Ġlgili AraĢtırmalar

1.3.1.Okul Güvenliği Ġle Ġlgili AraĢtırmalar

Ülkemizde okul güvenliği ile ilgili araĢtırmalar çok eskiye dayanmamaktadır. Okul güvenliği ile ilgili ilk ve öncü çalıĢmaları Dönmez ve Güven yapmıĢtır. Dönmez (2001) tarafından yapılan çalıĢmada ülkemizdeki okul güvenliği sorununa, okul güvenliği sorununun olası nedenlerine, sorunun çözümüne iliĢkin yaklaĢımlara, okul yöneticilerinin bu konudaki rol ve görevlerine değinilmiĢ ve ülkemizdeki okul güvenliğinin değerlendirilmesi yapılmıĢtır. Bu araĢtırmada ayrıca okul güvenliği sorununun çözümüne iliĢkin geliĢtirilen iki farklı modele değinmiĢtir. Bu yaklaĢımlardan biri olan polis modeli; özellikle geliĢmiĢ teknolojik olanaklardan da yararlanarak olayların kısa sürede öğrenilmesi ve müdahale edilmesine yöneliktir. Ġkinci yaklaĢımda ise, polisiye önlemler yerine öğrencinin bireysel özellikleri, bireysel sorunları, okul iklimi ve kültürü üzerine odaklanılmıĢtır

Dönmez ve Güven (2002) çalıĢmalarında ortaöğretimde görev yapan öğretmen ve okul yöneticilerinin, okul güvenliğine iliĢkin algı ve beklentilerini belirlemeyi amaçlamıĢlardır. Veri toplama aracı olarak kullanılan anketler araĢtırmacılar tarafından geliĢtirilmiĢtir. Bu araĢtırmada elde edilen önemli bazı bulgular Ģöyle sıralanabilir; • Okul içinde ve dıĢında okulun güvenliğini en çok etkileyen etkenin (%39,2) çevre koĢullarının olduğu belirtilmiĢtir. Disiplin yönetmeliğinin yeterince uygulanmaması (%30,8) ve dıĢarıdan müdahaleler(%20,4) ise diğer önemli sorunlar olarak algılanmıĢtır. • Katılımcıların %82,5‟i okul çevresinin kültürel özelliklerinin, okul güvenliğini etkilediğini belirtmiĢlerdir.

• Okulda yaĢanan en önemli güvenlik sorunlarının; okul çevresindeki bazı kiĢi ya da kiĢilerin öğrencileri rahatsız etmeleri (%50,6) ve öğrenci kavgaları (%21,6) olduğu açığa çıkmıĢtır.

• Okul binası ve bahçesinin güvenliği için alınması gereken önlemler; okul ve bahçe duvarlarının güvenli bir giriĢ çıkıĢı sağlayacak nitelikte düzenlenmesi (%51,9) ve okul giriĢ-çıkıĢlarının bir güvenlik görevlisi tarafından kontrol edilmesi (%42,4) olarak belirtilmiĢtir.

Güven ve Dönmez (2002), ortaöğretim öğrencilerinin okul güvenliğine iliĢkin algı ve beklentilerini belirlemeyi amaçladıkları çalıĢmalarını, Malatya il merkezinde yer alan 13 lise arasından, Ģehrin farklı bölgelerinden seçilmiĢ 7 genel lisede yürütmüĢlerdir. AraĢtırma kapsamına alınan liselerde eğitim gören 1. 2. ve 3. sınıf öğrencilerinden, ikiĢer Ģube rastlantısal olarak alınmıĢ ve toplam 1219 öğrenciye (492 kız ve 727 erkek) araĢtırmacılar tarafından geliĢtirilen bir anket uygulanmıĢtır. Uygulanan anketlerden elde edilen verilerin analizi sonucunda elde edilen bulgulardan bazıları Ģöyledir:

• Öğrencilerin çoğunluğu (%40,3‟ü) okulda yaĢanan en önemli güvenlik sorununun, öğrenci kavgaları olduğunu belirtmiĢtir. Öğretmen-öğrenci anlaĢmazlıkları ve okul çevresindeki bazı kiĢilerin öğrencileri rahatsız etmeleri okullarda yaĢanan diğer önemli sorunlar olarak belirtilmiĢtir.

• Öğrencilerin %54,9‟u, okulda kanunen yasaklanmıĢ suç aleti bulunduran öğrenciler olduğunu belirtmiĢlerdir. Ayrıca öğrencilerin %25‟i istediklerinde ateĢli silah bulabileceklerini belirtmiĢlerdir.

