ġiddet-Saldırganlık ÇeĢitleri

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) (2002b), Ģiddet ve sağlık üzerine yayınladığı raporunda, Ģiddet davranıĢlarını Ģöyle sınıflandırmaktadır:

1.Kendine YöneltilmiĢ ġiddet: Ġntihar davranıĢı ve kendine zarar verme olarak ikiye ayrılmaktadır.

2.KiĢiler Arası ġiddet: Ġki kategoride incelenebilir. Ġlki aile ve yakın kiĢilerle ilgili ve genellikle evde olan Ģiddettir. Ġkincisi ise toplumda tanıdık ya da yabancılardan gelen Ģiddettir. KiĢiler arası Ģiddetin doğası fiziksel, cinsel ve psikolojik olabilir.

3.Kolektif ġiddet: Sosyal, ekonomik ve politik olmak üzere kendi içinde üçe ayrılmaktadır. Planlı ve belirli bir sosyal amaç çerçevesinde oluĢturulan Ģiddet kolektif Ģiddettir ve organize gruplarca yapılan nefret suçları, terörist saldırıları, suç örgütlerince yapılan suçları içerir.

Fromm‟a (1997) göre; Ģiddetin en normal ve hastalıklı olmayan Ģekli oyuncu Ģiddettir. Bunu Ģiddetin, yıkım amaçlamayan, nefret ve yıkıcılıkla güdülenmeyen, daha çok hünerlerini gösterme çabasıyla uygulanan türlerinde görürüz. Bu oyuncu Ģiddetin örnekleri, ilkel kabilelerin savaĢ oyunlarından, Zen Budistlerin kılıçla dövüĢ sanatına kadar birçok yerde görülebilir. Tepkisel Ģiddet, temeli korkuya dayanan, kiĢinin kendisinin veya baĢkalarının yaĢamını, özgürlüğünü, onurunu, mülkiyetini korumak için baĢvurulan ve en sık görülen Ģiddettir. Korku gerçek veya hayalci, bilinçli veya bilinçsiz olabilir. Bu Ģiddet ölümün değil; yaĢamın hizmetindedir, amacı yok etmek değil; korumaktır. Tepkisel Ģiddette amaç tehdidin getirdiği zararı baĢka yöne çevirmektir. Tepkisel Ģiddetin bir baĢka yanı da engellenmenin yarattığı Ģiddettir. Bir arzu veya ihtiyaç engellendiği zaman hayvanlarda çocuklarda ve yetiĢkinlere saldırgan davranıĢlar baĢ gösterir. Bu saldırganca davranıĢ, çoğu kez boĢuna da olsa engellenen amaca Ģiddet yoluyla ulaĢmaya yönelik bir çabadan oluĢur. Engellenmeden kaynaklanan saldırganlıkla ilgili bir Ģey de imrenme ve kıskançlığın yarattığı düĢmanlıktır. Hem kıskançlık hem de imrenme özel bir tür engellenme içerir. Kinci Ģiddet, tepkisel Ģiddetin hastalık doğrultusunda bir adım daha ilerlemiĢ türüdür. Amaç öç almaktır. Kinci Ģiddette zarar zaten verilmiĢtir ve bu nedenle Ģiddetin savunma iĢlevi yoktur. Dengeleyici Ģiddet, kökleri güçsüzlükte yatan ve güçsüzlüğe karĢı dengeleyici olan Ģiddettir. Yaratmayan insan, yok etmek ister. ġiddet türlerinin en sonuncusu olan arkaik(ilkel) Ģiddet, kana susamıĢlığı ifade eder. Birey öncesi var oluĢa gerileyerek, bir hayvan gibi olarak ve böylece mantığın yükünden kurtularak, yaĢama bir yanıt arayan insanda, kan yaĢamın özü olur ve kan dökmek, canlı olmak, güçlü, eĢsiz, baĢka her Ģeyin üstünde olmak anlamına gelir.

