ĠĢletme Performansı

ĠĢletme performansı, belli bir dönem sonunda elde edilen çıktı ya da sonuca göre, iĢletme amacının ya da görevinin yerine getirilme derecesi olarak tanımlanmaktadır. ĠĢletme performansı genel olarak bir iĢletmede amaçların gerçekleĢtirilme ölçüsünü saptamak için kullanılmaktadır. ĠĢletmeler açısından performans ise, “görev çerçevesinde önceden belirlenen ölçütleri karĢılayacak biçimde, görevin yerine getirilmesi ve amacın gerçekleĢtirilmesi yönünde ortaya konan mal, hizmet ya da düĢüncedir” Ģeklinde tanımlanmaktadır (Erdem vd.,2011:84).

ÇağdaĢ yönetim anlayıĢında performans, iĢletmenin baĢarısını ya da iĢletmenin amaçlarına ulaĢma düzeyini tanımlayan bir kavramdır (Mistepe, 1998:17). ĠĢletmeler, ürettikleri hizmet ne kadar farklı olsa da belirledikleri hedeflere ulaĢmak ve görevlerini gerçekleĢtirmek amacıyla kurulmaktadır. ĠĢletmelerin bu hedefleri gerçekleĢtirebilmesi ise genel olarak performanslarının belirlenmesiyle mümkün olmaktadır. ĠĢletmenin kendi performansının yanında, çalıĢanlarının performansının belirlenmesi de toplam performansa katkı sağlayacaktır (Grady, 1991:49). ĠĢletmeler için performans, finansal ya da finansal olmayan performans olarak ikiye ayrılır.

3.1.1.1. Finansal Performans

Finansal performans, kurum ya da kuruluĢlarda gerçekleĢtirilen faaliyetler sonucunda maddi durumdaki değiĢim ve hareketlenme durumlarıyla alakalı bilgileri sunmaktadır. Muhasebe kayıtları, mali raporlar, karlılık, satıĢlar, piyasa değeri gibi konular üzerine odaklanan finansal performans daha çok ölçüm yapılarak elde edilen finansal veriler üzerine yoğunlaĢmaktadır. Fakat bu verilerin uzun vadeli ve kısa vadeli olması iĢletmelerin aldıkları önlemlerinin yetersiz olmasına yol açmaktadır. Bu sebeple finansal ölçümlerin önceden yapılması ve gerekli önlemlerin alınması buna göre gerçekleĢtirilmelidir. Çünkü finansal yapısı sağlıklı olmayan iĢletmeler büyümeyi de sağlıklı Ģekilde gerçekleĢtirememektedir (Ekinci, 2011:90-91).

ĠĢletmenin maddi beklenti ve hedefleri çeĢitli dönemlerde birbirinden farklı olabilmekte olup bu doğrultuda iĢletmeler dönem dönem pazar payını arttırma, pazarı terk etme ve tasfiye stratejisi uygulayabilmektedir. Finansal performansın önemli boyutlarından biri pazar diğeri bütçeye uygunluk ve son olarak yatırımların geri dönüĢü ve maliyettir. Bu çerçevede iĢletmenin imajı ve müĢteri sadakati örgütsel performansın geliĢtirilmesi konusunda önemli etkenlerdir (CoĢkun, 2006:133).

Tanınmak, pazara daha fazla hâkim olmak, karın yanı sıra satıĢ hacmini büyütmek büyük iĢletmelerde oldukça önemlidir. Bu yüzden, iĢletmeler uzun vade karlılığını kısa vade karlılığına tercih etmekte ve ilk olarak müĢteri memnuniyeti ile sadakati ve imajı sağlayarak yerlerini sağlama almakta, daha sonra kar edinmeye baĢlamaktadır. Bütçeye uygunluk boyutu ise kar oranının performans anlamında göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ayrıca yatırımların geri dönüĢü ve maliyet günümüzde ürün veya hizmetlerin kalitesi ile birlikte düĢük maliyet oranının tercih edilir olması birçok iĢletmenin üretimde

düĢük maliyet ilkesini benimseyip bu doğrultuda politika geliĢtirmesine neden olmuĢtur (HamĢıoğlu, 2011:91-95).

Bir iĢletmenin finansal performansını ortaya koyabilmek amacıyla kullanılan performans ölçütleri dört ana baĢlıkta yer alır (Sevim, 2008:163).

1- Likidite Oranları: Bir varlığın hızlı bir Ģekilde ve düĢük maliyetle nakde

dönüĢme yeteneğini ölçmek için kullanılır.

2- Kârlılık Oranları: ĠĢletmelerin faaliyetleri sonucunda elde ettiği baĢarıyı ölçmek

için kullanılır.

3- Finansal Yapı Oranları: Varlıkların ne kadarının kısa ve uzun vadeli yabancı

kaynaklarla, ne kadarının öz kaynaklarla finanse edildiğinin, öz kaynaklarla yabancı kaynaklar arasında uygun bir denge bulunup bulunmadığının tespitinde kullanılır.