• Öğrencilerin %76,2‟si okulda disiplini bozucu nitelikte davranıĢlar gösteren öğrenci grupları olduğunu belirtmiĢlerdir.

• Öğrencilerin %45,4‟ü, okul güvenliği konusunda okulda alınan önlemleri yeterli bulmadıklarını belirtmiĢlerdir.

Güven (2002), çalıĢmasında okul güvenliği ve okul güvenliğinin eğitimdeki önemi üzerinde durmuĢ, bu konuda yurt içinde ve yurt dıĢında yapılan bazı araĢtırmaların sonuçlarına değinmiĢtir. Son olarak okul güvenliğini sağlamada psikolojik danıĢmanların önemine değinen yazar, psikolojik danıĢmanların okul güvenliğine iliĢkin görevlerini Ģöyle belirtmiĢtir;

• Okulda yaĢanan güvenlik sorunlarını, nedenlerini, alınabilecek önlemleri belirleyici nitelikte çalıĢmalar yapmak ve bu çalıĢmaların sonuçlarını okul yönetimiyle paylaĢmak. • Okulun ihtiyaçlarını karĢılayacak nitelikte bir okul güvenlik planının hazırlanmasında, okul yönetimi, öğretmenler ve okulda görevli diğer personel ile iĢbirliği yapmak ve eĢgüdümü sağlamak.

• Öğretmenlere, öğrencilerle iletiĢim, sınıfta çıkan çatıĢmaların çözümü ve çatıĢma yönetimi, olumsuz davranıĢlarla baĢ etme ve öğrenci motivasyonunun arttırılması konusunda yardım etme ve bilgilendirme.

• Okul güvenliğini tehdit eden çevresel faktörleri ve alınması gereken önlemleri belirleyici çalıĢmalar yapmak.

• Okul güvenliğine katkı sağlayabilecek konularda öğrencilerle grup rehberliği, grupla danıĢma ve psiko-eğitim uygulamaları yapmak. Okul kurallarına uymayan ve uyum güçlükleri yaĢayan öğrencilerle görüĢmeler yapmak. Olumlu ve örnek davranıĢlar gösteren öğrencilerin okul yönetimi tarafından ödüllendirilmesini sağlamak.

• Okulda ilgi çekici ve anlamlı sosyal, kültürel ve sportif faaliyetlerin düzenlenmesinde, okul yönetimi ve diğer öğretmenlerle iĢbirliği içinde olmak. Okullar ve öğrenci velileri arasındaki iĢbirliği ve bağlılığın sağlanması amacıyla çeĢitli etkinlik ve giriĢimlerde bulunmak.

Ortaöğretim kurumlarında öğrenim görmekte olan öğrencilerin okul güvenliği hakkındaki görüĢlerinin ortaya konulması ve öncelikli sorunların belirlenmesini amaçlayan Türkmen (2005), Antalya‟daki genel ortaöğretim kurumlarında öğrenim görmekte olan öğrenciler üzerinde bir çalıĢma yürütmüĢtür. Ortaöğretim kurumlarının okul güvenliği ile ilgili sorunların en fazla öğrenci sayısı bakımından kalabalık olan okullarda ortaya çıktığı varsayımından yola çıkan araĢtırmacı, evreni oluĢturan genel ortaöğretim kurumları arasından öğrenci sayısı fazla olan 5 okulu seçmiĢtir. Bu çalıĢmada genel ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerin okul güvenliğine yönelik görüĢleri üç temel boyutta ele alınmıĢtır. Birinci boyutta sorgulanan fiziksel güvenliğe, ikinci boyutta sorgulanan sosyal güvenliğe ve üçüncü boyutta sorgulanan psikolojik güvenliğe yönelik sorulara iliĢkin öğrenci görüĢlerinin olumsuz bir tablo çizdiği belirlenmiĢtir. AraĢtırmada elde edilen sonuçlardan bazıları Ģöyledir;

• Büyük okullardaki öğrenciler, küçük okullardaki öğrencilere oranla kendilerini fiziksel yönden daha güvensiz hissettiklerini, okula silah getirildiğine daha fazla Ģahit olduklarını ve yine okula zarar verildiğine daha fazla Ģahit olduklarını belirtmiĢlerdir. • Öğrenciler özellikle fiziksel yönden güvensizlik, kavgaya karıĢma, silah getirildiğine Ģahitlik etme, hırsızlığa uğrama ve okula zarar verildiğine Ģahit olma konularında

Ģiddetle birinci dereceden yüz yüze oldukları ve bu sorunları öğretmene iletme konusunda sorunlar yaĢadıkları yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir.

