Şahdeniz Projesi’nin Türkiye’ye Getirdikleri

Şahdeniz Doğalgaz Projesi ile Azerbaycan gazının Gürcistan üzerinden Türkiye’ye taşınması amaçlanıyor. 12 Mart 2001’de Azerbaycan doğalgazının Türkiye’ye sevkine ilişkin Botaş ve SOCAR arasında imzalanan doğalgaz alım satım sözleşmesi de 15 yıllık bir süre boyunca alımların 2 milyar metreküpten başlayarak 6,6 milyar metreküpe ulaşmasını öngörüyor.Türkiye’nin Azerbaycan’la 2007 yılında 3 milyar, 2008’de 5 milyar ve 2009 yılından itibaren ise 6,6 milyar metreküplük gaz alım anlaşması bulunuyor.Azerbaycan, Türkiye ile yaptığı gaz anlaşmasını iptal ettiği takdirde Türkiye’ye 70 milyon dolarlık ceza ödemek zorunda kalacak. Öte yandan Azerbaycan, Rusya’dan 4,5 milyar metreküp gaz satın alıyor.

Proje’sindeki olumsuz gelişmelerde BP’nin tutumunun da önemli rol oynadığına dikkat çekmektedir. İngiliz şirket, Azerbaycan gazını 120 dolardan Türkiye’ye verilmesi yerine daha yüksek fiyatlarla başka ülkelere satılmasını istemektedir. Gelişmeleri değerlendiren üst düzey bir Botaş yetkisi, Gürcistan ile Rusya arasında gaz sıkıntısı yaşandığını belirterek, Gürcistan’ın 6,6 milyar metreküplük gazın 2 milyar metreküpünü almak istediğini aktarmaktadır.

”Azerbaycan ve diğer ortaklar gazın fiyatını artırmak istemektedir. Bunun için farklı platformlarda açıklama yapmaktadırlar. Ancak yapılan mukavelenin sağlam olduğu iddia edilerek” Türkiye ile Azerbaycan’ın siyasi müttefik olduklarının altı çizilmektedir. ”Türkiye gibi pazarı kaybetmek istemiyoruz”, düşüncelerini aktaran BP yetkilileri Azeri gazını Gürcistan veya başka bir ülkeye satmak gibi bir niyetlerinin olmadığını söylemektedir. Şahdeniz Projesi’nin yüzde 51’i İngiliz petrolcülük devi BP Plc ve Norveç’in kamuya ait şirketi Statoil’e ait. Projenin diğer hissedarları ise yüzde 10’la TotalFinaElfSA, yüzde 9’la Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve yüzde 10’luk hissesiyle Azerbaycan’ın devlete ait petrol şirketi SOCAR. Gürcistan-Türkiye sınırında teslim alınacak olan Azeri doğalgazı yaklaşık 225 km’lik Şahdeniz Doğalgaz Ana İletim Hattı üzerindeki Horasan noktasında İran’dan gelen boru hattına bağlanarak, yaklaşık bin 200 km uzaklıktaki Ankara’ya kadar ulaştırılacaktır. 6,6 milyar metreküplük gazın 750 milyon metreküplük kısmının ise Yunanistan’a verilmesi planlanmaktadır. Türkiye yılda 31.5 milyar

