AB Ülkelerinde ��sizlik Yard�m�

Sosyal sigortan�n bir parças� olmas� sebebiyle, i�sizlik sigortas�n�n hedef grubu, gelir durumuna bak�lmaks�z�n, sigorta kapsam�na al�nan i�sizlerin tamam�d�r. Dolay�s�yla, i�sizlik sigortas� sadece kay�tl� çal��anlar� kapsamas� nedeniyle, kapsam� d���ndaki i�sizlere yönelik bir sosyal koruma sa�lamamaktad�r. Di�er yandan, i�sizlik sigortas�ndan yararlansa bile ödenek süresi bitti�inde muhtaç durumda olup, halen i� bulamayan bireyler de mevcuttur. Bu durum, söz konusu ki�iler için i� aramay� güçle�tirerek baz�lar�n�n i� arama maliyetini kar��layamamas� nedeniyle i� aramaktan vazgeçmesine neden olabilir. Ayr�ca, bu ki�iler i� aramaya devam etseler bile i� araman�n maliyeti, daha fazla yoksulla�malar�na da neden olabilmektedir.

süre çal��m��/prim ödemi� olanlar genellikle i�sizlik sigortas�ndan daha uzun süreler yararlanabilmektedir. Örne�in, Almanya’da i�sizlik sigortas� primlerinin yat�r�ld��� dönem içerisinde 12 ay, 16 ay, 20 ay ve 24 ay çal��anlar s�ras�yla 6 ay, 8 ay, 10 ay ve 12 ay ödenek almaya hak kazan�rlar.



��sizlik sigortas� ödemelerinde, ekonomik bir sorun ç�karmayacak ya da çok k�sa olabilecek sürelerin tazminine yönelik ortaya ç�kabilecek daha yüksek maliyetlerden kaç�nmak, i�verenler ile çal��anlar�n çok k�sa sürebilecek i�sizliklere neden olmas�n� engellemek ve sadece birkaç gün sürebilecek i�sizli�in sebep olabilece�i suiistimalleri önlemek amac�yla, i�sizlik ödene�i verilmeden önce baz� ülkelerde belirli bir bekleme süresi öngörülmektedir (Tuna, 1995:22). AB ülkelerinde bekleme süreleri genellikle 3 ile 7 gün aras�nda de�i�mekle birlikte, i�sizli�in iradi olmas�, ki�inin kendi kusuru nedeniyle i�ten ç�kar�lmas� durumlar�nda ya da ilk kez i�gücü piyasas�na girenler için bekleme süreleri uzat�labilmektedir. Örne�in, Letonya’da i�sizli�in gayri iradi olmas� durumunda bekleme süresi yokken, ki�inin kendi iste�i ile i�ten ayr�lmas� durumda 2 ayl�k bir bekleme süresi mevcuttur. Finlandiya’da ise ilk kez i�gücü piyasas�na girenler için normal bekleme süresine göre oldukça uzun bir bekleme süresi öngörülmektedir.

3.1.3. AB Ülkelerinde ��sizlik Yard�m�

Sosyal sigortan�n bir parças� olmas� sebebiyle, i�sizlik sigortas�n�n hedef grubu, gelir durumuna bak�lmaks�z�n, sigorta kapsam�na al�nan i�sizlerin tamam�d�r. Dolay�s�yla, i�sizlik sigortas� sadece kay�tl� çal��anlar� kapsamas� nedeniyle, kapsam� d���ndaki i�sizlere yönelik bir sosyal koruma sa�lamamaktad�r. Di�er yandan, i�sizlik sigortas�ndan yararlansa bile ödenek süresi bitti�inde muhtaç durumda olup, halen i� bulamayan bireyler de mevcuttur. Bu durum, söz konusu ki�iler için i� aramay� güçle�tirerek baz�lar�n�n i� arama maliyetini kar��layamamas� nedeniyle i� aramaktan vazgeçmesine neden olabilir. Ayr�ca, bu ki�iler i� aramaya devam etseler bile i� araman�n maliyeti, daha fazla yoksulla�malar�na da neden olabilmektedir.

süre çal��m��/prim ödemi� olanlar genellikle i�sizlik sigortas�ndan daha uzun süreler yararlanabilmektedir. Örne�in, Almanya’da i�sizlik sigortas� primlerinin yat�r�ld��� dönem içerisinde 12 ay, 16 ay, 20 ay ve 24 ay çal��anlar s�ras�yla 6 ay, 8 ay, 10 ay ve 12 ay ödenek almaya hak kazan�rlar.