• Cinsel istismar konusunda genel olarak öğrencilerin taciz konusunda sorun yaĢadıkları bulunmuĢtur.

• Okulun fiziki yapısı hakkında genel olarak öğrenciler okulda girip çıkmaktan çekindikleri bir yer olduğunu belirtmiĢlerdir. Yine okul giriĢ-çıkıĢlarında merdivenlerde, kapıda ve tuvalet ve lavabolarda sıkıĢıklık yaĢama konuları da öğrenciler tarafından sıklıkla bildirilen sorunlar arasında yer aldığı belirtilmiĢtir.

Özer (2006) Ġlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okul güvenliğine iliĢkin algılarının belirlenmesini amaçlayan araĢtırmasında öğrenci algılarının okul türü, cinsiyet, sınıf düzeyi, okul büyüklüğü ve sosyo-ekonomik düzeye(SED) göre farklılaĢıp farklılaĢmadığının belirlemeye çalıĢmıĢtır. Bu araĢtırmanın sonunda ulaĢılan bilgiler özetle Ģunlardır;

• Resmi ilköğretim okulu öğrencileri özel ilköğretim okulu öğrencilerine oranla; (1) okula ustura, bıçak, jilet gibi aletler getirildiği, (2) okulda bazen değerli eĢya ya da para çalındığı, (3) bazı öğrencilerin okul eĢya ve demirbaĢlarına zarar verdiği, (4) okulda yaĢça büyük ya da fiziksel olarak güçlü bazı öğrencilerin, diğer öğrencilere sözlü veya fiziksel saldırıda (örn. hakaret, küfür, dövme) bulundukları görüĢlerine daha fazla katılmaktadır.

• Erkek öğrenciler kız öğrencilere oranla; (1) okula ustura, bıçak, jilet gibi aletler getirildiği, (2) okul binası içinde ve bahçesinde öğretmenlerin ve yöneticilerin hiç denetlemedikleri yerler olduğu, (3) bazı öğrencilerin okula cinsel içerikli dergi, gazete ve CD getirdikleri görüĢlerine daha fazla katılmaktadır.

• 6. sınıf öğrencileri 7 ve 8. sınıf öğrencilerine oranla, 7. sınıf öğrencileri 8. sınıf öğrencilerine oranla; (1) okulda değerli eĢya ya da para çalındığı, (2) baĢka öğrencilerden korkup okula gelinmediği görüĢlerine daha fazla katılmaktadır. 8. sınıf öğrencileri ise 6. sınıf öğrencilerine oranla, öğrencilere cinsel tacizde (sarkıntılık, sözlü taciz, elle taciz vb.) bulunan bazı öğrencilerin olduğu görüĢüne daha fazla katılmaktadırlar.

• Öğrenci sayısı 1500 ve daha fazla olan okullardaki öğrenciler, öğrenci sayısı 0–500, 501–1000 ve 1001–1500 olan okullardaki öğrencilere oranla, (1) okula ustura, bıçak, jilet gibi aletler getirildiği, (2) okul bina ve demirbaĢlarına zarar verildiği, (3) okulda yaĢça büyük ya da fiziksel olarak güçlü bazı öğrencilerin, diğer öğrencilere sözlü veya fiziksel saldırıda (örn. hakaret, küfür, dövme) bulunduğu görüĢlerine daha fazla katılmaktadır.

• Alt SED‟deki öğrenciler orta ve üst SED‟deki öğrencilere oranla; (1) okulda değerli eĢya ya da para çalındığı, (2) bazı öğrencilerin diğer öğrencileri tehdit ettiği, (3) okulda yaĢça büyük ya da fiziksel olarak güçlü bazı öğrencilerin, diğer öğrencilere sözlü veya fiziksel saldırıda (örn. hakaret, küfür, dövme) bulunduğu görüĢlerine daha fazla katılmaktadırlar.

