Öğretimin Örgütlenmesi

Öğretimin örgütlenmesine gelince, bu konudaki literatüre göre çağdaş etkili okulda öğretim şu ilkelere göre örgütlenmelidir: (1) Öğrencinin rolü, yüksek düzeyde başarılı olan öğrenci olarak tanımlanmalıdır. (2) Öğrenci doğru olmayan davranışı için değil de öğrenmesi için ödüllendirilmelidir. (3) Öğretmen hoş, insancıl, sevecen olmanın yanında öğrencilerin tümünün öğretmeni olarak tanımlanmalıdır. (4) Öğretmenler öğrencilerin tümünü etkin öğretim için ödüllendirmelidirler. Bu ilkelerden çıkartılacak sonuç şudur: Etkili okulda bireysel farklılıklar asıl ve önemlidir. Bu çerçevede öğrencinin herhangi bir konuda güçlüğü varsa, o konuda yardım ve destek alır. Bir konuda yetenekli ise onu daha da geliştirme imkanı bulur. Öğrencinin çalışmaları yakından denetlenir. Öğrenci çalışma ve gelişimi ile ilgili sürekli bilgilendirilir. Çağdaş okulda eğitim programı, çocukların ilgi ve ihtiyaçları, okul çevresi-toplumuna ve konu alanına (subject matter) göre yapılandırılır.

Çağdaş okulda öğrenme kaynakları ders kitapları, alıştırma kitapları, veri depolama ve çağırma sistemleri, audoteypler, videoteypler, bilgisayarlar, yayın ve kapalı devre televizyon sisteminden oluşur. Çağdaş okulda bu öğrenme kaynaklarına dayalı olarak bilgi ve öğretim kurs, modüler öğretim ve rasgele erişim (random access) biçimlerinde örgütlenir. Kurslar, çeşitli etkinlikler için hazır (fixed) ya da esnek olabilir. Kurslar ders kitabı ya da televizyonlu olarak yapılaştırılabilir. Modüler öğretim ise öğrenci ihtiyaçları dikkate alınarak öğretim kaynaklarının modüler üniteler olarak örgütlenmesidir. Bu çerçevede PC’ler finansman, istatistiksel ve matematik gibi konularda paket programlar içerirler. Öğrenci güçlük duyduğu alanla ilgili modülleri seçer. Rasgele erişim,

ERIC gibi veri tabanlarına giriş imkanı verir. Öğrenciler bu yolla eğitim, araştırma ve bilimsel dokümanlara ulaşma imkanı bulur.

Görüldüğü gibi öğretim kaynaklarının örgütlenmesinde temel ölçüt bireysel farklılıklar, bireysel ihtiyaçlar ve bireysel öğretimdir.

Çağdaş etkili okulda başlıca öğrenme türleri şunlardır: (1) Kişisel araştırma. Öğrenci haftalık zamanının önemli bir kısmını kendi seçtiği projeyi araştırmakla meşgul olur. Öğrenciler bağımsız bir başlarına araştırma yapmanın yanında bazen de küçük gruplar halinde araştırma yaparlar. (2) Bağımsız çalışma. Bu öğrenme türünde öğrenci çalışmasını kendi hızına göre ayarlar; ancak gruptaki diğer öğrencilerin amaçları doğrultusunda bunu yapar. Bu demektir ki amaçlar ortaktır. (3) Grup araştırması. Öğrencinin bazı şeyleri grup çalışması ortamında öğrenebileceği gerçeğinden hareketle grup araştırması yaklaşımına gidilir. Bu öğrenme türünde öğrenci gününün belli bir kısmını küçük gruplarda tartışmayla geçirir.

“Okulda ne öğretilecek, nasıl öğretilecek?” soruları öğretim programını gündeme getirir. Etkili okul araştırmalarına göre okulun akademik yaşamı program alanları içinde örgütlenmelidir. Bunlar ilköğretimde/temel eğitimde okuma, aritmetik, fen, sosyal çalışmalar, edebiyat, beden eğitimi ve güzel sanatlardır. Ortaöğretimde ise bu alanlar bazı ilave ve genişliklerle devam eder. İlköğretim programına ileri matematik, tiyatro, mesleki yetiştirme gibi ilaveler yapılır.

Çağdaş etkili okulda eğitim ve öğretimde öğrenci ve öğretmene yardımcı pek çok merkez bulunmaktadır.Bunlar aşağıda kısaca özetlenmiştir.

1) Bilgisayar destekli merkez. Bilgisayar teknolojisini program ve öğretime uygulayan bir merkezdir. Bu merkezin uzmanları bilgisayar simulasyonları geliştirirler, başkalarının geliştirdiği programlı öğretim materyallerini otomatik hale getirirler.

