BÖLÜM IV: BULGULAR
4.2. Çalışma grubundaki çocukların ve annelerinin oyun tercihlerine ve tercih
Çocuklarla yapılan görüşmede “anne ya da babanın oynamana izin vermediği oyunlar var mı?” diye sorulmuş; annelere uygulanan ankette de “çocuğunuzun oynamasını istemeyeceğiniz/hoşnut olmayacağınız oyunlar var mı?” sorusu yer almıştır. Çocukların ve annelerinin yanıtlarına dair bulgular Tablo 4a’da sunulmuştur.
Bu soruya “evet” yanıtı veren çocuklara “hangi oyunlara izin verilmiyor?”, annelere de
“hangi oyunlara izin vermiyorsunuz?” diye sorulmuş ve alınan yanıtlar Tablo 4b’de verilmiştir.
Ayrıca bu sorulara bağlı olarak çocuklara “sence neden bu oyunları oynamana izin verilmiyor?”, annelere de “niye bu oyunları oynamasını istemiyorsunuz?” diye sorulmuştur; alınan yanıtlar Tablo 4c’de görülmektedir.
Tablo 4a: Çocuklara ve annelerine göre çocukların oynamasına izin verilmeyen oyunlar olup olmadığına ilişkin frekans dağılımı
Yanıtlar Grup 48-71 aylık 72-96 aylık Genel Toplam
Tablo 4a’ya bakıldığında küçük yaş grubundaki çocukların 22’sinin, annelerin 29’unun;
büyük yaş grubundaki çocukların 33’ünün, annelerin 43’ünün çocukların oynamasına izin verilmeyen oyunlar olduğunu belirttikleri görülmektedir.
Tablo 4b’de çocukların oynamasına izin verilmeyen oyunlar sorusuna verilen
‘savaşçılık, silahçılık, dövüş, itmeli kakmalı oyunlar vb.’ cevaplar “savaş/şiddet
oyunları”; ‘top, futbol, voleybol vb.’ yanıtlar “top oyunları”; ‘zombicilik, korkutmalı, büyülü oyunlar vb.’ yanıtlar “korku/sihir oyunları”; ‘koşmalı, atlamalı, zıplamalı, yakalamalı oyunlar vb.’ cevapları “koşma/yakalama oyunları”; ‘bilgisayar oyunları, tablet oyunları vb.’ cevapları “dijital oyunlar” başlığı altında toplanmıştır. Genel toplamda frekansı beşten daha az olan ‘lego, tabu, müzik, körebe’ gibi yanıtlar ise
“diğer” seçeneği altında toplanmıştır.
Tablo 4b: Çocuklara ve annelerine göre çocukların oynamasına izin verilmeyen oyunlara ilişkin frekans dağılımı
Tablo 4b’ye göre oynanmasına izin verilmeyen oyunlar konusunda hem küçük hem de büyük yaş grubundaki kız ve erkek çocukların ve annelerinin çoğu “savaş/şiddet oyunları” cevabını vermiştir. Büyük yaş grubunda çocuğu olan 6 erkek ve 6 kız annesi bu soruyu “dijital oyunlar” diyerek yanıtlamıştır; bu cevabı veren küçük yaş grubu annesi daha azdır. Küçük yaş grubundan 3 kız, 5 erkek; büyük yaş grubundan 4 kız, 2 erkek çocuk izin verilmeyen oyun olarak “koşma/yakalama” oyunlarını söylerken, sadece bir anne bu cevabı vermiştir.
Tablo 4c: Çocuklara ve annelerine göre çocukların bazı oyunları oynamasına izin verilmeme nedenlerine ilişkin frekans dağılımı
Nedenler Grup 48-71 aylık 72-96 aylık Genel Toplam
K E Toplam K E Toplam K E erkek çocuk ile büyük yaş grubunda çocuğu olan 7 kız, 6 erkek annesi “tehlikeli/zararlı olması” şeklinde yanıt vermiştir. Her iki yaş grubu ve her iki cinsiyette toplamda 20 anne “şiddet içermesi”, 22 anne “gelişimi olumsuz etkilemesi” derken bu yanıtları veren çocuk olmamıştır.