��sizlik sigortas� ödemelerinde, ekonomik bir sorun ç�karmayacak ya da çok k�sa olabilecek sürelerin tazminine yönelik ortaya ç�kabilecek daha yüksek maliyetlerden kaç�nmak, i�verenler ile çal��anlar�n çok k�sa sürebilecek i�sizliklere neden olmas�n� engellemek ve sadece birkaç gün sürebilecek i�sizli�in sebep olabilece�i suiistimalleri önlemek amac�yla, i�sizlik ödene�i verilmeden önce baz� ülkelerde belirli bir bekleme süresi öngörülmektedir (Tuna, 1995:22). AB ülkelerinde bekleme süreleri genellikle 3 ile 7 gün aras�nda de�i�mekle birlikte, i�sizli�in iradi olmas�, ki�inin kendi kusuru nedeniyle i�ten ç�kar�lmas� durumlar�nda ya da ilk kez i�gücü piyasas�na girenler için bekleme süreleri uzat�labilmektedir. Örne�in, Letonya’da i�sizli�in gayri iradi olmas� durumunda bekleme süresi yokken, ki�inin kendi iste�i ile i�ten ayr�lmas� durumda 2 ayl�k bir bekleme süresi mevcuttur. Finlandiya’da ise ilk kez i�gücü piyasas�na girenler için normal bekleme süresine göre oldukça uzun bir bekleme süresi öngörülmektedir.

3.1.3. AB Ülkelerinde ��sizlik Yard�m�

Sosyal sigortan�n bir parças� olmas� sebebiyle, i�sizlik sigortas�n�n hedef grubu, gelir durumuna bak�lmaks�z�n, sigorta kapsam�na al�nan i�sizlerin tamam�d�r. Dolay�s�yla, i�sizlik sigortas� sadece kay�tl� çal��anlar� kapsamas� nedeniyle, kapsam� d���ndaki i�sizlere yönelik bir sosyal koruma sa�lamamaktad�r. Di�er yandan, i�sizlik sigortas�ndan yararlansa bile ödenek süresi bitti�inde muhtaç durumda olup, halen i� bulamayan bireyler de mevcuttur. Bu durum, söz konusu ki�iler için i� aramay� güçle�tirerek baz�lar�n�n i� arama maliyetini kar��layamamas� nedeniyle i� aramaktan vazgeçmesine neden olabilir. Ayr�ca, bu ki�iler i� aramaya devam etseler bile i� araman�n maliyeti, daha fazla yoksulla�malar�na da neden olabilmektedir.

AB ülkelerinin ço�unlu�unda, i�sizlik sigortas�n�n kapsam ve süre aç�s�ndan bütün i� arayanlara sosyal koruma sa�lamada yeterli olmamas� nedeniyle, i�sizlik sigortas� kapsam�na giremeyen ya da i�sizlik sigortas� ödemeleri bittikten sonra i�siz kalmaya devam eden muhtaç bireylere, gelir testine dayal� ve ço�unlukla vergi gelirleriyle finanse edilen i�sizlik yard�mlar� verilmektedir.34 _{Söz konusu ülkelerde} i�sizlik yard�mlar�n�n farkl� �ekillerde uyguland���; i�sizlik yard�mlar�n�n verilmedi�i ülkelerde ise, i�ini kaybeden ya da i� arayan bireylerin yoksulluk riskini azaltmak amac�yla i�sizlere yönelik sosyal yard�m programlar�n�n yürütüldü�ü ya da asgari gelir deste�i35 _{sa�land��� görülmektedir. Bu kapsamda, bu ülkelerdeki uygulamalar�} detayl� �ekilde ortaya koyabilmek amac�yla, seçilmi� AB ülkelerindeki i�sizlik yard�mlar�na ili�kin özet bilgiler Tablo Ek.1.9’da yer almaktad�r.

