Ağustos Ayına Ait Merkezi Fikir: Buğday

1- Buğday tarlalarında gezinti. 2- Annelerle söyleşiler.

3- Hasat.

4- Küçük buğday tarlasının hasadı. 5- Buğdayın harmanda dökülmesi. 6- “Bütün buğday” hikâyesi. 7- Değirmeni ziyaret.

8- Değirmene ait söyleşi ve değirmenin inşası. 9- “Buğday tanesi şarkısı”

10- Ekmekçiyi ziyaret. 11- Çörek yapımı.

12- Saman ve kepeğin faydaları. 13- Hikâye: “Buğday tanesi ve başak”

124 Yazar, çocukların yaşı büyüdükçe, atalarımızın buğday dökmek, unu öğütmek, ekmeği pişirmekteki usullerine dair uygulamalar da ilave olunabileceğini vurgular. (Duru, 1339: (1917 )9)

Yazar, yukarıda sıraladığımız maddelerin nasıl uygulanacağını kitabında tek tek hikâyelerle şiirlerle şarkılarla anlatır. Yazar, elinden geldiği kadar çocukları tabiata çıkarır ve onların yaparak yaşayarak öğrenmelerini sağlar. Genellikle seçtiği konuların güncel ve hayattan alınmış, çocukların ilgisini çekecek tarzda olmasına dikkat eder. O seçtiği konuları belirli bir plana uygun olarak işler. Zamanını belirlediği plana göre kullanır.

Tablo 1. Çocuk Bahçesinde Uygulanan Ders Programı

Saatler Cumartesi Pazar Pazartesi Çarşamba Perşembe

9:15 İntizam ve

Oyun İntizam ve Oyun İntizam ve Oyun İntizam ve Oyun İntizam ve Oyun 9:15 Boncukları dizmek İnşaat ve Cihet Tayini Dikiş Tarih-i Tabiî Kâğıt Bükme

10: 01-9:10 Teneffüs Teneffüs Teneffüs Teneffüs Teneffüs

11-10: 10 Musahabe

Merkezi Fikir

Terbiye-i

Badeniyye MusahabeMerkezi Fikir

Kara Kalem

Resim Musahabe Merkezi Fikir

2:20-2:40 Teneffüs Teneffüs Teneffüs Teneffüs Teneffüs

4:00-3:20 El İşleri Bahçıvanlık yahut Temizlik Serbest Oyunlar Bahçıvanlık yahut Temizlik Serbest Oyunlar

125

Tablo 2. Çocuk Bahçesinde Daha Büyük Çocuklar için Uygulanan Ders Programı

Saatler Cumartesi Pazar Pazartesi Çarşamba Perşembe

9-1/4 9 İntizam ve

Oyun İntizam ve Oyun İntizam ve Oyun İntizam ve Oyun İntizam ve Oyun 9- ¼(1) 9,5 Boncukları

Dizmek İnşaat ve cihet Tayini Dikiş Tarih-i Tabî Hendese

9, 55-10:20 Teneffüs Teneffüs Teneffüs Teneffüs Teneffüs

11- 10:20 Musahabe

(Merkezi Fikir)

Terbiye-i

Bedeniyye Musahabe (Merkezi Fikir) Sulu Boya Resim- Kara Kalem Resim Musahabe (Merkezi Fikir) 2:40-2:20 Kına ve Oyun Müntehabet (2)

El İşleri El İşleri Orkestra

3:20- 2:40 Teneffüs Teneffüs Teneffüs Teneffüs Teneffüs

4-3:20 El İşleri Bahçıvanlık

yahut Temizlik

Serbest

Oyunlar Bahçıvanlık yahut Temizlik

Serbest Oyunlar

Kâzım Nami, zamanın kullanımında özellikle ahlak dersi olmasına dikkat edilmesi gerektiğini vurgular. Bu ahlak dersi yok sayılamaz, özellikle çocuğun bütün hayatıyla alâkalandırılmalıdır. Çocuk bahçesi öğretmeni, çocuğun ahlakını tamamen tanımalı, öğrencilerine karşı tarafsız olmalı, çocuğun hürmet ve muhabbetini kazanmalı, düzeni sevmelidir. Çocuklara ise, düzeni temizliği, sükûtu, oyunlardan ve özel yollarla kazandırılan erdemleri, başkalarının malına karşı hürmeti, yalandan ve şiddetten sakınmayı öğretmeye çalışmalıdır.

Başlangıçta çocuk bahçesine gelen çocuk etrafında olan olaylara bakmaktan başka bir şey bilmez. Çocuktan tek beklenilen ise etrafındaki arkadaşlarını rahatsız etmemesidir. Çocuk yavaş yavaş etrafında yapılan işleri anlamaya başlar, bunlara ilgi gösterir ve o da işe karışmak ister. Bu esnada öğretmen, çocuğa kendi başına yapabileceği işi, çocuğun gücünü aşmayacak, cesaretini kırmayacak şekilde son

126 derece özenli seçmelidir. Eğer başlangıçta kolaydan zora gidilirse çocuk, öğretmeni kendisini anladığı için öğretmenine daha çok güvenecek, kendine güveni artacak ve arkadaşlarının arasına kolayca karışacaktır. Çocuk yeni oluşmaya başlayan melekelerine uygun olan işleri daha istekle yaparlar. (Duru, 1339: (1917 ) 43)

Yazar, kitabında anlattığı söyleşilerin okulda yetişmeyen öğretmenler için çok güç uygulanacağına dikkati çeker. Öğretmen çocukları ahlaken olgunlaştırmak, nesnenin tamamındaki ahengi hissettirmek, çocukların herhangi bir konuya ait edindikleri basit fikirlerinden istifade etmek sanatını bu söyleşilerde aramalıdır. Çocuğun ruhunu ortaya koyan ve ruhu kendine kendine ortaya çıkaran budur. Çocuğun okula ve yaptığı işlere olan alâkası buradan ileri gelir.