4- Faaliyet Oranları: Varlıkların iĢletme faaliyetlerindeki kullanımlarının etkinlik

derecesini ölçmeye yarar.

3.1.1.2. Finansal Olmayan Performans

ĠĢletme performansı objektif ve subjektif olarak değerlendirildiğinde, finansal boyutu yani objektif boyutu kadar finansal olmayan boyutunun da ön plana çıktığı görülmektedir. Bu nedenle özellikle son yıllarda iĢletme performansını değerlendirmede tek bir ölçüt olarak ele alınan finansal ölçümlerin yanında farklı ölçütlerin de dikkate alınması gerekliliği ortaya çıkmaktadır (Erkan, 2011:428).

Finansal ölçümlerin odaklandığı nokta itibariyle oldukça sınırlı ve dar ölçümler olması gerçek iĢletme performansını yansıtmada yetersiz kalması finansal olmayan performans göstergelerini ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca bir iĢletmenin performans göstergelerini dikkate alarak gelecek politikalarını oluĢturduğu göz önüne alındığında tek bir yönden yapılan ölçümlerin yeterince güvenilir olamayacağı görülmektedir. Bu nedenle bir iĢletmenin performansını hem objektif hem de sübjektif olarak değerlendirmek gerekmektedir. Bahsedilen bu boyutlar finansal olmayan performans göstergeleri olarak adlandırılmaktadır (Kefe, 2017:16).

1- Müşteri tatmini: MüĢteri tatminini ölçmek için müĢteri Ģikayetleri, sipariĢlerin

teslimat süresi, yeni müĢteri sayısı, hatalı mal teslimleri gibi bir takım kriterler esas alınabilir.

2- Yeni eklenen müşteri sayısı: Finansal olmayan performans ölçüm

göstergelerinden bir diğeri de, organizasyona yeni katılan müĢteri sayısıdır. MüĢteri sayısının artmasıyla, organizasyonun performans değerleri doğru orantılı olarak artmaktadır.

3- Pazar payı: Pazar payı organizasyonun pazar içindeki etkinlik alanını yani

payını anlatan bir tabirdir. Bir malın toplam satıĢ miktarı ya da gelirleri içinde bir firmaya ait olan pay anlamına gelen pazar payı, Ģirketin pazardaki gücünün ve karlılığının da en önemli göstergelerinden biri olarak kabul edilmektedir.

4- Verimlilik: Verimlilik bir diğer kriterdir. Genel olarak verimlilik, üretim sonucu

(çıktı) ile üretim faktörleri (girdi) arasındaki iliĢkiyi ifade eder. Verimlilikten söz edilince; iĢgücü verimliliği, sermaye verimliliği, toplam faktör verimliliği gibi boyutların tek tek ele alınması gerekmektedir.

5- Kalite süreç ilişkisi: Kalitenin ölçülmesinde baĢlıca Ģu boyutlardan söz

edilebilir: Ġnsan kalitesi, sistem kalitesi, yönetim kalitesi, ürün ve hizmet kalitesi. Bu belirtilen kalite boyutları da daha spesifik olarak incelenebilir. Örneğin; ürün kalitesinin ölçülmesinde hatalı mal oranı, makine arızası, iade edilen ürün oranı, ürünün müĢteriye teslimat süresindeki gecikmeler, servisle ilgili Ģikayetler vs. dikkate alınmalıdır.

6- Personel devir hızı: ĠĢletmelerde personel sayısındaki artıĢ, azalıĢ ve iĢe giriĢ

çıkıĢ sayısındaki oranı ifade eder. Personel devir hızı ne kadar düĢük olursa alınan verim de o kadar yüksek olur.

7- Yenilik, yeni ürün geliştirme süreci: Organizasyonel performansın ölçülmesinde

kullanılabilecek kriterlerden birisi de yeniliktir. Organizasyondaki yeni buluĢlar, yeni ürünler, ürünlerin yaĢam devri vs. kriterler esas alınarak organizasyonda yenilik ve yaratıcılığın ne ölçüde var olduğu tespit edilebilir.

8- Tedarik kaynakları: Organizasyondaki bazı temel maliyet göstergelerine

bakılarak da organizasyonel performans ölçülebilir. ĠĢgücü maliyeti, sermaye maliyeti, üretim maliyeti, finansman maliyeti, malzeme maliyeti vs. bu konuda örnek olarak gösterilebilmektedir.

ĠĢletmelerin sadece objektif verilerle yetinmeyip sübjektif algısal verilere ihtiyaç duyması, performans kriterleri bağlamında iĢletmelerin birbirleri ile kıyaslanmasını kolaylaĢtırdığı görülmektedir. Sonuç olarak bir iĢletmenin performansının ölçülebilmesi

için hem objektif hem de sübjektif değerlendirmeye ihtiyaç bulunmaktadır. Finansal ve finansal olmayan bu iki boyutun birlikte kullanılması gerektiği kabul gören görüĢ olarak düĢünülmektedir (Yıldız, 2010: 181).