yapılan yasal işlemdir.}

https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/class-action

344 _{Erbach, G., Op. cit., s.4.}

345 _{US Federal Trade Commission Competition Database, https://www.ftc.gov/competition-enforcement-database}

ikrar etmeleri gerekmektedir. İhlal kabul edilerek soruşturma aşaması hızlı bir şekilde sona ermekte ve ihlali kabul eden tarafın karara karşı yargı yolu hakkını kullanarak sürecin sürüncemede kalmasının önüne geçilmek istenmektedir. İkinci aşamada rekabet otoritesi ile işbirliği sağlamaya istekli teşebbüslerin kartel oluşumuna ilişkin tüm bilgi ve belgeleri sunmaları istenmektedir.346 _{Bu bağlamda teşebbüslerin uzlaşma masasında ihlale ilişkin bilgi} sunması soruşturmanın kapsamının genişletilmesi yoluyla kartel araştırmasının temeline inilmesine de destek olmaktadır. Bu açıdan uzlaşma prosedüründe incelemelerin daha hızlı yürütülebilmesi ve derinleştirilebilmesi açısından teşebbüslerle işbirliği içinde olmak, önem arz ettiği ölçüde, teşebbüslere verilecek olan ceza miktarındaki indirim oranlarının belirlenmesinde de dikkate alınmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri'nin geniş kapsamlı itiraf pazarlığı usulleri bulunmaktadır. Bir cezai soruşturmanın son aşamalarına doğru, dokunulmazlık ortadan kalkacaktır. Bunun yerine, Antitröst Bölümü347_{, teşebbüsün suçunu itiraf etmesi için ısrar edecektir.}

İtiraf pazarlığı, sanıklara kesinlik, uygunluk ve önemli ölçüde azaltılmış ceza gibi bir dizi avantaj sağlamaktadır. Son yirmi yılda, bir antitröst suçuyla suçlanan teşebbüslerin %90'ından fazlası, suçu kabul ettikleri ve Bölüm’ün cezai soruşturmalarıyla işbirliği yaptıklarından ötürü Bölüm ile itiraf anlaşmaları imzalamıştır.348

Federal Ceza Muhakemesi Usulü m. 11 uyarınca üç çeşit savunma anlaşması mevcuttur. Bir teşebbüsün itiraf pazarlığındaki iddiasının itiraf konusu önemli bir müzakere unsurudur:

a.“A” anlaşmasında, hükümet dava sonucu beklenen tüm masraflardan daha azına hükmedilirse ret yönünde hareket etme sözü verir.

b. “B” anlaşmasında, hükümet, teşebbüslerin belirlediği bir ceza talebini reddeder veya bu talebi onaylar.

c. “C” anlaşmasında, hükümet ve davalı, belirli bir yaptırım üzerinde hemfikirdir ve müştereken mahkemeye sunulur.

346 _{Hammond.,S.D. (2006), The U.S. Model of Negotiated Plea Agreements: A Good Deal With Benefits ForAll,}

OECD Competition Committe Working Party S.3, Paris, France, s. 2-3.

347 _{“Antitrust Division” yerine kullanılmıştır.} 348 _Ibid.

Antitröst Bölümü, bir davalı ile bir itiraf anlaşması yapıp yapmamaya karar verirken ve uygun bir itiraf anlaşması türü seçerken aşağıdaki faktörleri dikkate alacaktır:

(i) davalının başkalarının soruşturmasında veya kovuşturmasında işbirliği yapmaya istekli olması;

(ii) sanığın cezai geçmişi;

(iii) suçlanan suçun niteliği ve mahiyeti;

(iv) davalının ihlalin sorumluluğunu üstlenme istekliliği;

(v) davanın derhal ve kesin bir şekilde sonlanmasındaki istekliliği; (vi) duruşmada mahkumiyet olasılığı;

(vii) tanıklar üzerindeki muhtemel etki; (viii) mahkumiyet için muhtemel ceza;

(ix) yargılanmanın kamu yararı için yapılması; (x) yargılama ve temyiz masrafları;

(xi) bekleyen diğer davaların elden çıkarılmasında gecikmeyi önleme ihtiyacı; ve (xii) tazminat üzerindeki etkisi.349

