Örgütsel VatandaĢlık ve Bağlılık

Örgütsel faaliyetlerin sürekliliğinin en önemli unsurlarından birisi örgütün ihtiyaç duyduğu üyelerin örgütten ayrılmamalarının sağlanmasıdır. Örgütsel bağlılık, örgütsel vatandaĢlık davranıĢları olarak bilinen davranıĢ türünün alt boyutlarından biridir (Ölçüm Çetin, 2004a: 57).

Örgütsel bağlılık, üyenin kimliğini örgüte bağlayan, yönünü örgüte çeviren tutum ve eğilimleri (Sheldon, 1971), örgütsel amaç ve değerleri destekleme ve örgüt için gayret gösterme ve örgütün üyesi olarak kalma istekliliğini (Dubin, Champoux and Porter, 1975), üyenin tatmin edici olsa da olmasa da, bir iĢe saplanıp kalması ve kendini iĢine psikolojik olarak bağlanmıĢ hissetmesini (Rusbult ve Farrel, 1983) ifade eder (Çelik KeleĢ, 2006: 45, Gürses, 2009: 41). Mowday, Porter ve Steers ise kiĢinin örgüte katılımının ve kiĢisel aidiyetinin göreli gücü olarak tanımlamıĢtır (Williams ve Anderson, 1991: 603).

Bir örgütsel davranıĢ olarak, örgütsel bağlılık oldukça sık; i.Bir örgütün üyesi olarak kalmak için güçlü bir arzunun varlığı, ii.Örgüt yararına yüksek seviyede çaba gösterme konusunda isteklilik,

iii.Örgütsel değerler ve amaçların kesin bir inanç ile kabulü olarak tanımlanır. Bir baĢka ifadeyle, örgütleri için çalıĢanların sadakati ve devam eden süreçlerde üyelerin örgütün iyiliği ve baĢarısı için örgütsel ilgilerini sergiledikleri tutumdur (Luthans, 1995; 130).

Örgütsel bağlılıkla ilgili değiĢik sınıflandırmalar yapmak mümkünse de literatürde özellikle üç boyutlu sınıflandırma ön plana çıkmaktadır. (Gül, 2002: 40). Meyer ve Allen tarafından önerilen ve genel kabul gören bu boyutlar (Luthans, 1995; 130);

 Duygusal Bağlılık: Üyelerin amaç ve değerlerini benimsedikleri ölçüde örgütlerine bağlılık hissettikleri öne sürülmektedir. Güçlü duygusal bağlılıkla örgütte kalan üyeler, buna mecbur olduklarından değil, bunu istediklerinden örgütte kalmaya devam etmektedirler (Yalçın ve Ġplik, 2005: 398). Duygusal bağlılık, üyelerin benlikleriyle örgütün bir parçası olmasını sağlar.

Üyenin örgüte bağlılığının en iyi Ģeklidir. Bu üyeler kendini örgüte adamıĢ, sadık insanlardır. Bu üyeler ek sorumluluklar almak için gerçekten heveslidirler, iĢe karĢı olumlu tutum sergilerler ve ek çaba göstermeye hazırdırlar (Ölçüm Çetin, 2004b: 95).

 Devam Bağlılığı: Üyelerin örgütten ayrılmak durumunda kaldıkları zaman karĢılaĢacakları maliyetleri içerir. Üyenin örgütte çalıĢtığı süre içerisinde harcadığı emek, zaman ve çaba ile edindiği statü, para gibi kazanımlarını örgütten ayrılmasıyla birlikte kaybedeceği düĢüncesiyle oluĢan bağlılıktır. Devam bağlılığında esas olan örgütte kalma ihtiyacıdır (Yalçın ve Ġplik, 2005: 398). Bu açıdan bakıldığında, üye örgütten ayrılmasının kendisine pahalıya mal olacağını düĢünür. Bu nitelikteki üyelerden bazıları baĢka iĢ bulamadıklarından ya da baĢka iĢ bulabilecek nitelikte olamadıklarından dolayı, bazıları ise iĢi sevmekten çok aile meseleleri veya emekliliğe yakın olma gibi zorlayıcı nedenlerden dolayı örgütte kalırlar. Bu tür „kapana kısılmıĢ‟ üyeler yapabilseler örgütten ayrılacak kimselerdir. Ancak bunu

yapamayacaklarını hissederler. Kötü iĢ alıĢkanlıkları yanında olumsuz tavır sergilerler ve yöneticiler için sorun kaynağı oluĢtururlar (Ölçüm Çetin, 2004b: 95).

 Değer (Normatif) Bağlılığı: Üyenin örgüte bağlılık duyması kendi bireysel yararları için davranma isteğinden değil, yaptığının doğru ve etik olduğuna inanmasından dolayı ortaya çıkmaktadır (Nacar, 2012: 29). Bu durumda üye örgütte kalınması gerektiği inancındadır. Üyeler, çok ihtiyacı olduğu bir dönemde örgüte kabul edilmiĢ olması ya da örgütte kalmasının en doğru yol olacağı yolunda değer yargısına sahip bulunması nedeniyle, bir minnettarlık duygusu sonucu örgütte kalırlar (Ölçüm Çetin, 2004b: 96).