Yazar, kitabının sonuna doğru yapılan söyleşiler ve uygulamalardan sonra artık çocukların okuma yazma talimi yapabileceklerini düşünür. Kırata hazırlık talimleri başlığı adı altında çocuklara okuma yazma öğretimine giriş yapmış olur.

Çocuk bahçesindeki genel hazırlığa en uygun usul savti usuldür. Yazar yaptığı tecrübeler sonucunda en çok bu usulde başarılı olmuştur. Çocuk bahçesi anaokulunda yapılan okuma öğretimi, kullanılan usul ne olursa olsun çocukları çabuk ve zahmetsizce okumayı, öğrenmeye hazırlar. Okuma öğretiminin ilk uygulamaları, musiki hazırlık uygulamalarının aynısıdır: uzun yürüyüş, orkestra altlarının çeşitli sesleri. Gerek ayakla vurmak, gerek elleri çırpmak suretiyle ilk tempoyu göstererek yürümek. Tekrarlanan uygulamaların sonucunda, çocuk sesleri güzelce fark edebilir ve orkestranın davul, zil, trampet veya el zili gibi bir aletle ahengi gösterebilecektir. Sonra öğretmen sesleri ayırt ettirir. Masanın üzerine vurur.

—Ne işitiyorsunuz? —Gürültü.

127 Öğretmen piyanonun seslerinden birine basar

—Bu da bir sestir.

Öğretmen önce piyanonun “do” sonra “mi” perdesine dokunur. —Kaç ses işittiniz?

—İki ses.

Çocuklar “do” ve “mi” seslerini A- A diye ahenkli bir şekilde söyler.

Ağzımızla iki ses çıkaracağız: B, B, B… A her iki dişe hemen aynı zamanda dokunarak “do” ve “mi” sesleri çıkarılır.

—Bir anda kaç ses işittiniz? —İki.

—Aynı zamanda B, B, B.. elif diyebilir miyiz? —Evet,

—Aynı zamanda kaç ses çıkarıyoruz? —İki.

—Birincisi hangisi, ikincisi hangisi? —İkincisini birden söyleyiniz!

—Babanın ne olduğunu biliyorsunuz bu bir kelimedir.

İki sesli kelimeleri söylemeye, ayırmaya, tekrar birleştirmeye başlanır. İki sesli kelimeler çocuğa zor gelmediği zaman üç, dört sesli kelimelerle ders yapılır. (Duru, 1339: (1917 ) 107–108)

128 Okuma dersinden sonra, yazıya hazırlık talimleri adı altında çocuklar yazı uygulamalarına başlatılır. Yazı öğretiminde acele etmemek gerekir. Yavaş yavaş ve emin bir şekilde ilerlemek gerekir. Çocuk birinci uygulamada kendine güven hissedip, başarmadıkça ikinci uygulamaya katiyen geçmemek gerekir. İlk uygulamaları daha çok başarı gösteren çocuklar varsa onların görevlerinde daha çok katiyet istenmelidir. Her talim önce dört köşe çizgili beyaz bir taş tahta üzerine yapmalı, çocukları teşvik etmek için bir santimetre kareli defterlere kurşun kalemle yaptırılmalıdır. İlk yazı öğretiminde kareli defter kullanılmalıdır aksi takdirde çocuk karıştırır. Hazırlık uygulamalarından sonra asıl yazıya geçerken, daha geniş çizgili defterler kullanılır.

Yazar, ilk önce yazma öğretimine çizgi alıştırmalarıyla başlar. Bu alıştırmaları çocukların sıkılmayacağı şekilde oyunlaştırıp, çocukların kolaylıkla günlük hayatta karşılaşabileceği nesnelere benzeterek verir. (ay, at nalı, tarak dişleri) Daha sonra Frobel ‘in uyguladığı teknikleri, oyunları “Frobel hediyeleri” adı altında kitabında verir. Bütün bu oyunlar, çocuğu faydalı bir amaca yöneltir.

Yazar, kitabının son “hatim” kısmında: “Çocuk bahçesinden geçmiş, rehberimizde arz edilen programı tamamlamış olan çocuk, ilkokula gitmeye hazırlanmış olur. Okulda yabancılık çekmez ve bir sıra genel malumatı tamamıyla öğrenmiş olduğu için arkadaşlarından üstün olur. Arkadaşlarından fazla olarak kendi kendine taktik ve gözlem yapmayı, etrafını tanımayı, mukayese etmeyi, düşünmeyi, muhakeme etmeyi öğrenmiş olur. Bu şekilde Frobel’in çizmiş olduğu programı uygular. Çocuk gelişiminin her derecesi için, o derecenin gerektirdiği halde bulunmalıdır. Ancak bu şekilde her derece kendisinden önceki dereceye yardımcı olur. İnsan önceki gelişme derecesinin gerektirdiklerini tamamıyla ifa ettikten sonra müteakip derecenin tam gelişimine vasıl olmakla iftihar edebilir” der. (Duru, 1339: (1917 ) 123–124)

129