Bölüm ile yapılan bir itiraf anlaşması yazılı olmaktadır ve aşağıdakileri içermelidir: (i) ihlalin kabulü;

(ii) sanığın mahkumiyet ve cezaya itiraz etme hakkı da dahil olmak üzere bir itiraf anlaşması imzalayarak feragat edeceği haklarının ve usule ilişkin güvencelerin bir numaralandırılması (mahkeme, itiraf pazarlığında tavsiye edilenin üstünde bir cezaya hükmetmediği sürece);

(iii) her bir suçluya mahkum edilmesi üzerine verilebilecek yasal azami ceza miktarı;

(iv) önerilen cümle;

(v) sanığın itiraf anlaşmasını ihlal etmesi halinde sonuçları.350

Uzlaşma, pişmanlık programlarıyla birlikte yahut pişmanlık programlarından yararlanamamış teşebbüsler açısından da geniş bir uygulama alanı bulundurmaktadır. Ayrıca AB rekabet hukukunda düzenlendiği ölçü olan %10 gibi sabit bir oran üzerinden ceza miktarında sağlanan indirim oranı öngörülmemiş, ihlalin ağırlığı, etkisi, ihlale teşebbüslerin katkı düzeyleri ve pazarlık gücüne (pleabargaining-itiraf pazarlığı) göre indirim sağlanacağı hükmedilmiştir. Bazı uzlaşmalarda hemen hemen %50 oranında indirim sağlandığından ihlali gerçekleştiren teşebbüsler tarafından tercih edilen bir sistemdir. Üstelik Amerika rekabet hukukunda kartel oluşumuna taraf olmak aynı zamanda hapis cezasını gerektiren bir suç olarak cezai müeyyide şeklinde düzenlenerek teşebbüslerin bu derece ağır yaptırımlar karşısında soruşturmanın sona ermesini ve haklarını temyiz yolunda arayarak yüksek bir risk altına girmektense, uzlaşma müessesine yöneldiği gözlemlenmektedir.351

Amerikan rekabet hukukunda iki çeşit uzlaşma sistemi mevcuttur. Federal Ceza Muhakemesi Kanunu (Federal Rules Of Criminal Procedure) m. 11(c)(1)(B)’de B tipi uzlaşma

anlaşmaları, m. 11(c)(1)(C)’de ise C tipi uzlaşma anlaşma usulleri hüküm altına alınmıştır. B tipi uzlaşma anlaşmaları özellikle uzlaşma sağlanan ceza indirim oranlarına yönelik

mahkemeler tarafından uyulması zorunlu değildir. Bu bağlamda mahkeme savcıların veya Antitröst Dairesinin teklif ettiği indirim oranını fazla yahut az bularak değiştirerek karar verme yetkisine haizdir. Bu durum uzlaşılan taraf perspektifinden “cezalarda öngörülebilirliği” azaltsa da uygulamada mahkemelerde genel olarak yönelimin, tarafları uzlaşma müessesinden ürkütmemek adına, sunulan ceza miktar oranlarını artırmak yönünde olmadığı gözlemlenmiştir. Rekabeti ihlal eden tarafça uyulmasını zorunlu kılınan B tipi uzlaşmalar bu aşamadan sonra geri dönülmesini mümkün kılmamaktadır. Teklif edilen ceza ve indirim oranları açısından mahkemelerin de sağlanan uzlaşmaya bağlı kalarak karar vermesi gereken uzlaşma tipi C tipi

uzlaşma anlaşmalarıdır.352 _{Mahkemenin sunulan ceza ve indirim oranını fazla bulması halinde} değiştirme yetkisi bulunmamaktadır. Fakat bu durumda mahkeme sunulan cezayı az bularak

350 _{Hammond, Negotiated Plea Agreements, supra note 334.} 351 _{Şahin, M., Op. cit., s.839.}

uzlaşma anlaşmasını reddetme yetkisine haizdir353_{. Bu halde ihlali gerçekleştiren ve uzlaşmanın} tarafı olan teşebbüsler uzlaşma anlaşması ile bağlı kalmaktan kurtulmuş olmaktadır.

4. ABD ve AB REKABET HUKUKLARINDA UZLAŞMANIN TEMEL