Öğrenci Merkezli Eğitimin Yararları

Öğrenme-öğretme ortamlarında öğrenciler için önemli olan noktalardan birisi sahip oldukları öğrenme stilleridir. Eğer öğretim ortamında bütün öğrencilerin sahip

oldukları öğrenme stillerinin dikkate alınacağı ve bu stillere göre öğretimin yapılacağı bir yaklaşım bulunsa ve ona öğretim yapılmış olsa öğrencilerin öğrenme becerilerinin şimdikinden hızlı gelişmesi daha kolay olurdu. Çünkü bireysel özellikleri ve başta öğrenme stilleri farklı olan öğrencilerin aynı sınıfta, aynı zamanda, aynı yöntem ve tekniklerle aynı şekilde ders almaları, öğrenmenin kalıcı ve etkili olmasını önlemektedir. Bu noktada öğrenci merkezli eğitimin önemli ilkelerinden olan, öğrencilerin bireysel farklılıklarının ve özelliklerinin dikkate alınması sayesinde öğretim hem eğlenceli, hem de etkili ve kalıcı hale getirilebilir (Pitrik ve Holzinger, 2002). Ayrıca öğrenci merkezli eğitimin, kullanışlılık, ekonomiklik ve destekleyicilik olmak üzere üç temel yararı da bulunmaktadır (Açıkgöz, 2005: 15).

Kullanışlılık

• Öğrenci merkezli öğretim teknikleri birkaç dakikada gerçekleştirilebilir. Bunun dışında, bir dönem gibi çok uzun sürebilecek teknikler de bulunmaktadır.

• Etkinlikler çok çeşitli zaman dilimlerinde kullanılabilir.

• Farklı konularda ve farklı düzeylerde öğrenci merkezli öğretim teknikleri kullanılabilir.

• Öğrenci merkezli eğitim yaklaşımı tek bir yöntemi değil birçok öğretim yöntemini içermektedir.

Ekonomiklik

• Öğrenci merkezli eğitim pahalı araçlar, özel mekanlar vb maliyet gerektiren ekipmanlar olmadan uygulanabilir.

• Öğrenci merkezli eğitimde, disiplin, bilgi aktarımı vb. durumlarla zaman kaybedilmediği için öğretimsel sürecin tümü, öğrenmek için kullanılır.

Destekleyicilik

• Eğitimde, genellikle akademik başarı üzerinde durulur; öğrenme isteği, okuma alışkanlığı, başkalarıyla birlikte çalışma, özsaygı, liderlik, paylaşma, işbirliği yapma vb. birçok öğrenme önemsenmez. Bir alana özgü bilgiler kalıcı değildir, en azından hızlı değişmektedir. Asıl olan destekleyici öğrenme ürünleridir.

Öğrenci merkezli eğitimin maddelerde de görüldüğü gibi en önemli özelliklerinden birisi, aynı zamanda faydalı yönü, kullanışlı olmasıdır. Bunu da, farklı konularda, farklı öğretim düzeylerinde, farklı zamanlarda uygulanabilir olmasına borçludur. Aynı zamanda ekonomik olmasıyla ekstra bir yük getirmez ve birçok yöntem ve tekniği kapsamasıyla, değişik öğrenme biçimi ve zeka tipine sahip olan öğrencilere de hitap eder. Böylelikle, öğrenmenin kalıcılığı için de oldukça kullanışlı bir yaklaşımdır. Öğrenci merkezli eğitimi çok gelişmiş, pahalı ve az bulunur öğretim araç ve gereçleriyle uygulamak mümkün olduğu gibi, bunun aksine imkanların en kısıtlı olduğu durumlarda ve araç-gereçlerin temin edilemediği zamanlarda da kullanmak mümkündür. Bu haliyle de, yaklaşımın kullanışlılığı bir kat daha artmaktadır.