Verilen yanıtlardan toplam frekansları 3 ve daha az olan ‘korkar, ev kirlenir, kardeşimi uyandırırım gibi’ gibi yanıtlar “diğer” seçeneğinde sunulmuştur.
“Cinsiyete uygun olmadığı için” izin verilmediğini söyleyen anne ve çocuk yanıtlarından örnekler:
A-9 (K): “Kız çocuğunun oynamaması gereken oyun olduğu için”
Ç-33 (K): “Mesela şu top var ya. Bunlar erkekler için…”
Ç-47 (K): “Çünkü kızlar öyle şeyle oynamaz”
“Tehlikeli/zararlı olduğu için” izin verilmediğini söyleyen anne ve çocuk yanıtlarından örnekler:
A-11 (K): “Birbirlerine zarar verebiliyorlar”
A-57 (K): “Hem kendisine hem de başkalarına zarar vermesini istemem”
A-108 (E): “Şiddet ve zarar görmelerini istemem”
Ç-23 (K): “Çünkü hem kötü bir oyun hem de insanlara zarar verebilir”
Ç-51 (K): “Bir yere vurup çarpabiliriz”
Ç-102 (E): “Tehlikeli ve kötü olduğu için”
“Şiddet içerdiği için” izin verilmediğini söyleyen anne ve çocuk yanıtlarından örnekler:
A-34 (E): “Şiddete yöneltiyor çocukları”
A-43 (E): “Saldırgan bir kişiliğe bürünmesini istemiyorum”
A-80 (K): “Şiddet içermesi, şiddete yönlendirmesi”
Ç-66 (E): “Çünkü savaşıyorlar”
“Gelişimi olumsuz etkilediği için” izin verilmediğini söyleyen anne yanıtlarından örnekler:
A-15 (K): “Gelişimini olumsuz etkilediğini düşünüyorum”
A-48 (E): “Etki altında kalabileceği, hayal gücünü sınırlayan, olumsuz etkileyen oyunlardan uzak durması gerektiğini düşünüyorum”
A-100 (E): “Kişisel gelişimini ve psikolojisini kötü etkilediğini düşündüğüm için”
Çocuklarla yapılan görüşmede kızlara “annen ya da baban ‘bu oyun erkek oyunu, oynama’ diyor mu?”; erkeklere “annen ya da baban ‘bu oyun kız oyunu, oynama’ diyor mu?”; annelere uygulanan ankette de “çocuğunuza bu oyun kız oyunu/erkek oyunu, oynama diyor musunuz?” diye sorularak çocukların oyunlarına cinsiyetçi müdahalede bulunup bulunulmadığının saptanması amaçlanmış ve bulgular Tablo 5’de verilmiştir.
Tablo 5’e göre, küçük yaş grubunda toplam 4, büyük yaş grubunda toplam 7 anne
“müdahale var” derken, bu anlama gelecek yanıtlar veren çocuk sayısı küçük grupta 11, büyük grupta 14’dür. Annelerin ve çocukların çoğunluğu cinsiyetçi müdahalede bulunulmadığı anlamına gelecek yanıtlar vermişlerdir.
Tablo 5: Çocuklara ve annelerine göre ebeveynin çocukların oyunlarına cinsiyetçi müdahalede bulunup bulunmadığına ilişkin frekans dağılımı
Yanıtlar Grup 48-71 aylık 72-96 aylık Genel Toplam
K E Toplam K E Toplam K E
Müdahale var Ç 5 6 11 7 7 14 12 13
A 1 3 4 2 5 7 3 8
Müdahale yok Ç 18 12 30 19 19 38 39 31
A 23 24 47 29 24 53 52 48
Cinsiyetçi müdahale yanıtlarından örnekler:
A-5 (E): “Makyaj malzemeleri ile oynamamasını söylüyorum”
A-50 (E): “Özenti olmasın”
A-84 (K): “… Yaptığım oluyor. Bunu kızıma pek değilse bile oğluma biraz daha yaptım.