DemirtaĢ‟ın (2007), Ġlköğretim okullarında çalıĢan okul yöneticileri ve öğretmenlerin okul güvenliği ile ilgili algılarının ve beklentilerinin bazı demografik özelliklerine göre ne düzeyde farklılaĢtığını belirlemek amacıyla yaptığı çalıĢmasında öğretmenlerin ve yöneticilerin kiĢisel güvenliklerine, okul güvenliğine, öğrenci güvenliğine ve okulun güvenli hale getirilmesinde yapılan çalıĢmalara iliĢkin görüĢlerinde bazı demografik özelliklerine göre anlamlı bir farklılık bulunurken bazı demografik özelliklerine göre anlamlı bir fark bulunmamıĢtır. Ayrıca öğretmenler ve yöneticiler arasında Okul Güvenliği Anketinin alt boyutlarına iliĢkin algı ve beklentilerinde anlamlı fark bulunmuĢtur.

Geyin (2007) tarafından yapılan araĢtırmada eğitimcilerin ve öğrencilerin görüĢleri bağlamında genel liselerdeki okul güvenliği algıları belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. AraĢtırma tarama türünde olup, okulların güvenliğini ölçme amacına yönelik veriler araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen Eğitimciler Okul Güvenliği Ölçeği ve Öğrenciler Okul Güvenliği Ölçeği kullanılarak elde edilmiĢtir. AraĢtırma sonunda:

(1) Eğitimcilerin son bir yılda okulda yaĢadıkları en önemli güvenlik problemleri sırasıyla öğrencilerin çakı, bıçak gibi tehlikeli cisimler bulundurması, okul içi öğrenci kavgası, vd. olarak belirlenirken, öğrencilerin son bir yılda okulda yaĢadıkları en önemli güvenlik problemleri sırasıyla gasp (hırsızlık), okul içi öğrenci kavgası, Ģakayla karıĢık silahla tehdit etme, vd. olarak belirlenmiĢtir.

(2) Okulların güvenliği ile ilgili eğitimcilerin algılarının görev, cinsiyet, görev yapılan okulun öğrenci mevcudu, kıdem, mezuniyet, branĢ, okulda güvenlik ile ilgili hizmet içi eğitim faaliyetine katılmaları değiĢkenlerine göre Eğitimciler Okul Güvenliği Ölçeği alt boyutlarında anlamlı Ģekilde farklılıklaĢtığı belirlenmiĢtir.

(3) Okulların güvenliği ile ilgili öğrencilerin algılarının cinsiyet, öğrenim gördükleri sınıf, öğrenim gördükleri alan, annelerinin ve babalarının eğitim durumu değiĢkenlerine göre anlamlı Ģekilde farklılaĢtığı belirlenmiĢtir. Okulların güvenliğinin sağlanması konusunda eğitim politikalarını düzenleyenler, okul yönetimleri, eğitimciler, araĢtırmacılar ve toplum için öneriler geliĢtirilmiĢtir.

Kütük‟ün (2008) araĢtırmasında, liselerde görev yapan okul yöneticileri ve öğretmenlerin ifadeleriyle okullardaki güvenlik düzeyinin belirlenmesi ve mevcut durumun okul türü ve okuldaki öğrenci sayısı değiĢkenleri ile iliĢkisinin incelenmesi amaçlanmıĢtır. AraĢtırmada, veri toplamak için, araĢtırmacı tarafından geliĢtirilen 30 maddelik bir kontrol listesi kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda, okullarda güvenliğin sağlanması amacıyla fiziksel güvenlik politikalarının daha yaygın kullanıldığı ortaya çıkmıĢ, öğretmen ve okul yöneticileri tarafından en çok iĢaretlenen maddeler Ģu Ģekilde sıralanmıĢtır: “Okulun sınırları (bahçe duvarları, parmaklıklar, vb.) kolayca fark edilecek kadar belirgindir; dolayısıyla fiziksel olarak çevredeki diğer birimlerden ayrı bir birim olduğu kolayca anlaĢılmaktadır(%96)”, “Okul binalarına giriĢ –çıkıĢlar kontrol altındadır (%90)”, “Okul bahçesine giriĢ – çıkıĢlar kontrol altındadır (%86), “Anne babalar ve öğrenciler okul güvenliği konusunda düzenli aralıklarla bilgilendirilmektedir(%86)” ve “Öğrenciler, okul kuralları ve öğrencilerden beklenen davranıĢlar hakkında düzenli olarak bilgilendirilmektedir (%86) ”.