Öğrenci merkezli eğitimde de, diğer öğrenme ve öğretme yaklaşım ve modellerinde olduğu gibi, kurallar, ilkeler, özellikler, kullanışlı ve sınırlı yönler bulunmaktadır. Hatta öğrenci merkezli eğitimin uygulandığı sınıfların özellikleri, öğretmenlerin rolleri, öğrencilerin görevleri gibi prosedür de, oldukça fazladır. Demirel’in (2000: 212) Harmon’dan (1994) aktardığı ve öğrenci merkezli eğitimin kullanıldığı bir sınıfta bulunması gereken güven, enerji, öz denetim, gruba ait olma ve farkındalık gibi beş temel nitelik de, bunlardan birisidir. Bu beş temel nitelik kısaca şu şekilde açıklanabilir;

Güven: Herhangi bir ortamda öğrencinin kendisini huzurda ve güvende

hissetmesi, o ortamda belli bir işi başarabilmesi kendi adına önemli bir etkendir. Kendine güvenen ve öğrenmeye hazır olan öğrencilerin kendilerine saygı duydukları görülmektedir. Bu öğrenciler kendilerini sınıfta güvende hissederler. İnsan olarak değerleri başarı ya da ödüle bağlı değilmiş gibi her yarışı kazanma ya da herkesi memnun etme endişesi taşımazlar.

Enerji: Öğrenci merkezli eğitim ortamında öğrenciler direk olarak eğitim

sürecinin içinde olduğundan, sürece devamlı olarak katkıda bulunur. Öğrenciler bir şeylerle meşguldür, katılımcıdırlar. Sınıfta herkes çalışmakla meşguldür. Bekleyen, sıkılan ya da zamanını boşuna geçiren kimseye rastlanmaz. Öğrenciler saate bakmaz, dersin bitmesini beklemez.

Özdenetim: Öğrenciler kendi öğrenmelerinden sorumludur. Kendilerini

yönetirler ve güdülerler. Kendi seçimlerini yaparlar, çalışmalarını başlatıp, bitirir ve mümkünse çalışmalarını kendileri düzeltirler. Öğrenciler kendi hızlarını kontrol etmekte ve çalışmalarını yönetmektedir. Bu da onlarda özdenetim mekanizmalarını kullanmalarına ve geliştirmelerine neden olur.

Gruba ait olma: Öğrenci merkezli eğitimde dersin ve öğretimin öncesinde birey

ve insan ön plandadır. Bu nedenle öğrenciler yönetici personelle ve diğer öğrencilerle olumlu ilişkiler kurmuşlardır. Birbirlerini dinlerler, kabul ederler ve edilirler. Saygı görürler ve saygı duyarlar. Reddedilme ya da uzaklaşma hissetmezler. Bu yaklaşım ve anlayış öğrencilerde gruba ait olma duygusunun oluşmasında yardımcı olur.

Farkındalık: Öğrenciler düşünceli ve uyanıktır. Sınıfta neler olduğunu bilirler.

Dikkatli, meraklı, yaratıcı ve gayretli öğrenciler göze çarpar. Diğer insanların duyguları ve düşüncelerine karşı duyarlıdır.

Öğrenci merkezli eğitimin yararları başta öğrencilerin derslere etkin katılımı ve aktif rol alması sayesinde etkili öğrenmenin gerçekleşmesi şeklinde özetlenebilir, ancak konu biraz incelenecek olursa, Demirel (2000: 210)’e göre öğrenci merkezli eğitimin öğretmenler tarafından yararlı bulunan özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Yavaş öğrenen ve üstün yetenekli öğrencilere daha fazla zaman ayrılır. • Öğrencilerin öz denetim geliştirme yolları iyileştirilir.

• Farklı öğrenme stilleri için farklı programlar oluşturulur. • Yeni öğretmenlere sınıf yönetiminde yardımcı olur. • Yaşam boyu öğrenmeyi sağlar.