Efeminen oyunlardan kaçmaya çalıştım. Bu konuda pek talebi olmasa da dikkat ettim”
A-98 (E): “Erkek, erkek oyunlarını, kız ise kız oyunlarını oynamalı”
Ç-7 (E): “Kız oyunu mu bu, diyor”
Ç-37 (E): “Bununla oynama tamam mı? Büyüyünce kimse seninle arkadaş olmaz”
Ç-51 (K): “Abimle oynarken bazen diyorlar”
Ç-61 (E): “Bütün kız oyunları için diyor”
Cinsiyetçi müdahale olmadığına dair yanıtlarından örnekler:
A-7 (E): “Kız oyunu, erkek oyunu diye bir şey yok”
A-13 (E): “Bebeklerle oynarsa ileride şefkatli bir baba olmasını isterim”
A-21 (K): “Oyun oynarken cinsiyet ayrımı olmamalı”
A-94 (K): “Tehlikeli oyunsa evet, değilse karışmam”
Çocuklarla yapılan görüşmede “kız çocuklarının oynayamayacağı/oynamaması gereken oyunlar var mı?” diye; annelere uygulanan ankette de “sizce kız çocuklarının oynayamayacağı/oynamaması gereken oyunlar var mı?” diye sorulmuş, bulgular Tablo 6a’da verilmiştir.
Tablo 6a: Çocuklara ve annelerine göre kız çocuklarının oynamaması gereken oyunlar olup olmadığına ilişkin frekans dağılımı
Yanıtlar Grup 48-71 aylık 72-96 aylık Genel Toplam
Tablo 6a’ya göre küçük yaş grubundaki 10 kız annesi ile büyük yaş grubundaki 10 kız annesi kız çocuklarının oynamaması gereken oyunlar olduğuna dair görüş bildirirken erkek annelerinde bu sayı (toplamda 10) yarı yarıyadır. Büyük yaş grubunda annelerden daha fazla sayıda çocuk (21 kız ve 16 erkek) kız çocuklarının oynamaması gereken oyunlar olduğu yönünde yanıt vermiştir.
Çocuklarla yapılan görüşmede ve annelere uygulanan ankette ‘kız çocuklarının oynamaması gereken oyunlar vardır’ yanıtı veren çocuk ve annelere “hangi oyunlar?”
diye sorulmuş, bulgular Tablo 6b’de verilmiştir.
Tablo 6b: Anneler ve çocuklara göre kız çocuklarının oynamaması gereken
Tablo 6b’ye bakıldığında küçük yaş grubunda çocuğu olan 6 kız ve 1 erkek annesi ile büyük yaş grubunda çocuğu olan 5 kız ve 4 erkek annesinin kız çocuklarının
“silahlı/dövüşlü oyunlar” oynamamaları gerektiği yönünde yanıt verdikleri
görülmektedir. Aynı yanıtı veren çocuk sayısı (küçük grupta toplam 3, büyük grupta toplam 23) daha fazladır.
Küçük grupta 5 erkek çocuk, büyük grupta 3 kız-4 erkek çocuk kızların “top oyunlarını oynamaması gerektiğini” söylerken; küçük grupta bir kız-4 erkek çocuk, büyük grupta 3 kız-1 erkek çocuk kızların “araba ile oynamaması gerektiğini” ifade etmişlerdir.
Frekansı 2’den daha az olan ‘uzun eşek, zombicilik, dijital oyunlar, basketbol, kırmalı oyunlar’ yanıtları “diğer” seçeneği altında toplanmıştır
Çocuklarla yapılan görüşmede ve annelere uygulanan ankette ‘kız çocuklarının oynamaması gereken oyunlar vardır’ yanıtı veren çocuk ve annelere “neden oynayamazlar/oynamamalılar?” diye sorulmuş, bulgular Tablo 6c’de verilmiştir.