2) Kendi kendine öğretim merkezi. Bu merkezde programlanmış öğretim materyali ve kendi kendine öğretim paketleri bulunur ve geliştirilir. (3) Araştırma merkezi, bir anlamda gelişmiş bir kitaplıktır. Öğrenciler bu merkezden kendi kişisel araştırmalarını yaparken yararlanırlar.

3) Araç geliştirme merkezi. Birçok meslek insanını biraraya getiren bir merkezdir. Yazarlar, sanatçılar, görsel ve işitsel iletişim uzmanları bunlar arasındadır. Merkezde öğrencilerin bireysel öğrenme ihtiyaçlarına uyacak görsel ve yazılı materyaller üretilir.

4) İnsan ilişkileri merkezi. Öğrenci ve öğretmenlere danışmanlık ve onların insan ilişkileri alanında yetişmelerini sağlamak merkezin temel görevidir. 5) Danışmanlık ve değerlendirme merkezi. Bu merkez, bilgisayar destekli

gelişimlerini teşhis eder ve uygun öneride bulunmakla yükümlüdürler. Testler ve benzeri değerlendirme araçları bu merkezde geliştirilir.

Görüldüğü gibi çağdaş etkili okullar bir dizi öğretim merkezinden oluşan bir örgüt niteliğindedir. Bu merkezler aynı zamanda temel öğrenme modellerini yansıtırlar. Çağdaş okullar ayrıca eğitim ve bilişim teknolojisi ağırlıklıdırlar. Okulda bilgi depolama ve bilgi çağırma sistemi geliştirilmiştir. Öğrenci gerekli olduğunda okulda ya da evinde buradan bilgi alıp yararlanabilir. Çağdaş etkili okulda, bunların dışında çeşitli amaçlara hizmet eden başka merkezler de bulunmaktadır. Bu merkezler arasında beceri merkezleri, akademik merkezler, uygulamalı sanatlar merkezleri, sosyal ekoloji merkezler ve ben odaklı merkezler yer almaktadır.

Bunlardan beceri merkezlerinde öğrencilerin kazandıkları temel becerileri geliştirmelerine yardımcı olunur. Akademik merkezlerde ise insan bilimleri, estetik, fen bilimleri ve matematik alanlarında öğrenciler dersler alırlar. Sonra da onlara bilim üretmenin gereği olarak bilimsel araştırma öğretilir. Daha sonra da öğrenciler bireysel çalışma için özendirilir. Uygulamalı sanatlar merkezlerinde ise müzik, drama, televizyon ve film yapımcılığı, dans ve atletizm gibi uğraşılar yer alır. Sosyal ekoloji merkezleri, öğrencilerin toplumsal yönden gelişmelerini amaçlarlar. Öğrencilerin sosyal sorunlara duyarlı olmalarına ve bunları çözmek üzere grup çalışmaları yapmalarına bu merkezler destek verirler. Ben odaklı merkezler ise öğrencilerin kendi kendilerine yardımcı olmalarını amaçlarlar. Çağdaş etkili okulda bu merkezlerin yanında uzaktan öğretim, bilgisayar destekli öğretim, intranet ve internet de rağbet görür. Bu okullarda öğretim kitaplar, paket programlar, dokümanlar, kitle iletişim araçları ve intranet, internet ve telekonferans biçimlerinin kompozisyonu ile yapılır.

Yukarıda çağdaş okulların örgütlenmesinin şablonu verilmiştir. Bu şablona kendi ilköğretim okullarımızı oturtmak durumundayız. Aksi halde gelişmiş ülkelerle aramızdaki uçurum daha da artacaktır. Ülkemizde özel okulların bu anlayışla yapılanmaları, kamu okullarına göre daha mümkün görülmektedir. Özel okul ayakta kalacaksa, rakipleriyle rekabet edebilecekse, hesap vermeye inanıyorlarsa, büyümek istiyorsa bu türden bir örgütlenmeye gitmek zorunda kalacaktır. Aksi halde yok olmakla yüz yüze kalacaktır. Kamu okullarının ise bugünkü statüleri sürdüğü müddetçe çağdaş bir örgütlenmeye, özellikle de öğretimin örgütlenmesine gitmeleri olası görünmemektedir. Ancak vatandaşın, özellikle de çocukları ya da kendileri eğitim hizmetinden yararlananların, eğitimin finansmanına daha çok katılımının sağlanmasıyla belki bir dereceye dek çağdaş öğretim örgütlenmesi başarılabilir. Bugünkü durumun sürmesi halinde kamu okullarının ortak yararlanma ilkesi çerçevesinde “çok amaçlı okul” ya da “kampus sistemi” anlayışı içinde örgütlenmeleri daha uygun olabilir. Bu yapılanmada bugüne kadar olanın aksine okullar birbirlerinin kaynaklarından yararlanacaklar, güçlerini birleştireceklerdir. Sonuçta okulların

dağınıklıktan kurtarılarak birleştirilmesi, böylece kıt kaynakların parçalanmadan daha verimli kullanılması mümkün olabilecektir.