Devoe ve diğerleri (2002) tarafından hazırlanan “Okul Suç ve Güvenlik Göstergeleri: 2002” raporunda ABD‟de okul güvenliği konusunda yapılan pek çok araĢtırmanın istatistikleri bir araya getirilmiĢtir. Bu raporda yer alan bazı istatistikler Ģöyledir(akt: Özer, 2006);

• ABD‟deki okullarda Ocak 1998-Aralık 1999 tarihleri arasında 47 ölüm olayı gerçekleĢmiĢtir. Bu olaylardan 38‟i cinayet, 6‟sı intihar ve 2‟si polis tarafından öldürülen Ģüpheli ve 1 kaza ölümüdür. ĠĢlenen 38 cinayetin 33‟ü okul çağındaki

• 1993–2001 yılları arasında öğrencilerin %7‟si ile %9‟u silah, bıçak veya sopa ile tehdit edildiklerini ya da yaralandıklarını bildirmiĢlerdir.

• 1996–1997 öğretim yılında okulların %10‟u en az bir ciddi Ģiddet olayını polise veya diğer güvenlik güçlerine bildirdiklerini rapor etmiĢlerdir.

• 1996–2000 yılları arasında ortaokul veya lise öğretmenlerinin %49‟u, ilkokul öğretmenlerinin ise %39‟u Ģiddet olaylarına maruz kaldıklarını belirtmiĢlerdir. Kent merkezlerinde çalıĢan öğretmenlerin Ģiddet olaylarına maruz kalma oranı banliyölerde ve kırsal kesimlerde çalıĢan öğretmenlere nazaran daha yüksektir (Kent: %36, Banliyö: %21 ve Kırsal: %17).

• 2001 yılında 9–12 sınıf öğrencilerinin %5‟i okulda en az bir kere alkol kullandıklarını, %29‟u okuldaki bazı öğrencilerin kendilerine uyuĢturucu madde sattıklarını veya verdiklerini belirtmiĢlerdir.

• 2001 yılında erkek öğrencilerin %9‟u, kız öğrencilerin ise %7‟si arkadaĢlarının zorba davranıĢlarına maruz kaldıklarını bildirmiĢlerdir.

• 2002 yılında, 12–18 yaĢ arasındaki öğrenciler okullarda yaĢanan toplam 1,9 milyon Ģiddet ve hırsızlık olaylarının kurbanı olmuĢlardır. YaĢanan bu suç olaylarının 128.000‟i okullarda gerçekleĢmiĢtir.

1.3.2.Okul Polisi Ġle Ġlgili AraĢtırmalar

Okul polisi uygulaması hakkında yurt içinde yapılan ve ulaĢılabilen akademik çalıĢma bulunmamaktadır. Bu duruma etken olarak okul polisi uygulamasının ülkemizde yaygın olarak 2007 yılından beri uygulanması gösterilebilir. Okul polisi uygulaması hakkında yurt dıĢında yapılan çalıĢmalar mevcuttur.

1980 yılında ABD‟nin güneyinde yapılan bir okul kaynakları görevlileri programı değerlendirmesi güvenli bir okul sağlama amacına ulaĢıldığını ancak programın etkisinin uzun vadede ölçülmesinin imkânsız olduğunu ortaya çıkarmıĢtır. (Johnson,1999).

Ġdaho‟da 12 okul ile yapılan bir çalıĢma (1987), okul kaynakları görevlileri programı sayesinde gençlerin polis hakkında davranıĢ ve inançlarının değiĢtiği ve daha pozitif bir

düzeyde saygı ve güvenin inĢa edildiğini saptamıĢtır. Aynı Ģekilde programın, kiĢisel veya sosyal düzeyde tehlikeli davranıĢlar da dahil olmak üzere, ders saatlerinde disiplin problemlerini önemli ölçüde azalttığı yönünde çok güçlü kanıtlar bulunmuĢtur ( Scheffer, 1987).

Jackson (2002 ) tarafından yapılan bir araĢtırma, programların gençlerin polise karĢı saygılarını artırıp artırmadığını ve kanunların ve uygulamaları amacının gençlerce daha iyi anlaĢılmasını sağlayıp sağlamadığını değerlendirmiĢtir. Programın uygulandığı bir lise ile program uygulanmayan iki okul arasında yapılan bir karĢılaĢtırmada, Polis algılamaları hususunda Program ile etkileĢimin öğrenciler üzerinde belirgin bir etkisinin olduğu yönünde genel olarak bir kanıt bulunamamasına rağmen, program okul kampüsünde saldırıların önlenmesinde etkili olduğu görülmüĢtür.