Öğrenme ortamında karşılaşılan önemli sorunlardan olan yavaş öğrenen öğrenciler, öğrencilerin özdenetim kazanması, farklı öğrenme stillerine göre öğretim, yeni öğretmenlerin deneyimsizlikleri gibi sorunlar, öğrenci merkezli eğitimin ilkeleri doğrultusunda yapılan bir eğitim sayesinde önemli derecede azaltılabilir. Öğrenci merkezli eğitimin bu yararlarından faydalanabilmek ve bu yolla ülkenin geleceğine yeni ufuklar açmak için ise, ilk yapılacak iş; eğitim sistemindeki ezber olgusunun ortadan

kaldırılması olmalıdır. Bunun yanında şu noktalara da dikkat edilmelidir (Vural, 2005: 65,66);

• Öğrenci merkezli eğitim program geliştirme modeli hazırlanmalı ve bu model çerçevesinde müfredat programları yeniden yapılandırılmalıdır.

• Öğrenci merkezli eğitim esas alınarak hazırlanmış müfredat programlarını destekleyecek ders kitapları, öğretmen ders kitapları ve öğretim materyali hazırlanarak alanda denenir.

• Bu müfredat programları, ders kitapları ve öğretim materyallerini destekleyen öğrenci merkezli öğretim yöntem ve teknikleri geliştirilerek alanda denenmelidir.

• Öğrenci merkezli eğitim yaklaşımı ile yeniden yapılandırılan bir ölçme değerlendirme sistemi geliştirilmelidir.

• Öğrenci merkezli eğitim sisteminin geliştirilmesin sürecinde görev yapacak tüm insan kaynaklarının, gerekli yeterlilikleri kazanmak üzere hizmetiçi eğitim programlarına katılmaları sağlanmalıdır.

• Alan testi süreci sonunda elde edilen veriler doğrultusunda Milli Eğitim Sistemi yeniden yapılandırılmalıdır.

Eğitimle ilgili yapılacak çalışmalar, aslında teorik olarak yazmak ve şunlar yapılmalı, bunlar değiştirilmeli demek kadar kolay olmamakta. Ancak yine de, yapılacak olan bir çalışmanın, iyi planlanması ve bunun yazılı olarak ifade edilmesi de çok önemlidir. Bu yüzden, öğrenci merkezli eğitimle ilgili bir uygulama yapılacağı zaman bunun mutlaka, iyi planlanması ve hazırlanması gerekir. Bunu yapabilmek için de yukarıdaki maddelerde bulunan noktalar gibi, benzer ve farklı ilke ve kuralları dikkate almak gerekir. Bu, planlı çalışmaktır ve planlı çalışmak ise, bilindiği gibi başarının önemli anahtarlarından birisidir.

Görüldüğü gibi alanyazında bulunan konuyla ilgili araştırmalar, öğrenci merkezli eğitim kavramının oldukça geniş olduğunu göstermektedir. O kadar ki, yeni yaklaşımlar ve modern öğrenme modelleri olarak isimlendirilen hemen bütün kavramların, bir şekilde öğrenci merkezli eğitim ile ilişkili olduğu veya kapsamına girdiği görülmektedir. Ancak, öğrenci merkezli eğitimin kapsamı içerisinde

vurgulanması gereken önemli bir nokta da, öğretim teknolojileridir. Öğretim teknolojilerinin bilindiği üzere, dersi daha dikkat çekici eğlenceli hale getirmek amacıyla (öğretim materyallerinin bunun yanında bir çok faydası da bulunmaktadır) kullanılmaktadır. Öğretim teknolojileri olarak düşünüldüğü zaman, bu alanda kullanılan pek çok materyal sayılabilir, ancak içlerinden en önemlisi şüphesiz bilgisayardır.