Tablo 6c: Çocuklara ve annelerine göre kız çocuklarının bazı oyunları neden oynamaması gerektiğine yönelik nedenlerin frekans dağılımı
Nedenler Gru
p
48-71 aylık 72-96 aylık Genel Toplam
K E Toplam K E Toplam K E
Tablo 6c’de kız çocuklarının oynamaması gereken oyunlara ilişkin nedenlerin daha çok çocuklar tarafından söylendiği görülmektedir. Küçük yaşta 3 kız ve 5 erkek, büyük yaşta 7 kız ve 4 erkek çocuk “cinsiyete uygun olmaması”nı neden olarak söylemiştir.
Büyük yaşta 6 kız ve 7 erkek çocuğun “tehlikeli/zararlı”; yine büyük yaşta 4 kız ve 2 erkek çocuğun “kızlar sevmez/ilgilenmez” nedenini söyledikleri görülmektedir.
Cinsiyete uygun olmamasını neden olarak gösteren toplam anne sayısı 1, tehlikeli/zararlı olmasını neden olarak gösteren toplam anne sayısı 6, şiddet içermesini neden olarak gösteren toplam anne sayısı 7, gelişimi olumsuz etkilediğini söyleyen toplam anne sayısı ise 6’dır.
Frekansları üç ve daha az olan ‘yaşı uygun değil, istemiyorum, beceremiyorlar, bilmiyorum’ gibi yanıtlar “diğer” seçeneğinde toplanmıştır.
“Cinsiyete uygun olmadığı için” kızların oynamaması gerektiğine dair anne ve çocuk yanıtlardan örnekler:
Ç-9 (K): “Çok erkeksi ve kızlar çok sevmez”
Ç-66 (E): “Kızlar savaş sevmez”
A-52 (K): “Örneğin kız ile erkek çocuğu arasında oynanan evcilik vb. oyunlarda cinsiyet ayrımcılığı olduğunu düşünüyorum”
“Tehlikeli/zararlı olduğu için” kızların oynamaması gerektiğine dair anne ve çocuk yanıtlardan örnekler:
A-43 (E): “Kendilerine zarar verebilirler”
A-85 (K): “Zarar verici olduğu için”
Ç-28 (K): “Çünkü çok kötü, arkadaşın yaralanabilir”
Ç-43 (E): “Çünkü tehlikeliler”
“Kızlar sevmediği/ilgilenmediği için” kızların oynamaması gerektiğine dair çocuk yanıtlarından örnekler:
Ç-15 (K): “Çünkü onlar sevmiyor”
Ç-37 (E): “Hem sevmiyorlar, hem de bizim gibi tehlikeli olacaklar diye korkuyorlar”
Ç-47 (K): “Çok sevmezler”
“Şiddet içerdiği için” kızların oynamaması gerektiğine dair anne yanıtlarından örnekler:
A-16 (K): “Şiddeti öğrettiğine inanıyorum ve şiddeti normalleştiriyor iç dünyalarında”
A-71 (E): “Şiddet içeren, teşvik eden oyunlar”
A-88 (K): “Şiddet içerikli oyunlar oynamamalılar”
Çocuklarla yapılan görüşmede “erkek çocuklarının oynayamayacağı/oynamaması gereken oyunlar var mı?” diye; annelere uygulanan ankette de “sizce erkek çocuklarının oynayamayacağı/oynamaması gereken oyunlar var mı?” diye sorulmuş, bulgular Tablo 7a’da verilmiştir.
Tablo 7a: Çocuklara ve annelerine göre erkek çocuklarının oynamaması gereken oyunlar olup olmadığına ilişkin frekans dağılımı
Yanıtlar Grup 48-71 aylık 72-96 aylık Genel Toplam oynamaması gereken oyunlar olduğunu söylerken bu görüşte olan toplam erkek çocuk sayısı 23; toplam anne sayısı 59^dur.
Çocuklarla yapılan görüşmede ve annelere uygulanan ankette ‘erkek çocuklarının oynamaması gereken oyunlar vardır’ yanıtı veren çocuk ve annelere “hangi oyunlar?”
diye sorulmuş, bulgular Tablo 7b’de verilmiştir.
