Çevrecilikle İlgili Göstergeler

İnsanın yaşadığı çevreyi daha doğrusu dünyayı kuşatan bütün göstergeleri anlamaya ya da anlamlandırmaya çalışması, ya da hepsini birden fark etmesi oldukça zordur. Bu nedenledir ki diğer bütün alanlarla olduğu gibi çevre ve çevrecilikle de oldukça yakından ilişkili olan göstergebilimde, göstergeleri anlamak ve anlamlandırmaya çalışmak, yaşamı kolaylaştırması açısından oldukça önem taşımaktadır. Aşağıda çevrecilikle ilgili bazı göstergeler yer almaktadır.

2.2.2.1 Geri Dönüşüm İşareti

Canlıların kullandığı hava, su, toprak gibi kaynaklar günümüzde artık sınırlı bir hale gelmiştir. Bu bağlamda yaşam için hayati önem taşıyan bu maddeleri geri dönüştürmenin, dünyadaki bütün ekosistemlerin ve diğer fiziksel ve kimyasal süreçlerin en önemli işlevlerinden biri olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır (Ponting, 2000). Cam, metal, plastik, kâğıt gibi değerlendirilebilir ambalaj atıkları çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek yeni bir hammaddeye veya ürüne dönüştürülebilirler. Bu bağlamda atıkların bir takım işlemlerden geçirilerek ikinci bir hammadde olarak üretim sürecine sokulmasına “Geri Dönüşüm” denilmektedir. Bu süreç her atık türünün içerdiği malzemenin cins ve niteliğine göre farklılıklar göstermektedir (www.kimyaevi.org). Bu bağlamda aşağıda yer alan geri dönüşüm işareti bir çevrecilik göstergesi olmaktadır.

Şekil 2.5 Geri Dönüşüm İşareti Kaynak: Vikipedi, erişim tarihi: 03.02.2017

Şekil 2.5‟te görüldüğü gibi geri dönüşüm işareti döngüsel bir hareketi temsil etmektedir. Çeşitli renk ve boyutlarda bulunan bu işaret, üretilen ve piyasaya sürülen geri kazanılabilir ürünlerin ambalajı üzerinde kullanılmaktadır. Terim olarak geri dönüşüm, kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılması (Uysal, 2007) olarak açıklanmaktadır.

2.2.2.2 Ekolojik Etiket (Eco Label)

Arslan (2002), Avrupa Birliği tarafından düzenleme getirilen bu etiketin amacını; “tasarım, üretim, pazarlama ve ürünün kullanımını kapsayan süre boyunca, çevreye olan etkilerini azaltmak ve tüketicilerin bu konularda daha iyi bilgilenmesini sağlamaktır. Eco label, ekolojik dengeyi bozmayan firmalara verilen bir temiz kâğıdı hükmündedir” şeklinde açıklamaktadır.

Şekil 2.6 Eco Etiket

Kaynak: http://tr.stockfresh.com/image/5354234/eco-label-and-symbol-set, erişim tarihi: 03.02.2017

“Eko – etiketleme (eko-label), bir ürünün piyasada bulunan ve aynı kategorideki diğer ürünlerden çevre yönünden daha uygun ve daha üstün olduğunun belirlendiği konusunda tüketicileri bilgilendirmek amacıyla ürünlerde gönüllü olarak eko-etiket kullanılmasıdır‟‟ (Odabaşı, 1992).

2.2.2.3 Yeşil Nokta (Der Grüne Punkt)

Tüm dünyada gelişen çevre akımları sonucunda 1990 yılında üretici ve satıcılara yardımcı olmak için, 95 Alman ticari kuruluşunun da desteğiyle Alman hükümeti, Duales System Deutschland Gmbh adında ambalaj malzemelerinin toplanıp yeniden değerlendirilmesi amacıyla çalışacak bir şirket kurmuştur (Tek, 1999: 377). Yeşil Nokta, ambalajların tüketicilerden toplanması için DSD‟nin bir anlamda tüketicilere verilmiş olan toplama ve geri dönüşümle değerlendirme garantisi (Çınar ve Sağlık, 2006) dir.

“Ambalaj üzerindeki “Yeşil Nokta‟‟, bu ambalajın geri kazanım sorumluluğunun, o ülkedeki Yeşil Nokta Örgütü Üyesi kuruluşa ait olduğunu anlatır. “Packaging Recovery Organisation Europa‟‟ yani “Avrupa Ambalaj Geri Kazanım Örgütüne‟‟ ait olan bu işaret Avrupa‟da 30‟u aşkın ülkede kullanılmaktadır. Yeşil nokta örgütünün Türkiye‟deki üyesi

ÇEVKO vakfıdır. “Yeşil Nokta‟‟ işareti çeşitli renk ve boyutta kullanılabilmektedir‟‟ (www.kimyaevi.org, erişim tarihi: 07.12.2016).