Hak kazanma ko�ullar� aç�s�ndan incelendi�inde, AB ülkelerinde i�sizlik yard�mlar�ndan yararlanabilmek için, ki�inin aktif olarak i� aramas� ve muhtaç durumda olmas� gerekti�i görülmektedir. Ayr�ca, Fransa gibi baz� ülkelerde ise, i�sizlik yard�mlar�na hak kazanabilmek için söz konusu ko�ullar�n yan� s�ra, ki�inin belli bir süre çal��m�� olmas� da gerekmektedir. Di�er yandan, i�sizlik yard�mlar�n�n devam� için, i�sizlik sigortas�nda oldu�u gibi aktif olarak i� arad���n� ispatlamakla birlikte, muhtaçl���n tespitinde kullan�lan gelir testlerinin belirli aral�klarla yenilenmesi ve muhtaçl���n devam etti�inin kan�tlanmas� gerekmektedir. Ki�ilerin muhtaçl���n�n belirlenmesine yönelik düzenli olarak takip edilmeleri hususu, i�sizlik yard�mlar�n�n idari maliyetlerinin, özelikle i�sizlik sigortas�na göre, daha fazla olmas�na neden olmaktad�r.

��sizlik yard�mlar�n�n yegane amac� ki�inin kaybetti�i gelirini belirli bir süre ve belli bir ölçüde tazmin etmek de�ildir. Bunun yan� s�ra, yoksul bireye i�siz kald��� süre içerisinde gerekli olan minimum ya�am standard�n� sa�lamay� amaçlamaktad�r (Immervoll, 2009:7). Bu nedenle, i�sizlik yard�mlar� söz konusu standard� temin etmek için gerekli olan miktara göre belirlenmekte olup; asgari ya�am standartlar�n�n

34 _{Baz� AB ülkelerinde, i�sizlik sigortas�ndan yararland��� halde muhtaç durumda olan bireylere de} i�sizlik yard�m� verilebilmektedir.

35 _{Asgari gelir deste�i; yoksul bireyler için asgari düzeyde geçim olanaklar�n� temin etmek amac�yla,} devlet taraf�ndan verilen genel nitelikli sosyal yard�mlard�r (Balc�, 2007:77-80).

ülkeler aras�nda farkl� �ekillerde tan�mlanmas�ndan dolay� i�sizlik yard�m�na ili�kin ödenek miktarlar� AB ülkelerinde farkl�l�k göstermektedir. Di�er yandan, i�sizlik yard�mlar�, bireyleri kay�tl� çal��maya te�vik etmek amac�yla genellikle i�sizlik sigortas� ödeneklerine ya da asgari ücrete göre daha dü�ük verilmektedir. Örne�in, Macaristan’da i�sizlik yard�m� asgari ücretin yüzde 40’� oran�nda verilirken, Avusturya’da ki�inin daha önce ald��� i�sizlik sigortas� ödene�inin yüzde 92’sidir.

AB ülkelerinde i�sizlik yard�mlar� ço�unlukla i� arayan ki�iye muhtaç oldu�u süre boyunca verilmektedir. Bu durum, sosyal devlet olarak tan�mlayabilece�imiz bu ülkelerde, yoksul ve korunmaya muhtaç insanlar�n korunma alt�na al�nmas� gere�inden kaynaklanmaktad�r. Di�er yandan, i�sizlik yard�mlar�ndan yararlanma süresinin s�n�rl� oldu�u �spanya gibi ülkeler de mevcuttur. Ancak, yararlanma sürelerinin s�n�rl� oldu�u ülkelerde, i�sizlik yard�mlar� genellikle yenilenebilir bir özelli�e sahiptir. Örne�in, �spanya’da ki�i en fazla 6 ay süre ile i�sizlik yard�m�ndan yararlanabilmekle birlikte, muhtaçl�k durumunun devam etmesi halinde söz konusu yard�mlar iki kereye mahsus olmak üzere yenilenebilmektedir.

Sigortac�l�k uygulamas�ndan farkl� olarak, i� arayan yoksul bireylerin tamam�n�n sosyal koruma alt�na al�nmas� gere�inden hareketle, muhtaçl��a dayanmas�, finansman�n�n ço�unlukla sadece devlet taraf�ndan kar��lanmas� ve sisteme belirli bir süre prim ödeme veya çal��m�� olma ko�ullar�n�n aranmamas�, i�sizlik yard�mlar�n�, i�sizlik sigortas�ndan ay�ran en önemli özelliklerdir.