Örgütün, üyelerinin bağlılığını artıran hususların farkında olması gerekir. Bunlardan bazıları kiĢisel özelliklerden bazıları ise örgütten kaynaklanmaktadır. Örgütsel bağlılığı etkileyen bu faktörler (Ölçüm Çetin, 2004b: 96, Nacar, 2012: 32- 36);

 YaĢ,  Cinsiyet,  Medeni durum,  Eğitim durumu,

 Örgütte çalıĢma süresi,  Yapılan ĠĢin önemi,  ĠĢ güvenliği,

 Ücret,

 Ücret dıĢında sağlanan haklar,  Terfi imkânları,  Ödüller,  Örgütsel adalet,  Örgüt kültürü ve örgüt tipi,  Güven,  ĠĢ tatmini,  Liderlik davranıĢları

 Karar alma sürecine katılım,  Rol belirliliği,

 Rol çatıĢması,  Diğer çalıĢanlar,  DıĢarıdaki iĢ fırsatları,

Örgütsel bağlılık ile örgütsel vatandaĢlık davranıĢı arasında bağ olduğu öne sürülmektedir (Scahappe, 1998: 278). Uygulamalı çalıĢmalar örgütsel bağlılık ile örgütsel vatandaĢlık davranıĢı arasındaki iliĢkiyi destekler niteliktedir. Organ örgütsel vatandaĢlık davranıĢı ile örgütsel bağlılık arasındaki iliĢkinin bireyin bağlılığı nasıl algıladığına göre değiĢtiğini söylemiĢtir. Eğer üye bağlılığı bir davranıĢ, niyet, tutum veya motivasyonel (güdüsel) bir etkileĢim olarak görürse örgütsel vatandaĢlık davranıĢı sergilemesi yüksek olacaktır. Schappe yaptığı incelemede iĢ tatmini, algılanan adalet ve örgütsel bağlılığın örgütsel vatandaĢlık davranıĢının bir öncülü olduğunu tespit etmiĢtir. Dyne, Cummings ve Parks ise iĢ tatmini ile duygusal bağlılığın örgütsel vatandaĢlık davranıĢını etkileyen en önemli değiĢkenler olduğunu ortaya koymuĢlardır. Bilindiği gibi duygusal bağlılık, örgüt amaçlarına duyulan yüksek inanç ve kabullenme ile örgüt üyeliğini devam ettirmek için duyulan yüksek istekle açıklanmaktadır. Çünkü duygusal bağlılık biçimsel ödül sisteminde tanımlanmayan davranıĢların gösterilmesine neden olmaktadır. Meyer‟e göre örgütsel bağlılığı yüksek olan bireylerin örgütsel vatandaĢlık davranıĢı göstermeleri muhtemeldir. Aryee ve Heng‟in araĢtırmalarına göre bağlılık ile rol üstü davranıĢlar arasında anlamlı bir iliĢki vardır. Mayer ve Shoorman araĢtırmalarında; duygusal bağlılığı güçlü olan çalıĢanların, daha fazla örgütsel vatandaĢlık davranıĢı sergilediklerini ortaya koymaktadırlar. Gradney ve Tanner‟ın araĢtırma sonuçları da, duygusal bağlılığın örgütsel vatandaĢlık davranıĢı ile pozitif; devamlılık bağlılığının ise negatif iliĢki içinde olduğu yönündedir. Tsui ve arkadaĢlarının araĢtırmalarında da duygusal bağlılık ile örgütsel vatandaĢlık davranıĢı arasında anlamlı bir iliĢki bulunduğu gözlemlenmektedir. Organ ve Ryan, örgütsel vatandaĢlık davranıĢının sadece duygusal bağlılık boyutundan etkilendiğini ileri sürmektedirler. Örgütsel bağlılık ile örgütsel vatandaĢlık davranıĢı arasındaki iliĢki olduğunu saptayan birçok araĢtırma olmasına rağmen Williams ve Anderson örgütsel bağlılığın örgütsel vatandaĢlık davranıĢının hiç bir boyutu ile iliĢkili olmadığını tespit etmiĢtir. Shore ve

Wayne‟in araĢtırmaları, devamlılık bağlılığı ile örgütsel vatandaĢlık davranıĢı arasında negatif bir iliksinin varlığını vurgulamaktadır (Gürbüz, 2007: 46-47).

Üyelerin beklentileri örgüt tarafından karĢılanmadığında dahi bağlılık, bireylerin bir takım faaliyetleri sürdürmesine yol açar. Williams ve Anderson (1991) örgütsel vatandaĢlık davranıĢlarının örgüt tarafından kabul göreceği beklentisinin çok az olması ya da hiç olmaması durumunda ortaya çıktığına iĢaret etmiĢtir. Wiener (1982), bağlılık tavrının örgütün çıkarlarını bireyin zararına da olsa artıracak, bireyi ödüllendirmeyecek davranıĢlara yol açtığını belirtmiĢtir (Ölçüm Çetin, 2004a: 57).

Son zamanlarda yapılan bir meta analizin sonuçları (Griffeth, 2000) duygusal bağlılığın gerçek parasal konularla negatif ve çok güçlü Ģekilde alakalı olduğunu doğrulamıĢtır. Aynı zamanda geçmiĢ bir araĢtırma, (ör. Jaros, 1993; Chen, 1998) devamlı bağlılık ile kâr amaçları arasında negatif bir iliĢki olduğunu ortaya çıkarmıĢtır. Bir baĢka araĢtırmada (Sommers, 1995; Chen, 1998) ise, duygusal bağlılık ve para amaçları arasında, devamlı bağlılığın ve kâr amaçları arasında olandan daha güçlü bir iliĢki bulunmuĢtur. Bu sonuç, çalıĢanların örgütten ayrılmaları için bir ücret almalarından ziyade, o örgüte duygusal bir yaklaĢımları olduğunda orada kalmayı daha çok istediklerini belirtmektedir (Ölçüm Çetin, 2004a: 60).