Şekil 2.7 Yeşil Nokta: Çevko Amblemi

Kaynak: http://ekonomiajandasi.net/yesil-nokta, erişim tarihi: 03.02.2017

“Yeşil Nokta” uygulaması ile ambalaj artıklarının çevreyi kirletmelerinin önlenmesi amaçlanmaktadır. Dolayısıyla, ambalaj malzemelerinin çevreyi kirletmeyen, doğaya zarar vermeyen, kullanım sonrası da yeniden değerlendirilebilir özellikte maddeleri içerir olması gerekmektedir (Odabaşı, 1992). Almanya‟da Katı Ambalaj Atıklarının Önlenmesine İlişkin Yönetmelik ile 1.1.1993 tarihinden itibaren “Yeşil Nokta” işaretini taşımayan ürünlerin piyasaya sürülemeyeceği karara bağlanmıştır (Tek, 1999: 378).

Günümüzde hızla artan çevreci hassasiyetle birlikte, işletmeleri çevreye karşı duyarlı stratejiler geliştirmeye yönelten temel unsurun tüketiciler olduğu düşünülmektedir (Gilg vd. 2005). Çevreci tüketici özelliklerinin belirlenmesinde ve bu özelliklere göre tüketicileri bölümlendirmede ise özellikle sosyal statü, yaşam tarzı ve kişilik gibi değişkenlerden oluşan psikografik kriterler ve ürün veya ürün grubuna karşı tutum, kullanım oranı, bağlılık vb. değişkenlerden oluşan davranışsal kriterler önemli bir yere sahiptir. Çevreye duyarlı, sürdürülebilir üretim ve tüketim anlayışlarındaki gelişmelere paralel olarak, doğal, organik, çevre dostu, geri dönüştürülebilir vb. terimlerle birlikte anılan birçok ürün ve hizmet tüketicilerin sürdürülebilir tüketim ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacıyla piyasaya çıkmaktadır (Çabuk ve Nakıboğlu, 2003). Bu bağlamda çoğu işletmeler de faaliyetlerinde çevreciliğe uygun stratejiler geliştirerek ürün ambalaj ve etiketlerinde çevreci göstergelerden yararlanmışlardır. Yukarıda yer alan doğal, organik, çevre dostu, geri dönüştürülebilir, sürdürülebilir vb. kavramlar ve bu kavramlarla birlikte ürün kutu ve ambalajlarındaki çevreci işaret ve semboller işletmelerin çevreci göstergelerini oluşturmaktadır. Bu bağlamda çevreci göstergelerin işletmelerin ürün ve ambalajlarındaki çevreci göstergelerle benzer nitelikler taşıdığını söylemek mümkündür.

Şekil 2.8 Çevreci/Yeşil Ürün Etiketleri

Kaynak: http://www.istockphoto.com/tr/vector/100-natural-green-label, erişim tarihi: 03.02.2017

https://tr.pinterest.com/pin/320670435940165781/, erişim tarihi: 03.02.2017

http://kingofwallpapers.com/bio.html, erişim tarihi: 03.02.2017

https://wrapbootstrap.com/tag.logos/organic, erişim tarihi: 03.02.2017

İşletmeler ürün ambalaj ve etiketlerinde daha çok biyolojik ve ekolojik sıfatlarının kısaltılmış olan “biyo ve eko” (bio-eco) biçimlerini kullanmaktadırlar. Örneğin eko-sistem, eko- tarım, eko-ürün, eko-köy, eko-turizm, biyo-çeşitlilik, biyo-ürün, biyo-alan, biyo-iklim vb. bunlara örnektir (Balcı ve Akbulut, 1997).

Göstergebilime göre çevremizde gördüklerimiz tek başına bir “şey” değil, bir anlam içeren ve bir mesaj veren işaretler olduğu belirtilmişti. Örneğin, doğada bulunan canlılar için renklerin de önemli olduğunu ve bir değer taşıdığını söyleyebiliriz. Şöyle ki; hayvanlar kimi zaman renk yardımıyla avlanır, kimi zaman renk değiştirerek hayatta kalır, ürer ve hayatlarının devam ettirirler. Bazen de kimi hayvanlar çiftleşme zamanı, kendilerini daha çekici göstermek için renk değiştirirler (Altekin, 2012: 2). Bu örnekte de görüldüğü gibi göstergeler sadece insanların hayatlarını kolaylaştırmak için ya da insanların konumları ve yaşam biçimleri hakkında bilgiler aktarmak için değil, doğada bulunan diğer canlılara da kolaylık sağlayıp onlar hakkında da ipuçları verebilmektedirler.