Ü
Ürriin ne err S Siisstte em m T Ta aflfl H Ha asstta all››¤ ¤››n n››n n T Te ed da av viissiin nd de e L
La ap pa arro ossk ko op piik k C Ce errrra ah hiin niin n R Ro ollü ü
Murat B‹NBAY1, Abdulkadir TEPELER2
1Haseki E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Üroloji Klini¤i, ‹stanbul
2Dr Bezmialem Vak›f Üniversitesi T›p Fakültesi Üroloji Anabilim Dal›
““ÖÖzzeett
Vücut d›fl› flok dalgalar› ile tafl k›rma (ESWL), perkütan nefrolitotomi (PNL) ve üretero- renoskopi gibi endoürolojik ifllemlerdeki geliflmeler sonucunda üriner sistem tafl hasta- l›¤›n›n tedavisi oldukça de¤iflmifltir. Böbrek tafl hastal›¤›n›n tedavisinde aç›k cerrahinin endikasyonu çok özel durumlarla s›n›rlanm›fl ve olgular›n yaln›zca %0.47-5.4’ünde uy- gulan›r hale gelmifltir. Benzer flekilde, son y›llarda laparoskopik cerrahi alan›ndaki iler- lemelere paralel olarak, tafl hastal›¤› için tedavi klavuzlar› ve endikasyonlar da de¤ifl- mifltir. Bugün laparoskopik nefrektomi, üriner sistem tafl hastal›¤› ve di¤er nedenlere ba¤l› basit böbrek nefrektomilerinde alt›n standart olarak kabul edilmektedir.
Laparoskopik cerrahi, trokar vas›tas›yla aç›k cerrahideki prensiplerin taklit edildi¤i bir cerrahi tekniktir. Bu yüzden aç›k cerrahiye oranla düflük morbidite oran›, hastane- de kal›fl süresinin k›sa olmas› ve daha az kanamaya neden olmas› gibi üstünlükleri var- d›r. Yeterli tecrübe sahibi olunan merkezlerde, laparoskopik cerrahinin aç›k cerrahiye tercih edilmesi gerekti¤i vurgulanmaktad›r.
Bu derlemede üriner sistem tafl hastal›¤›n›n tedavisinde laparoskopik cerrahinin ye- ri, endikasyonlar› ve üstünlükleri son klavuzlar ve literatür ›fl›¤›nda tart›fl›lmaktad›r.
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii::
Murat Binbay
Adres: Haseki E¤itim ve Arafl›rma Hastanesi, Üroloji Poliklini¤i 34217 Aksaray / ‹stanbul Faks: 0212 589 62 61
GSM: 0533 577 80 00
e-mail: muratbinbay@yahoo.com
A Abbssttrraacctt
The role of laparoscopic surgery in the treatment of urinary stone disease
With the advances in extracorporeal shock wave lithotripsy (SWL) and endourological pro- cedures such as percutaneous nephrolithotomy (PNL), and ureterorenoscopy (URS) the treatment of urinary stone disease changed markedly. The indications of open renal sur- gery in the treatment of renal calculi are limited to several special situations and it is nee- ded in only 0.47-5.4% of the cases. Similarly, in the recent years with the development of techniques in laparoscopic surgery, guidelines and indications are further modifying.
Today, laparoscopic nephrectomy has been regarded as the gold standart procedure for the management of nonfunctioning kidneys due to urinary stone stone disease and ot- her benign conditions.
Laparoscopic surgery is the procedure mimicking principles of open surgery via a tro- car. Therefore laparoscopic surgery has some advantages to open surgery such as low- postoperative morbidity, reduced hospital stay and minimal blood loss. And it is clearly underlined that when expertise is available, laparoscopic surgery should be considered before proceeding to open surgery.
In this review the indications and advantages/disadvantages of laparoscopic surgery in the management of urinary stone disease will be discussed in the light of recent guide- lines and literature.
Girifl
Hakk›ndaki ilk veriler, milattan önce 4000 y›llar›na dayanan üriner sistem tafl hastal›¤› te- davisinde, son y›llarda teknolojideki geliflme- lere paralel olarak yenilikler meydana gelmifl, ve günümüzde daha az invazif tedavi yöntem- leri tercih edilir hale gelmifltir.1 Günümüzde tafl hastal›¤› tedavisinde beden d›fl› flok dalga tedavisi (ESWL), perkütan nefrolitotomi (PNL), üreterorenoskopi (URS) gibi minimal invaziv yöntemler birçok modern üroloji klini-
¤inde uygulanan yöntemler haline gelmifltir.
Hasta konforunu art›r›p, morbiditeyi azalt- may› hedefleyen bu yöntemler sonras›, aç›k tafl cerrahisi uygulamada % 0.47-5.4 seviyele- rine inmifltir.1,2 Buna karfl›n halen aç›k tafl cer- rahisinin gerekti¤i hastaya ve tafla ba¤l› fak- törler ile özel durumlar mevcuttur. ‹flte bu hasta grubunda laparoskopik cerrahi tek bafl›- na iyi bir seçenek veya yard›mc› bir yöntem olarak uygulanmaktad›r.
Üriner sistem tafl hastal›¤›n›n tedavisinde ilk laparosokopik cerrahi 1979 y›l›nda Wickham taraf›ndan gerçeklefltirilen laparoskopik ürete- rolitotomi olup, artan laparoskopi uygulamala- r› ve geliflen tekniklerle beraber günümüzde aç›k cerrahi ile uygulanan bütün yöntemler la- paroskopik olarak yap›labilir hale gelmifltir.3 Çok s›n›rl› endikasyonlarla uygulanmas›na ra¤- men, büyük merkezlerden üriner sistem tafl hastal›¤› olan olgulara laparoskopik tedavilerin uyguland›¤› seriler bildirilmektedir.1,4,5
Üriner sistem tafl hastal›¤›nda tedavi seçenekleri
Üriner sistem tafl hastal›¤›n›n tedavisi gün- lük üroloji uygulamalar›m›z›n önemli bir k›sm›- n› oluflturmaktad›r. Bu yüzden tedavi seçenek- lerinin ve endikasyonlar›n›n do¤ru ve tam ola- rak tan›mlanmas› gerekmektedir. Bu amaçla Avrupa Üroloji Birli¤i (EAU) haz›rlad›¤› k›lavuz
ile tafl hastal›¤›n›n tan› ve tedavi seçeneklerini kan›ta dayal› t›p ad›na ortaya koymaktad›r.6
Avrupa Üroloji Birli¤i 2009 y›l›nda ç›karm›fl oldu¤u üriner sistem tafl hastal›¤› k›lavuzunda kan›t derecesi (KD) 1-4 aras›nda s›n›fland›r›lm›fl olup; kan›t derecesi s›ras› ile randomize çal›fl- malar›n meta-analizleri, vaka-kontrol çal›flmala- r›, deneysel çal›flmalar ve uzmanlar›n önerileri neticesinde flekillenir. Öneri derecesi (ÖD) ise bu çal›flmalardan elde edilen veriler do¤rultu- sunda, klinik tecrübe ve gözlemlere göre belir- lenir. Bu tabloya göre ürik asit tafl› hariç çap› <
2cm olan bütün tafllarda ESWL, > 2cm olanlar için ise PNL birinci tercihtir. Ürik asit tafllar› için ise <2cm için oral kemoliz, >2cm için ise ESWL+oral kemoliz öncelikle önerilmektedir.
Merkezi bir gövdesi olup, tüm kaliksleri dolduran tafla komplet koraliform, toplay›c›
sistemin yaln›zca bir parças›n› dolduran tafla ise parsiyel koralifrom böbrek tafl› denir. Da- ha önceki k›lavuzlarda koraliform böbrek tafl- lar› için ayr› bir öneri flemas› verilirken, son k›lavuzda koraliform böbrek tafllar› çap› >2cm olanlar da bu gruba sokulmaktad›r. Bu hasta- lar için sandviç tedavisi olarak da adland›r›la- bilen PNL+ESWL±PNL kombinasyon tedavile- ri de önerilebilir.
Laparoskopik cerrahi için hasta seçimi ve endikasyonlar
Laparoskopik cerrahi, tafl hastal›¤›n›n teda- visinde ESWL ve minimal invaziv endoskopik cerrahi tekniklerinin yetersiz veya baflar›s›z oldu¤u; veya tafl hastal›¤›na efllik eden baflka patoloji ve anomalilerin oldu¤u durumlarda uygulanmaktad›r. Bu aç›dan laparoskopi mi- nimal invaziv bir yöntem olmay›p, aç›k cerra- hinin bir alternatifidir. Bayaz›t ve ark.’lar› yap- t›klar› çal›flmada laparoskopiyi, aç›k cerrahi ile uygulanan cerrahilerin büyük insizyon ya- p›lmadan gerçeklefltirildi¤i minimal eriflim cerrahisi olarak tan›mlamaktad›r.7
Laparoskopik cerrahi ESWL, PNL ve URS gi- bi minimal invaziv yöntemlerin baflar›s›z oldu-
¤u veya pelvik böbrek ve tafla efllik eden üre- teropelvik bileflke darl›¤›n›n oldu¤u durumlar- da uygulanmal›d›r. Avrupa Üroloji Birli¤i (EA- U) K›lavuzu 2009 bask›s›n›n tafl hastal›¤› bölü- münde aç›k ve laparoskopik cerrahi için endi- kasyonlar ve yap›lacak ifllemler ortak bafll›k al- t›nda belirtilmektedir. Genel olarak, yeterli la- paroskopik tecrübenin oldu¤u merkezlerde önceli¤in laparoskopik cerrahiye verilmesi ge- rekti¤i vurgulanmaktad›r.19Bu k›lavuzun üreter tafllar›n›n tedavisinin tart›fl›ld›¤› bölümde, ESWL ve endoskopik yöntemlerin baflar›s›z ol- du¤u büyük üreter tafllar›nda, impakte ve/veya çoklu üreter tafl› varl›¤›nda veya ayn› anda bafl- ka cerrahi ifllemlerin de yap›laca¤› durumlarda, aç›k cerrahi yerine laparoskopinin iyi bir teda- vi alternatifi oldu¤u bildirilmektedir.6
Bu k›lavuza ek olarak Hemal ise laparos- kopik cerrahinin endikasyonlar›n› s›ralarken, megaüreterdeki üreter tafllar› ve divertikülek- tomi gerektiren mesane tafllar›n› da eklemek- tedir.42 Ksantogranulomatöz piyelonefrit nef- rektomisi Hemal taraf›ndan laparoskopi için kontrendikasyon olarak belirtilirken, birçok yazar tecrübeli ellerde laparoskopik olarak yap›labilece¤ini göstermektedir.8,9
Böbrek tafllar›n›n tedavisinde laparoskopik cerrahi
‹lk olarak Clayman taraf›ndan tan›mlanan laparoskopik nefrektomi, bugün tafl hastal›¤›- na ba¤l› non-fonksiyone böbreklerin tedavi- sinde standart uygulanan bir ifllem haline gel- mifltir.7 Benzer flekilde, atnal› böbreklerde de non-fonksiyone k›sm›n nefrektomisi için lapa- roskopinin aç›k cerrahiden önce seçilebilecek bir yöntem oldu¤u bildirilmektedir.10,11 Ancak tafla ba¤l› non-fonksiyone böbreklerin nefrek- tomisi di¤er nefrektomiler kadar basit olma- maktad›r.12 Geçirilen piyelonefritler sonras›
böbrekte piyonefroz geliflmekte, etraf dokuda yap›fl›kl›klar oluflmaktad›r. Bu nedenle “basit”
nefrektomi olarak tan›mlanan bu operasyo- nun hem komplikasyon oran› hem de aç›k
cerrahiye geçme oran› yüksektir. Hemal ve ark.’lar› bildirdikleri seride, 53 laparoskopik tafll› ifllevsiz böbrek nefrektomisinden 5’inde, 14 üreter tafl›na ba¤l› ifllevsiz böbrek nefro- üreterektomisinin ise 2’sinde aç›k cerrahiye geçmek durumunda kalm›fllard›r.12 Bir baflka seride ise; Janetschek ve ark.’lar› geçirilmifl böbrek tafl› cerrahileri olan bir hastada yapt›k- lar› laparoskopik nefrektomi sonras› kolon fis- tülü geliflti¤ini ve kolostomiye ihtiyac› oldu-
¤unu ve hastan›n 35 gün hastanede kald›¤›n›
bildirmifltir.1 Hemal ve ark.’lar› bu yap›fl›kl›k- lar›n komplikasyonlar›ndan korunmak için böyle olgularda perirenal yap›fl›kl›k varsa di- seksiyonun Gerota fasyas› d›fl›ndan yap›lmas›- n›, pararenal yap›fl›kl›k varsa kanama olma- mas› için öncelikle hiler damarlar›n kontrol edilmesini tavsiye etmektedirler. Bu nedenle, ksantogranulomatöz piyelonefrit görüntüsü olan böbreklerin laparoskopik nefrektomisi- nin, radikal nefrektomi tekni¤iyle yap›lmas›
önerilmektedir.13
K›lavuzlarda böbrek tafllar›n›n tedavisinde ESWL ve PNL öncelikli olarak önerilmektedir.6 Bu tedavilerin baflar›s›z veya yetersiz oldu¤u hasta grubunda, at nal›, ektopik veya rotasyo- ne böbreklerdeki büyük tafllarda, kompleks tafllarda ve hastan›n da; aç›k veya di¤er yön- temleri istemedi¤i durumlarda laparoskopi uygulanabilir. Böbrek pelvis tafllar›n›n tedavi- sinde PNL ile laparoskopik piyelolitotomiyi karfl›laflt›ran çal›flmalarda kan kayb›n›n lapa- roskopi yap›lanlarda daha az oldu¤u görül- müfltür. Ancak PNL grubunda operasyon ve hastanede kalma süresi anlaml› olarak daha k›sad›r.14,15 Klini¤imizde yap›lan bir çal›flmada da benzer sonuçlar bulunmufl ancak hastane- de kalma süreleri farkl› bulunmam›flt›r.16
Laparoskopik piyelolitotomi, özellikle tek ve büyük böbrek tafl› olan, ekstrarenal pelvi- si olan ve böbrek anatomisinde bozuklu¤u olan hastalarda baflar›yla uygulanmaktad›r.
Meria ve ark.’lar› intrarenal pelvis varl›¤› ile ESWL ve piyelonefrit öykülerinin ameliyat›
olumsuz etkileyebilece¤ini vurgulam›flt›r.17 Ja- netchek ve ark.’lar› intrarenal pelvisi ve peri- pelvik yap›fl›kl›klar› olan bir olguda yap›lan laparoskopik piyelolitotomi operasyonu son- ras› idrar kaça¤›n›n 30 gün devam etti¤ini bil- dirmektedir.1
Üreteropelvik bileflke darl›¤›na efllik eden pelvis tafllar›, laparoskopinin esas endikas- yonlar›ndan birisidir. Laparoskopi özellikle büyük renal pelvisi olan, uzun segmentli ve üretere bas› yapan çaprazlayan damar› olan olgularda tercih edilmelidir. Dimarco ve ark.’lar› Mayo Clinic’ten laparoskopik piye- loplasti ile antegrad endopiyelotominin so- nuçlar›n› karfl›laflt›rm›fl, piyeloplastinin endo- piyelotomiye k›yasla daha baflar›l› oldu¤unu rapor etmifllerdir.18
Atnal› böbrekler en s›k görülen füzyon anomalilerindendir ve 400 do¤umda bir rast- lan›r. Üreterin pelvise yüksek girifli bu hasta- larda üriner staz, tekrarlayan enfeksiyon ve
%20 oran›nda tafl oluflumuna sebep olur.19,20 Bu hastalarda PNL daha çok uygulanmas›na ra¤men, tafllar›n derinde olmas›, toplay›c› sis- tem yap›s›n›n uygun olmamas›, özellikle ist- mik kalikslere arkalar›ndaki aorta ve vena ka- va nedeniyle girifl yap›lamamas› ve böbrek damarlar›n›n yaralanma riski nedeniyle lapa- roskopi de tercih edilebilmektedir.7 Bu olgu- larda pelvis önde yerleflti¤i için transperitone- al laparoskopi oldukça kolay olmaktad›r.
Laparoskopi, anomalili böbreklerde hem tek bafl›na; hem de di¤er endoskopik yöntem- lere yard›mc› olarak da kullan›lmaktad›r. Tafl- l› pelvik ektopik böbre¤e ilk defa Smith ve ark.’lar› laparoskopi eflli¤inde perkütan nefro- litotomi uygulam›fllard›r.21 ‹lerleyen y›llarda artan say›larda laparoskopi yard›ml› PNL yap›- lan tafll› pelvik böbrekli olgular bildirilmifltir.22-
24 ‹fllem böbrek önünde seyreden kolon seg- mentinin laparoskopik olarak uzaklaflt›r›lmas›
veya laparoskopik gözlem alt›nda güvenli bir
flekilde böbre¤e transmezokolik akses yap›l- mas› ile gerçeklefltirilmektedir. Bunun yan›n- da laparoskopinin tek bafl›na kullan›ld›¤› va- kalar da bildirilmifltir.25,26Bir di¤er böbrek ano- malisi de; kaliks divertiküllerindeki tafllard›r.
Öncelikli tedavi yöntemi PNL ve fleksibl URS olmas›na ra¤men endoürolojik yöntemlerin baflar›s›z oldu¤u, anterior yerleflimli, ince du- varl› divertiküllerde laparoskopi önerilmekte-
dir.27,28 Laparoskopik olarak tafl ç›kar›ld›ktan
sonra divertikülün tamamen eksizyonu yap›l- maktad›r.
Laparoskopik piyelolitominin zorluklar›n- dan birisi tafl›n yerinin belirlenmesi, di¤eri de;
tafl›n migrasyonudur. Bu amaçla Hemal ve ark.’lar› bildirdikleri seride, bu istenmeyen yan etkilerin önlenmesi için, piyelotomi s›ra- s›nda tafl› hissetmek amac›yla fazla manipu- lasyon yap›lmamas›n›, yeri tam olarak belirle- nemeyen tafllar için ise; ifllem s›ras›nda floros- kopi veya ultrasonografi kullan›lmas›n›, mig- rate olan tafllar için de fleksibl nefroskopi kul- lan›lmas›n› önermektedir.12 Janetschek ve ark.’lar› kendi serilerinde pelvis irrigasyonu s›- ras›nda 3 mm’lik bir tafl parças›n› bulamam›fl- lar, ancak bu tafl›n herhangi bir sorun ç›kar- mad›¤›n› bildirmifllerdir. Parsiyel nefrektomi yapt›klar› baflka bir olguda ise; tafl› yukar›da- kine benzer flekilde yine bulamam›fllar ve tafl postoperatif dönemde görüntüleme yöntem- leriyle belirlendikten sonra, hasta post-opera- tif 4.gün laparoskopik eksplorasyon için tek- rar ameliyathaneye al›nm›flt›r.13
Tafl›n pelvisten ç›kar›lamayacak kadar bü- yük oldu¤u staghorn böbrek tafllar›nda uzat›l- m›fl piyelolitotomi, nefrolitotomi ve anatrofik nefrolitotomi de laparoskopik olarak gerçek- lefltirilmektedir. 2003 y›l›nda De¤er ve ark.’la- r› laparoskopik olarak anatrofik nefrolitotomi yapt›klar›n› bildirmifllerdir.29,30 Yazarlar trokar- dan gönderdikleri katetere ba¤l› buzlu su tor- bas› ile so¤uk iskemi yaparak operasyonu ba- flar›yla tamamlam›fllard›r. Son olarak 2008 y›- l›nda Simforoosh, s›cak iskemi oluflturarak
staghorn tafl› olan 5 hastaya laparoskopik anatrofik nefrolitotomi yapm›fl, böbrekte ifllev kayb› olmad›¤›n› bildirmifltir.30Ancak bu ifllem ileri derecede tecrübe gerektirmektedir.
Üreter tafllar›n›n tedavisinde laparoskopik cerrahi
Laparoskopinin tafl hastal›¤›nda ilk uygula- mas› üreterolitotomidir.31,32 Fleksibl URS ve in- ce uçlu lazer litotriptörlerin geliflmesiyle, bü- yük ve impakte üreter tafllar›n›n tedavisinde aç›k veya laparoskopik tedavi yöntemlerinin uygulanma oranlar› düflmüfltür. Laparoskopi üreter tafllar›nda esasen endoskopik ve di¤er minimal invaziv yöntemlerin baflar›s›z oldu¤u, sert, büyük, impakte ve özellikle de üst üreter tafllar›nda tercih edilir. Simforoosh gerçeklefl- tirdi¤i 134 laparoskopik üreterolitotominin 114’ünde transperitoneal, 20’sinde retroperito- neal yolu tercih etmifltir.32 Ortalama operas- yon süresi 143 dakika, tafls›zl›k oran› ise %97, istenmeyen yan etki oran› ise %10 olarak bil- dirilmifltir. Gaur’un serisinde 101 olgudan yal- n›zca birinde transperitoneal yol tercih edil- mifltir.31Bu seride, 48 olguda üretere sütür ve- ya stent konulmam›fl, 36 olguda üretere yal- n›zca sütür at›lm›fl, 18 olguda yaln›zca ürete- ral stent yerlefltirilmifl, 9 olguda ise üreter stent yerlefltirip sütür de at›lm›flt›r. Ayr›ca bu çal›flmada, ortalama operasyon süresi 79 daki- ka, ortalama hastanede kal›fl süresi ise 3.5 gün olarak bildirilmektedir. Ayr›ca bu seride, bir hastada üreteral avulsiyon geliflmifl, 20 hasta- da ise operasyon sonras› uzam›fl idrar s›z›nt›- s› görülmüfltür. Sekiz olguda ise aç›k cerrahi- ye geçilmifltir. Hemal retroperitoneal üretero- litotomi s›ras›nda bir hastada eksternal ilyak arter yaralanmas› geliflti¤ini bildirmifltir.12 Ül- kemizden Bayaz›t ve ark.’lar› sa¤ retroperito- neal laparoskopik üreterolitotomi yapt›klar›
bir olguda duodenum perforesyonu geliflti¤ini bildirmifllerdir.7
Laparoskopik üreterolitotominin aç›k cer- rahiyle karfl›laflt›r›ld›¤› çal›flmalarda laparosko-
pik cerrahinin analjezik kullan›lan gün say›s›, hastanede yat›fl süresi ve iyileflme süresi ve kozmetik sonuçlar aç›s›ndan daha üstün oldu-
¤u bildirilmektedir.33,34
Mesane tafllar›n›n tedavisinde laparoskopik cerrahi
Büyük mesane tafllar›n›n endoskopik yollar- la k›r›larak parçalar›n›n mesaneden temizlen- mesi genellikle uzunca bir zaman ald›¤›ndan ve endoskopik aletlerin üretradan tekrarlayan girifl-ç›k›fllar›n› gerektirebildi¤inden, transuret- ral yaklafl›mlarda uretra yaralanmas› riski bu- lunmaktad›r. Bu yüzden, özellikle büyük me- sane tafl› bulunan hastalarda, transuretral yeri- ne perkütan yaklafl›mla tedavi iyi bir seçenek olabilir.35 Ayr›ca bu ifllem, üretral yolun kulla- n›lamad›¤› hastalar için de uygundur.
Son y›llarda laparoskopinin geliflmesiyle laparoskopik aletlerde beliren çeflitlilik, mesa- ne tafllar›n›n tedavisine de yans›m›flt›r. Batis- lam ve ark.’lar›, 3 cm’ye kadar olan mesane tafllar›n› video-sistoskopik kontrol alt›nda per- kütan yolla ç›kartmak için laparoskopik gras- per ve torba gibi aletlerden faydalanm›fllar- d›r.36 Miller ve ark.’lar› ise; augmentasyon uy- gulanm›fl mesanelerde, endoskopik kontrol alt›nda perkütan olarak yerlefltirdikleri 10 mm’lik trokardan laparoskopik torbay› mesa- neye yollayarak dört hastan›n üçünde tafllar›n tümünü bunun içine al›p ç›kartmay› baflarm›fl- lard›r.37 Çok ender görülen urakus tafllar›nda da laparoskopi faydal› olabilir.38 Laparoskopi- nin mesane tafllar›nda bir di¤er uygulama ala- n› ise; mesane divertikül tafllar›d›r. Divertikü- lün eksizyonu ile birlikte mesane tafl›n›n da ç›kar›lmas› laparoskopik olarak uygulanabil- mektedir.39
Sonuç
Laparoskopik cerrahi artan tecrübe ve bece- ri ile uygulama alan›n› her geçen gün art›rmak- ta ve say›lar› giderek artan merkezlerde üriner
sistem tafl hastal›¤›n›n tedavisinde aç›k cerrahi- nin yerini almaktad›r. Endikasyonlar› henüz s›- n›rl› olsa da; di¤er minimal invaziv veya endos- kopik yöntemlerin baflar›s›z veya uygun olma- d›¤› olgularda tedavi alternatifi olarak; anoma- lili böbreklerde ve ek cerrahi düzeltmenin ya- p›laca¤› (efllik eden üreteropelvik bileflke dar- l›¤› gibi) durumlarda ilk seçenek olarak düflü- nülebilir. Düflük komplikasyon ve yüksek ba- flar› oranlar› bildiren seriler gün geçtikçe art- maktad›r. Ancak kompleks tafllarda aç›k cerra- hinin gereklili¤i hiç bir zaman göz ard› edilme- melidir. ‹lerleyen y›llarda robot yard›ml› lapa- roskopik cerrahinin de kullan›m›n›n yayg›n- laflmas›yla, tafl hastal›¤›nda seçilmifl uygun ol- gu ve durumlarda öncelikle tercih edilen te- davi yöntemi olaca¤›na inanmaktay›z.
Kaynaklar
1. Nambirajan T, Jeschke S, Albqami N, Abukora F, Le- eb K, Janetschek G. Role of laparoscopy in manage- ment of renal stones: single-center experience and review of literature. J Endourol 2005; 19:353-359.
2. Paik ML, Resnick MI. Is there a role for open sur- gery? Urol Clin North Am 2000; 27: 323-331.
3. Wickham JEA. The surgical treatment of renal lithia- sis. In Urinary Calculous Disease. New York, Churc- hill Livingstone, 1979, pp 145–198.
4. Desai RA, Assimos DG. Role of laparoscopic stone surgery. Urology. 2008; 7: 578-580.
5. Nadu A, Schatloff O, Morag R, Ramon J, Winkler H.
Laparoscopic surgery for renal stones: is it indicated in the modern endourology era? Int Braz J Urol 2009; 35: 9-17.
6. Tiselius HG, Alken P, Buck C, Gallucci M, Knoll T, Sarica K. Guidelines on urolithiasis. European Asso- ciation of Urology, Guidelines 2009.
7. Bayaz›t Y, Ar›do¤an ‹A, Abat D. Üriner Sistem Tafl Hastal›¤›nda Laparoskopik Cerrahinin Son Durumu.
Türk Üroloji Dergisi 2008; 34: 237-53.
8. Vanderbrink BA, Ost MC, Rastinehad A, Anderson A, Badlani GH, Smith AD et al. Laparoscopic versus open radical nephrectomy for xanthogranulomatous pyelonephritis: Contemporary outcomes analysis. J Endourol. 2007; 21: 65-70
9. Kapoor R, Vijjan V, Singh K, Goyal R, Mandhani A, Dubey D, et al. Is laparoscopic nephrectomy the
preferred approach in xanthogranulomatous pyelo- nephritis? Urology. 2006; 68: 952-955
10. Yohannes P, Smith AD. The endourologic manage- ment of complications associated with horseshoe kidney. J Urol 2002; 168: 5-8.
11. Kaynan AM, Winfield HN. A transperitoneal laparos- copic approach to endourology. Curr Urol Resp 2001; 2: 154-164.
12. Hemal AK, Goel A, Kumar M, Gupta NP. Evaluation of laparoscopic retroperitoneal surgery in urinary stone disease. J Endourol 2001; 15: 701-705.
13. Kaba M, Tefekli AH, Tepeler A, Yürük E, Akçay M, Baykal M, et al. Ksantogranulömatöz piyelonefritli hastada yap›lan laparoskopik nefrektomi, olgu sunu- mu. 7. Ulusal Endoüroloji Kongresi, Kongre kitapç›-
¤›, sayfa:123, 2007.
14. Goel A, Hemal AK. Evaluation of role of retroperito- neoscopic pyelolithotomy and its comparison with percutaneous nephrolithotripsy. Int Urol Nephrol 2003; 35: 73-76.
15. Meria P, Milcent S, Desgrandchamps F, Mongiat-Ar- tus P, Duclos JM, Teillac P. Management of pelvic stones larger than 20 mm: laparoscopic transperito- neal pyelolithotomy or percutaneous nephrolitho- tomy? Urol Int 2005; 75: 322-326.
16. Tepeler A, Binbay M, Sari E, Akcay M, Berberoglu Y, Muslumanoglu AY, et al. The comparison of laparos- copic pyelolithotomy versus percutaneous nephro- lithotomy in the management of large renal pelvic stones. Eur Urol 2009; 8 Suppl: 261 (Abstract).
17. Dimarco DS, Gettman MT, McGee SM, Chow GK, Leroy AJ, Slezak J, et al. Long-term success of anteg- rade endopyelotomy compared with pyeloplasty at a single institution. J Endourol 2006; 20: 707-712.
18. Raj GV, Auge BK, Assimos D, Preminger GM. Meta- bolic abnormalities associated with renal calculi in patients with horseshoe kidneys. J Endourol 2004;
18: 157-161.
19. Miller NL, Matlaga BR, Handa SE, Munch LC, Linge- man JE. The presence of horseshoe kidney does not affect the outcome of percutaneous nephrolitho- tomy. J Endourol 2008; 22: 1219-1225.
20. Eshghi AM, Roth JS, Smith AD. Percutaneous trans- peritoneal approach to a pelvic kidney for endouro- logical removal of staghorn calculus. J Urol 1985;
134: 525-527.
21. Holman E, Tóth C. Laparoscopically assisted percu- taneous transperitoneal nephrolithotomy in pelvic dystopic kidneys: experience in 15 successful cases.
J Laparoendosc Adv Surg Tech A 1998; 8: 431-435.
22. Maheshwari PN, Bhandarkar DS, Andankar MG, Shah RS. Laparoscopically guided transperitoneal percutaneous nephrolithotomy for calculi in pelvic ectopic kidneys. Surg Endosc 2004; 18: 1151.
23. Aron M, Gupta NP, Goel R, Ansari MS. Laparoscopy- assisted percutaneous nephrolithotomy (PCNL) in previously operated ectopic pelvic kidney. Surg La- parosc Endosc Percutan Tech. 2005; 15: 41-43.
24. Harmon WJ, Kleer E, Segura JW. Laparoscopic pye- lolithotomy for calculus removal in a pelvic kidney.
J Urol. 1996; 155: 2019-2020.
25. Hoenig DM, Shalhav AL, Elbahnasy AM, McDougall EM, Clayman RV. Laparoscopic pyelolithotomy in a pelvic kidney: a case report and review of the lite- rature. JSLS. 1997; 1: 163-165.
26. Miller SD, Ng CS, Streem SB, Gill IS. Laparoscopic management of caliceal diverticular calculi. J Urol.
2002; 167: 1248-52.
27. Wolf JS Jr. Caliceal diverticulum and hydrocalyx: La- paroscopic management. Urol Clin North Am 2000;
27: 655-660.
28. Kaouk JH, Gill IS, Desai MM, Banks KL, Raja SS, Ska- cel M et al. Laparoscopic anatrophic nephrolitho- tomy: feasibility study in a chronic porcine model. J Urol 2003; 169: 691-696.
29. Deger S, Tuellmann M, Schoenberger B, Winkel- mann B, Peters R, Loening SA. Laparoscopic anat- rophic nephrolithotomy. Scand J Urol Nephrol 2004;
38: 263-5.
30. Simforoosh N, Aminsharifi A, Tabibi A, Noor-Aliza- deh A, Zand S, Radfar MH, Javaherforooshzadeh A.
Laparoscopic anatrophic nephrolithotomy for mana- ging large staghorn calculi. BJU Int 2008; 101: 1293- 1296.
31. Gaur DD, Trivedi S, Prabhudesai MR, Madhusudha- na HR, Gopichand M. Laparoscopic ureterolitho- tomy: technical considerations and long-term fol- low-up. BJU Int 2002; 89: 339-343.
32. Simforoosh N, Bassiri A, Danesh A, Ziaee AM, Sha- rifi AF, Tabibi A, Abdi H. Laparoscopic management of upper urinary tract stones: a report of 134 cases.
Urology 2006; 68: 15 (Abstract)
33. Skrepetis K, Doumas K, Siafakas I, Lykourinas M. La- paroscopic versus open ureterolithotomy. A compa- rative study. Eur Urol. 2001; 40: 32-36.
34. Goel A, Hemal AK. Upper and mid-ureteric stones:
A prospective unrandomized comparison of retrope- ritoneoscopic and open ureterolithotomy. BJU Int.
2001; 88: 679-682.
35. Tugcu V, Polat H, Ozbay B, Gurbuz N, Eren GA, Tasci AI. Percutaneous versus transurethral cystolit- hotripsy. J Endourol. 2009; 23(2): 237-41.
36. Batislam E, Germiyanoglu C, Karabulut A, Berberog- lu M, Nuhoglu B, Gulerkaya B, Erol D. A new app- lica-tion of laparoscopic instruments in percutaneo- us bladder stone removal. J Laparoendosc Adv Surg Tech A 1997; 7: 241-4.
37. Miller DC, Park JM. Percutaneous cystolithotomy using a laparoscopic entrapment sac. Urology 2003;
62: 333-6.
38. Ansari MS, Hemal AK. A rare case of urachovesical calculus: A diagnostic dilemma and endo-laparosco- pic management. J Laparoendosc Adv Surg Tech A 2002; 12: 281-3.
39. Parra RO, Jones JP, Andrus CH, Hagood PG. Lapa- roscopic diverticulectomy: preliminary report of a new approach for the treatment of bladder diverti- culum. J Urol. 1992;148: 869-71.