Koç (2006) çocuğa yönelik Ģiddeti uygulanıĢına göre gruplandırmaktadır:

1. Fiziksel ġiddet: Bireyin itaati ve disiplini sağlama, cezalandırma ya da öfke boĢaltma amacı ile Ģiddet uygulayarak çocuğa bir zarar vermesidir. Bu dövme, yakma, ısırma vb.

yollarla olabilir. Sadece dayak değil, çocuğu yaralayan, vücudunda iz bırakan, kaza dıĢındaki her türlü eylem fiziksel Ģiddettir.

2. Duygusal ġiddet: Çocuğa duygusal açıdan zarar veren psikolojisini bozan her türlü eylem ya da eylemsizliktir. Reddetme, yalnız bırakma, aĢırı koruma, aĢırı hoĢgörü, baskı, sevgiden ve uyarandan yoksun bırakma, sürekli eleĢtiri, aĢağılama, tehdit, korkutma, yıldırma, suça yöneltme, suçlama, yok sayma, çocuğun yaĢına ve özelliklerine uygun olmayan beklentiler içinde olma, çocuğu aile içi uyuĢmazlıklarda taraf tutmaya zorlama, aile içi Ģiddete tanık etme vb. davranıĢlar duygusal Ģiddettir. 3.Ekonomik ġiddet: Çocuğun geliĢimini engelleyici, haklarını ihlal edici iĢlerde ya da düĢük ücretli iĢ gücü olarak çalıĢması veya çalıĢtırılması ekonomik Ģiddettir.

4. Ġhmal ve Ġstismar: Çocuğun beslenme, barınma, giyim, temizlik, oyun, eğitim, güvenlik, sevilme ve sağlık hizmetini sağlama görevinin reddedilmesi ya da yerine getirilmemesidir.

Saldırganlık biçimleri açısından saldırgan davranıĢları inceleyen Buss (1973), saldırganlığı fiziksel ve sözel boyutta ele almaktadır. Bununla birlikte saldırganlık aktif veya pasif, doğrudan ya da dolaylı olarak kendini göstermektedir. Buss‟a göre hayvanlar genelde saldırganlığı aktif-fiziksel ve doğrudan göstermekte, insanlar ise daha çok pasif-dolaylı bir Ģekilde dıĢa vurabilmektedirler (akt: Yıldırım, 2009).

TABLO 1: Buss‟a Göre Saldırgan DavranıĢların Sınıflandırılması

PASĠF AKTĠF

Dolaylı Doğrudan Dolaylı Doğrudan

Fiziksel Gerekli bir görevi Zamanında yapmamak

Bir baĢka kiĢinin yolunu kapatmak Rahatsız edici ġakalar ( el Ģakası) Hedefe yumruk atmak Sözel Onaylamamak (zamana bağlı olarak) KonuĢmayı reddetmek Kin besleyen, dedikodu ve yalan söylemek Küfür etmek

KağıtçıbaĢı (1999), saldırgan davranıĢları kendi içinde araç olarak saldırganlık ve düĢmanca saldırganlık diye ikiye ayırır. Örneğin, eve giren bir hırsızı etkisiz hale getirmek için kafasına Ģamdanla vurmak, zarar vermeyi amaçlasa da, aslında baĢka bir amaç için araç olarak yapılmıĢtır. Genel olarak kendini korumak amacıyla baĢkasına

zarar vermek, araç olarak saldırganlık kapsamına girer. DüĢmanca saldırganlıkta ise, zarar vermek baĢlı baĢına amaçtır.

Deveci, Karadağ ve Yılmaz‟ın (2006) 110 ilköğretim beĢinci sınıf öğrencisine sordukları „Sence Ģiddet nedir?‟ sorusuna öğrencilerin 45'i kavga etmek, 38'i dövmek, 21'i kötü davranmak, 17'si küfür etmek, 13'ü bağırmak, 9'u incitmek, 9'u deprem, sel gibi doğal afetler, 7'si kaba kuvvet uygulamak, 6'sı kızmak, 5'i bıçak kullanmak, 5'i öldürmek, 5'i hırsızlık, kapkaç gibi olaylar, 3'ü savaĢ, 3'ü tehdit, 3'ü gürültü, 1'i insanlar arasında bir iliĢki biçiminde yanıt vermiĢlerdir.