Tablo 7b: Anneler ve çocuklara göre erkek çocuklarının oynamaması gereken
Tablo 7b incelendiğinde küçük yaş grubunda çocuğu olan annelerin 23’ü ile büyük yaş grubunda çocuğu olan annelerin 23’ü, yani toplam 46 anne erkek çocukların
“silah/dövüş oyunları” oynamamaları gerektiğini belirtirken bu görüşte olan toplam çocuk sayısı 21’dir. Küçük yaş grubundaki 7 kız ve 7 erkek çocuk ile büyük yaş grubundaki 7 kız ve 3 erkek çocuk (toplamda 24 çocuk) erkek çocukların “evcilik”
oynamaması gerektiğini söylerken aynı görüşte olan anne sayısı toplam 5’dir.
Cevaplar arasından frekansı 3 ve daha az olan ‘koşmalı oyunlar, elektrikli oyun, zombicilik, makyaj malzemeleri’ gibi yanıtlar “diğer” seçeneği altında toplanmıştır.
Çocuklarla yapılan görüşmede ve annelere uygulanan ankette ‘erkek çocuklarının oynamaması gereken oyunlar vardır’ yanıtı veren çocuk ve annelere “neden oynayamazlar/oynamamalılar?” diye sorulmuş, bulgular Tablo 7c’de verilmiştir.
Tablo 7c: Çocuklara ve annelerine göre erkek çocuklarının bazı oyunları neden oynamaması gerektiğine yönelik nedenlerin frekans dağılımı
Nedenler Grup 48-71 aylık 72-96 aylık Genel Toplam
K E Toplam K E Toplam K E
Tablo 7c incelendiğinde erkek çocuklarının oynamaması gereken oyunlara ilişkin nedenler görülmektedir. Küçük yaşta 3 kız ve 5 erkek, büyük yaşta 7 kız ve 4 erkek çocuk “cinsiyete uygun olmaması”nı neden olarak söylemiştir. Büyük yaşta 8 kız ve 9 erkek çocuk oynamama nedeni olarak “tehlikeli/zararlı” demiştir.
Cinsiyete uygun olmamasını neden olarak gösteren toplam anne sayısı 4, tehlikeli/zararlı olmasını neden olarak gösteren toplam anne sayısı 12, şiddet içermesini neden olarak gösteren toplam anne sayısı 33, gelişimi olumsuz etkilediğini söyleyen
toplam anne sayısı ise 10’dur. Toplam 5 çocuk ve 1 anne “erkek çocuklar sevmediği/ilgilenmediği” için oynanmaması gerekir demişlerdir.
Frekansları üç ve daha az olan ‘bilmiyorum, ses yapıyorlar, kayboluyorlar, annem izin vermiyor’ gibi yanıtlar “diğer” seçeneğinde toplanmıştır.
“Cinsiyete uygun olmadığı için” erkeklerin oynamaması gerektiğine dair anne ve çocuk yanıtlardan örnekler:
A-5 (E): “Efemine dürtülere yol açabileceğini düşünüyorum”
A-98 (E): “Cinsiyetine uygun değil”
Ç-8 (E): “Çünkü kızlara göre”
Ç-23 (K): “Çünkü evcilik kızların oyunu”
Ç-38(K): “Evcilik kızlar için çünkü”
“Tehlikeli/zararlı olduğu için” erkeklerin oynamaması gerektiğine dair anne ve çocuk yanıtlardan örnekler:
A-7 (E): “Çünkü doz ayarını bilmiyorlar ve birbirlerine zarar veriyorlar”
A-16 (K): “Zihinlerini ve ruhlarını kirletiyor”
Ç-8 (E): “Beyin hücrelerini öldürebilir”
Ç-15 (K): “Büyüyünce gerçek zanneder ve tehlikeli olur”
“Şiddet içerdiği için” erkeklerin oynamaması gerektiğine dair anne ve çocuk yanıtlardan örnekler:
A-57 (K): “Şiddet içerdiği ve etrafındakilere zarar verdiği için istemem”
A-80 (K): “Onlar şiddete itebilecek oyunlar olduğu için”
Ç-101 (E): “Şiddet eğilimi arttığı için”
4.3. Çalışma grubundaki çocukların ve annelerinin oyuncak tercihlerine ve tercih