metreküplük doğalgaz alımı yapıyor. Bunun 19 milyar metreküplük kısmı Rusya’dan sağlanmaktadır. Türkiye’nin 2005 yılki doğalgaz faturası 7,1 milyar dolar buldu. Ödemenin 4,7 milyar doları en büyük tedarikçisi Rusya’ya yapılmıştır. Türkiye, Rusya’dan iki hattan doğalgaz alımı yapmaktadır. Krizde gündeme gelen Batı Hattı’ndan yıllık 13 milyar metreküp, günlük 43 milyon metreküp doğalgaz çekilmektedir. Karadeniz’in altına döşenen boru hattından (Mavi Akım) da Rusya’dan yılda 6 milyar metreküplük doğalgaz alınıyor. Gaz alımında ikinci sırada gelen İran’dan Türkiye’ye sözleşmeye göre yıllık 6,7 milyar metreküplük doğalgaz akması gerekiyor. Nijerya ve Cezayir’den LNG tankerleriyle alınan gaz miktarı ise 5,8 milyar metreküp seviyesinde bulunmaktadır. Hattın Türkiye topraklarındaki kısmının yapım ve işletme sorumluluğu Botaş’a ait. Azerbaycan topraklarından başlayarak Türkiye/Gürcistan sınırına kadar yapılacak kısmın yapım ve işletme sorumluluğu ise SOCAR-Azerbaycan’a ait olacak. Azerbaycan-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı Proje’sinin Türkiye kısmı ile ilgili olarak, Azerbaycan’dan alınacak olan doğalgazın Gürcistan-Türkiye sınırından Doğu Anadolu İletim Hattı’na 225 kilometrelik bir hat yapılarak bağlantı noktası olan Erzurum-Horasan’a kadar taşınması planlanıyor.141

3.9 “Socar&Turcas Enerji A.Ş” ve Enerji Alanında İşbirliği

Aralık 2006 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi(SOCAR) arasında ve Türkiye’nin “TURCAS” şirketi arasında ortak bir şirket kurulması konusunda önemli bir senet imzalanmıştır. Senet İstanbul’da, “SOCAR” şirketinden Rövneq Abdullayev ve “TURCAS” şirketi başkanı Erdal Aksoy tarafından imzalanmıştır.

Anlaşmada özet olarak aşağıdakilere değinilmektedir;

- “ SOCAR&Turcas Enerji A.Ş” şirketler grubunun kurulması, - Ceyhan’da petrolün rafinesi için gerekli işlemlerin yürütülmesi,

- Doğalgazın ithali, toptan satışı ve “TURCAS” şirketinin Hazar denizinde her türlü petrol ve doğalgaz arama çalışmalarına katılımı.

141 _{Hüseyin Sümer, Ercan Baysal ,”Ucuz Azerbaycan Gazına Rusya Engeli”, Zaman Gazetesi, 2006} Ekim 19 ss 1-11.

“Shell” ile akaryakıt dağıtımı alanında ortak olan Turcas Petrol, şimdi de petrol arama, üretim ve doğalgaz alanlarında Azerbaycanlı State Oil Company of Azerbaijan Republic (SOCAR) ile işbirliği yapmıştır.

Socar&Turcas Enerji A.Ş adında yeni bir şirket kuracak olan ortaklık, Ceyhan'da yıllık 10-20 milyon ton kapasiteli bir rafineri kurmanın yanı sıra Hazar'daki Şah Deniz projesinden 2007 başından itibaren gelecek olan doğalgazı Türkiye ve Avrupa dahil başka ülkelere pazarlama işini de üstlenecektir. Şirketin petrol ve rafineri işlerindeki sermayesinin yüzde 51'i Socar'a, yüzde 49'u Turcas'a aitken, doğalgaz işlerinde ise yüzde 51 Turcas'ta, yüzde 49 ise Socar'da olacaktır.

Socar&Turcas Enerji ile Socar'la Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrolünün Türkiye ve dünya pazarlarına satışı ile Şahdeniz gazının pazarlanması alanında ortaklık şirketi aracılığıyla Azerbaycan'da petrol ve gaz arama sahalarında da iştirak edecek.Socar'ın yüzde 25'ine sahip olduğu BTC hattından akan petrolün 2009 yılında 900 bin varile ulaşacak, bunun yüzde 80'inin SOCAR'a ait olacaktır.

2010'daki plato düzeyinde Türkiye'ye yılda 6.3 milyar metreküp gazın geleceği Şahdeniz projesinden Türkiye gelecek yıl 2 milyar metreküpün üzerinde gaz almaya başlayacaktır.

4.1 Azerbaycan Petrol Sektörü, Boru Hattı Ulaşımı, Ulaştırma