Bilgisayarın eğitimde kullanılması kavram olarak alanyazında daha çok “bilgisayar destekli öğretim” şeklinde kullanılmaktadır. Bilgisayar destekli öğretim; bilgisayarların içine programlanan dersler yoluyla öğrencilere bir konu ya da kavramı öğretmek ve önceden kazanılan davranışları pekiştirmek amacıyla kullanılmasıdır” (Yalın, 2003: 165). Gerçekte bilindiği kadarıyla sınıflarda gerçekleştirilen etkinlikler şimdiye kadar hep kalem ve kağıt gerektirecek ve bu iki öğretim materyali vasıtasıyla yapılmıştır. Bir anlamda kalem merkezli eğitim ve etkinlikler yapılmaktadır. Şimdilerde ise, bilgisayar teknolojilerinin gelişmesiyle, bilgisayar eğitime aktif bir şekilde girmiş ve eğitimin aktif hale gelmesinde de çok büyük katkıları olmuştur. Sınıfta gerçekleştirilen eğitim-öğretim etkinliklerinde artık kalem, kağıt gibi bilgisayar da kullanılabilmektedir. Teknoloji bu anlamda öğrenci merkezli eğitim için önemlidir ve derslerin planlanmasında kullanılmalıdır. Bilgisayarların etkili bir öğretim için yararları aşağıdaki gibi sıralanabilir (Anderson, Anderson, Davis, Linnell, Prince ve Razmov, 2007);

• Aynı anda bütün öğrenciler örneklere (slaytlar ve benzeri uygulamalarla) ulaşabilmektedir.

• Öğretmen dersi sunarken hazır olarak kendisine verilen slaytlardan örnekleri takip eden öğrenciler slaytlar üzerinde gerekli açıklamaları not alabilmektedirler. • Öğrencilerin dersi kendi başlarına çalışabilmeleri için fırsatları olmaktadır. Hem

tekrar hem de ön hazırlık için bu önemlidir.

• Öğrenci kendi hazırladığı bir sunuyu sınıfa göstermek için imkan bulabilmektedir.

Bilgisayarların bunların yanında özellikle internet bilgi tabanının kullanılmasına imkan vermesi gibi çok önemli bir yararı da bulunmaktadır. Bu yönüyle belki de, çağımızın en önemli teknolojik gelişimidir. Bilgisayarların günlük hayatında bir parçası

olduğu, hatta insanların hayatını önemli derecede kolaylaştırdığı da düşünülünce, öğrenci merkezli eğitim ortalarında ve dahası, her türlü öğretim ortamlarında daha aktif bir şekilde kullanılması için çalışılmalıdır. Bu hem ülke, hem de eğitim sisteminin geleceği için önemli bir adım olacaktır.

Öğrenci merkezli eğitimin yararlı yönleri ağır basmakla birlikte, sınırlı olan yönleri de, şüphesiz vardır. Ancak bu sınırlılıklar şimdilik alanyazına çok fazla girmemiştir. Bunun sebebi, muhtemelen, bu sınırlılıkların ortaya çıkması ve rapor ve araştırmalara yansıması için, uygulamalı olarak eğitim sistemine girmesinden bu yana çok fazla zaman geçmemiş olmasıdır. Ancak yine de bilinmesi gerekir ki, hiçbir öğretim modeli veya yaklaşımı, hiçbir konuyu, hiçbir insana bütün yönleriyle ve tam anlamıyla öğretmek için yeterli özelliklere sahip değildir. Hepsinin eksik olduğu veya yeterli olamadığı bir noktası bulunmaktadır ve bu nokta uygulamada daha çok anlaşılmaktadır (Sönmez, 2004: 1). Bu yüzden burada daha çok öğrenci merkezli eğitimin yararlı yönleri ve özelliklerinden bahsedilmiştir. Bu özelliklerinden birisi de, öğrenci merkezli eğitimde öğrencilerin rolleri ve sorumluluklarıyla ilgilidir. Öğrenci merkezli bir eğitim ortamında öğrenci ve öğrencinin özellikleri aşağıda açıklanmaya çalışılmıştır: