Ölçeklere İlişkin Geçerlilik ve Güvenilirlik Analizi

Anketin geçerlilik ve güvenilirliğini hesaplamak için, 432 danışmandan elde edilen veriler üzerinde geçerlilik ve güvenilirlik hesaplamaları yapılmıştır. Hesaplamalar, Faktör Analizi ve Cronbach's Alpha Analizi vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin faktör analizine uygunluğu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) örneklem yeterliliği katsayısı ve Barlett küresellik testi ile ölçülmüştür.

Anket vasıtasıyla elde edilen verilerin faktör analizine uygun olup olmadığı Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Barlett testi ile açıklanabilir.375 KMO testi için literatür incelendiğinde .50'den düşük değerin analiz yapmak için uygun olmayacağı, .50-.60 arası değerin kötü, .60 -.70 arası orta, .70 - .80 arası değerin iyi, .80 ve üstü değerin ise mükemmel olduğu ifade edilmektedir.376 _{KMO değerinin yüksek olması,}

ölçekteki her bir değişkenin, diğer değişkenler tarafından mükemmel bir şekilde tahmin edilebileceği anlamına gelir. Field (2000) KMO testi için 0.50 değerinin alt sınır kabul edilmese gerektiğini ve bu değerin altında değer alan veri kümesinin faktörlenemeyeceğini belirtmektedir.377

“Geçerlilik, anketin ölçmeyi hedeflediği şeyi gerçekten ölçüp ölçmediğinin, güvenilirlik ise ölçülmek istenen şeyin doğru ölçüldüğü ile ölçme aracının tekrarlanan ölçümlerde aynı sonucu verme derecesinin göstergesidir. Ölçeğin kabul edilebilir güvenilirlik derecesi 0.70’in üzerinde olması gerekmektedir. Faktör analizi ise ölçeklerdeki soruların gerçekten o faktörler altında toplanıp toplanmadığını, diğer bir deyişle istenilen faktörün ölçülüp ölçülmediğini göstermektedir”. 378

Örgütsel Yaşamda Yalnızlık Ölçeğinin faktör analizine uygunluğunu tespit etmek adına Kaiser Meyer Olkin (KMO) testi uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara bakıldığında KMO örneklem yeterlilik değerinin örgütsel yaşamda yalnızlık için; .791, Bartlett küresellik testi sonucunun p < 0.05 olması korelasyon matrisindeki verilerin

375 _{Ömer Çokluk, Güçlü Şekercioğlu, Şener Büyüköztürk, “Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli}

İstatistik: SPSS ve Lisrel Uygulamaları” (Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2016) 206-207.

376 _{Beril Sipahi, E. Serra Yurtkoru, Murat Çinko “Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi”, (İstanbul:}

Beta Yayıncılık, 2010),80.

377 _{A. Field, “Discovering Statistics Using SPSS for Windows. London: Thousand Oaks, Sage}

Publication, New Delhi, 2000)

378 _{Sait Gürbüz, Faruk Şahin, “Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri” (Ankara: Seçkin, 2016) 159-}

151

birim matrisinden farklı olduğu sonucunu verir, bu da söz konusu matrisden faktör çıkarılabileceği anlamına gelir. Bu çalışma için yapılan Bartlett küresellik testi anlamlılık değerinin p<0.05 olduğu görülmektedir. Anket ile toplanan verilerin faktör analizine uygunluğu için yapılan Kaiser Meyer Olkin (KMO) testi, anketin faktör analizine uygun olduğunu ve ölçülen özelliğin, örneklemin seçildiği evrende çok boyutluluk özelliği taşıdığını göstermektedir [KMO=.791; X2_{(15)= 999.913,}

p<0,001]. Veri grubu için yapılan Bartlett Küresellik testi sonucu p<0,001 bulunduğundan, ölçeğin maddeleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır.

KMO uygunluk testi sonrası, gerçekleştirilen faktör analizi sonucunda Örgütsel Yaşamda Yalnızlık ölçeğinin tıpkı orijinal ölçek gibi iki alt boyuttan oluştuğu ve kümülatif varyansının da 71,975 olduğu tespit edilip, ölçeğin güvenilir olduğu saptanmıştır. Bu alt boyutlardan “duygusal yoksunluğun” 1,2,3’ sorular aracılığıyla temsil edildiği, ikinci boyut olan “sosyal arkadaşlığın” ise 10,11,12’inci sorular vasıtasıyla temsil edildiği yapılan faktör analizi sonucu anlaşılmıştır.

Tablo 3. Yalnızlık Ölçeği Toplam Varyans

Açıklanan Toplam Varyans

Faktörler

Başlangıç Özdeğerler

Karesi Alınmış Yüklemelerin Çıkartılmış Toplamları

Karesi Alınmış Yüklemelerin Döndürülmüş Toplamları

Top.

%

Varyans Kümülatif % Top.

% Varyans Kümülatif % Top. % Varyans Kümülatif % 1 3.255 54.258 54.258 3.255 54.258 54.258 2.334 38.894 38.894 2 1.063 17.717 71.975 1.063 17.717 71.975 1.985 33.081 71.975 3 .553 9.211 81.186 4 .466 7.766 88.952 5 .367 6.115 95.067 6 .296 4.933 100.000

152

Tablo 4. Yalnızlık Faktör Analizi

Faktör analizi sonrasında her bir alt boyutun güvenilirliğinin sayısal olarak bulunması gerekmektedir. Güvenilirlik analizi yapılırken Cronbach's Alpha modeli kullanılmıştır. Cronbach's Alpha sorular arası korelasyona bağlı uyum değeridir. Cronbach's Alpha değerinin 0,70 ve üstü olduğu durumlarda ölçeğin güvenilir olduğu kabul edilir. Gerçekleştirilen analiz sonucu Cronbach's Alpha değerinin ,818 olduğu saptanmıştır. Bulgular; ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir.

Çalışmanın ikinci ölçeği olan “duygusal emek” ölçeğinin faktör analizine uygunluğunu tespit etmek adına Kaiser Meyer Olkin (KMO) testi uygulanmıştır. [KMO=.918; X2(66) = 5580.582, p<0,001]. Veri grubu için yapılan Bartlett Küresellik testi sonucu p<0,001 bulunduğundan, ölçeğin maddeleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır. KMO uygunluk testi sonrası, gerçekleştirilen faktör analizi sonucu toplam varyansın 84,650 olarak saptanmıştır. Ölçeğin geçerli olduğu tespit edilmiştir. Ölçeğin 3 alt boyuttan oluştuğunu görmekteyiz. İlk boyut olan yüzeysel rol davranışının 1-6 soru arası temsil edildiğini, ikinci boyut olan derinlemesine rol davranışının 7- 10 soru arası temsil edildiği, samimi rol davranışının da 11 ve 13’üncü sorular aracılığıyla temsil edildiği faktör analizi sonucunda tespit edilmiştir.

Döndürülmüş Faktörler Matrisi Faktörler

1 2

Y11 İşyerimdeki sosyal etkinliklere (parti, piknik, yemek vs.) katılırım. 0.851

Y10 İşyerinde sosyal ilişkilerim güçlüdür. 0.819

Y12 İşyerinde gerektiğinde işle ilgili günlük sorunlarımı konuşabileceğim biri vardır. 0.782

Y2 Çoğunlukla iş arkadaşlarımın bana mesafeli durduklarını hissediyorum. 0.895

Y3 Birlikte çalıştığım insanlarla arama mesafe koyduğumu hissediyorum. 0.849

Y1 İş ortamında sorunlarla karşılaştığımda iş arkadaşlarım tarafından yalnız

153

Tablo 5. Duygusal Emek Ölçeği Toplam Varyans

Tablo 6. Duygusal Emek Faktör Analizi

Açıklanan Toplam Varyans

Faktörler

Başlangıç Özdeğerleri

Karesi Alınmış Yüklemelerin Çıkartılmış Toplamları

Karesi Alınmış Yüklemelerin Döndürülmüş Toplamları Top. % Varyans Kümülatif % Top. % Varyans Kümülatif % Top. % Varyans Kümülatif % 1 7.417 61.805 61.805 7.417 61.805 61.805 4.664 38.870 38.870 2 2.065 17.204 79.009 2.065 17.204 79.009 3.612 30.099 68.969 3 .677 5.640 84.650 .677 5.640 84.650 1.882 15.681 84.650 4 .438 3.654 88.304 5 .321 2.673 90.977 6 .278 2.313 93.289 7 .177 1.475 94.765 8 .157 1.307 96.072 9 .144 1.196 97.268 10 .129 1.073 98.341 11 .102 .851 99.192 12 .097 .808 100.000

Döndürülmüş Faktörler Matrisia Faktörler

1 2 3

DE1 Hizmet verdiğim kişilerle uygun şekilde ilgilenebilmek için rol yaparım. .879

DE2 Hizmet verdiğim kişilerle ilgilenirken iyi hissediyormuşum rolü yaparım. .874

DE4 Mesleğimi yaparken hissetmediğim duyguları hissediyormuşum gibi davranırım. .871

DE5 Mesleğimin gerektirdiği duyguları sergileyebilmek için sanki bir maske takarım. .814

DE6 Hizmet verdiğim kişilere, gerçek hissettiğim duygulardan farklı duygular sergilerim. .808

DE3 Hizmet verdiğim kişilerle ilgilenirken bir şov yapar gibi ekstra performans sergilerim. .680

DE9 Hizmet verdiğim kişilere göstermem gereken duyguları hissedebilmek için elimden geleni

yaparım. .906

DE8 Göstermem gereken duyguları gerçekte de hissedebilmek için çaba harcarım. .903

DE10 Çalışma hayatında sergilemem gereken duyguları içimde de hissedebilmek için yoğun çaba

gösteririm. .882

DE7 Çalışma hayatında sergilemem gereken duyguları gerçekten yaşamaya çalışırım. .843

DE13 Çalışma hayatında sergilemem gereken duygular o an hissettiklerimle aynıdır. .817

154

Güvenilirlik analizi sonucu, yüzeysel rol davranışı değerinin .949, derinlemesine rol davranışının .940 ve samimi rol davranışın .939 olarak Cronbach Alfa değerleri saptanmıştır. Ölçeğin güvenilir olduğu elde edilen değerler vasıtasıyla kanıtlanmıştır.

Çalışmanın son ölçeği Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ölçeğinin faktör analizine uygunluğunun tespiti için Kaiser Meyer Olkin (KMO) testi uygulanmıştır. [KMO=.839; X2(105)= 2719.809981, p<0,001]. Veri grubu için yapılan Bartlett Küresellik testi sonucu p<0,001 bulunduğundan, ölçeğin maddeleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır. KMO uygunluk testi sonrası, gerçekleştirilen faktör analizi sonucu toplam varyansın 64,735 olduğu saptanmıştır. Dört alt boyut ile temsil edildiği tespit edilmiştir. Faktör analizi sonucunda 1-5 arasındaki soruların özgecilik boyutunu, 6 ve 8. Soruların vicdanlılık boyutunu, 11-14 arasındaki soruların centilmenlik ve nezaket boyutunu, 16-19 arasında yer alan soruların sivil erdem boyutunu temsil ettiği tespit edilmiştir. Ölçeğin geçerli olduğu saptanmıştır.

Tablo 7. Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Toplam Varyans

Açıklanan Toplam Varyans

Faktörle r

İlk Özdeğerler

Karesi Alınmış Yüklemelerin Çıkratılmış Toplamları

Karesi Alınmış Yüklemelerin Döndürülmüş Toplamları Total % Varyans Kümülati f % Top. % Varyans Kümülati f % Top. % Varyans Kümülati f% 1 5.410 36.064 36.064 5.410 36.064 36.064 2.910 19.398 19.398 2 1.743 11.619 47.683 1.743 11.619 47.683 2.674 17.828 37.226 3 1.363 9.086 56.769 1.363 9.086 56.769 2.495 16.630 53.857 4 1.195 7.965 64.735 1.195 7.965 64.735 1.632 10.878 64.735 5 .970 6.469 71.204 6 .717 4.778 75.982 7 .630 4.197 80.179 8 .569 3.796 83.976 9 .533 3.553 87.529 10 .427 2.848 90.377 11 .342 2.280 92.657 12 .323 2.154 94.810 13 .289 1.928 96.738 14 .246 1.642 98.380 15 .243 1.620 100.000

155

Tablo 8. ÖVD Faktör Analizi

Ölçeğin güvenilirliğine yönelik gerçekleştirilen analiz sonucu Cronbach Alfa değerinin ,850 olduğu saptanmıştır. Bu sonuç ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir.

Sonuç olarak gerçekleştirilen analizler sonucu ankette kullanılan üç ölçeğin de geçerli ve güvenilir olduğu tespit edilmiştir.

Döndürülmüş Faktörler Matrisia Faktörler

1 2 3 4

Övd1 Günlük izin alan bir çalışanın o günkü işlerini ben yaparım. ,551

Övd2 Aşırı iş yükü ile uğraşan bir şirket çalışanına yardım ederim. ,645

Övd3 Yeni işe başlayan birisinin işi öğrenmesine yardımcı olurum. ,800

Övd4 İşle ilgili problemlerde elimde bulunan malzemeleri diğerleri ile paylaşmaktan

kaçınmam ,651

Övd5 İş esnasında sorunla karşılaşan kişilere yardım etmek için gerekli zamanı ayırırım. ,794

Övd6 Zamanımın çoğunu işimle ilgili faaliyetlerle geçiririm. ,702

Övd8 Mesai içerisinde kişisel işlerim için zaman harcamam. ,682

Övd11 Birlikte görev yaptığım diğer kişiler için problem yaratmamaya gayret ederim. ,654

Övd12 Önemsiz sorunlar için şikayet ederek vaktimi boşa harcamam. ,740

Övd13 Mesai ortamı ile ilgili problemlere odaklanmak yerine olayların pozitif yönünü

görmeye çalışırım. ,751

Övd14 Mesaide yaşadığım yeni durumlara karşı gücenme ya da kızgınlık duymam. ,731

Övd16 Üst yönetimce yayımlanan duyuru, mesaj ve prosedürleri okurum ve ulaşabileceğim

yerde bulundururum. ,666

Övd17 Şirketin sosyal faaliyetlerine kendi isteğimle katılırım. ,679

Övd18 Şirketin yapısında yapılan değişimlere ayak uydururum. ,754

Övd19 Her türlü geliştirici faaliyet icra eden araştırma ve proje gruplarının içerisinde yer

156