HABER BÜLTENĐ
14 Ekim 2005
Haber Özetleri
Irak
• Irak'ta halk, yeni anayasa taslağı üzerinde görüş bildirmek üzere yarın sandık başına gidiyor. Referandumu düzenleyen Irak Seçim Komisyonu, 15.5 milyon kişinin seçmen kaydığı yaptırdığını açıkladı. Seçim Komisyonu ülke çapında 6200 seçim merkezi oluşturdu. Sandıklar TSĐ 07.00'de açılacak ve 17.00'de kapanacak. Đçişleri Bakanlığı, referandum için sıkı güvenlik önlemleri aldı.
Bunlar arasında sınırları kapatma ve gece sokağa çıkma yasakları da bulunuyor. Oylama süresince 100 bin Irak polisi ve askeri görev yapacak.
Gerekirse çoğu Amerikalı 160 bin yabancı asker de yardıma hazır olacak.
Referandumu izlemek üzere şimdiye kadar 500 kadar yabancı gözlemci kayıt yaptırdı. Bunlar arasında Arap Birliği ve ABD Ulusal Demokrasi Enstitüsü de bulunuyor. Seçim Komisyonu, sonuçların halkoyundan 5 gün sonra açıklanabileceğini bildirdi. Geçici anayasaya göre, referandumda anayasa taslağının kabul edilmesi halinde, 15 Aralık'tan geç olmamak üzere genel seçimlerin yapılması ve yeni hükümetin 31 Aralık'tan önce yemin edip göreve başlaması gerekiyor. Anayasa taslağının reddedilmesi halinde ise parlamento feshedilecek ve 15 Aralık'ta seçim yapılacak. Yeni geçici meclis yeni bir anayasa taslağı hazırlayacak ve bu anayasa taslağı 2006 Ekim ayında halkoyuna sunulacak.
Yeni Irak anayasasının temel unsurları şöyle:
- Irak federal bir parlamenter demokrasi olacak.
- Seçimler 4 yılda bir yapılacak.
- Parlamentoda çoğunluğa sahip partinin lideri başbakan olacak.
- Dini özgürlük garanti edilmekle birlikte, devletin dini Đslam olacak. Đslam aynı zamanda yasamanın ana kaynağını oluşturacak. Hiçbir yasa, Đslam'ın kurallarına, demokrasiye ve anayasada tanınan haklara aykırı olamayacak.
- Iraklılar yasa önünde eşitler ve ifade, basın ve toplanma özgürlüğüne sahipler.
- Kadınlar ve erkekler eşit siyasi haklara sahipler.
- Devrik lider Saddam Hüseyin'in lideri olduğu Baas Partisi yasak.
- Yargı sistemi şeffaf ve her türlü işkenceyle insanlık dışı muamele yasak olacak.
- Ülkenin resmi dilleri Arapça ve Kürtçe.
- Irak'ın petrol ve gaz rezervleri ''Tüm Irak halkının malı'' olarak anayasada yer alıyor.
- Petrol gelirleri bölgeler arasında eşit paylaştırılacak, ancak dengeli ekonomik gelişmeyi sağlamak için Saddam döneminde ihmal edilen bölgelere belli bir süre ayrıcalık tanınacak.
- Đl yönetimlerine güçlü özerklik tanınacak, iller kendi güvenlik yapılarını oluşturabilecek. (AA)(REU)
• Irak Anayasasında yapılan son değişiklikler ve ilaveler:
Madde 1: Irak Cumhuriyeti bağımsız ve egemen bir devlettir. Yönetim şekli cumhuriyetçi, federal ve parlamenter demokrasidir. Bu Anayasa Irak’ın bütünlüğünü garanti eder.
Madde 3: Irak, çeşitli milliyet, din ve mezheplerden oluşmaktadır ve Arap Birliği’nin kurucusu ve aktif üyesidir. Arap Birliği’nin ana sözleşmesine bağlıdır ve Đslam dünyasının bir parçasıdır.
Madde 4/3: Kürdistan bölgesinde merkezi hükümete bağlı müesseseler ile resmi müesseselerde Kürtçe ve Arapça dilleri kullanılır.
Madde 18:
1- Irak uyruğu her Iraklının hakkıdır ve Irak vatandaşlığının temelidir.
2- Iraklı anadan veya babadan doğan her kişi Iraklı addedilir. Bu husus bir yasayla düzenlenir.
Diğer bentler eski halini korur.
Bu iki madde ilave edilir:
Madde (35): Devlet kültürel faaliyet ve müesseseleri teşvik eder, gerçek Iraklı kültürel yönlendirmeleri esas almaya özen gösterir, bunu Irak’ın medeni ve kültürel tarihi ile bağdaşacak şekilde yürütür.
Madde (36): Spor faaliyetlerinde bulunmak her Iraklının hakkıdır. Devlet spor faaliyetlerini teşvik ve korumakla yükümlüdür.
Bu madde 109-110 arasına ilave edilir:
3-Eski eserler, sit alanları, yapı ile ilgili eserler, el yazmaları ve sikkeler merkezi otoritenin ihtisası kapsamına giren milli servetlerden addedilir. Bunlar bölge ve vilayetlerle işbirliği yaparak yönetilir. Bu husus bir yasayla düzenlenir.
131. maddeye ilaveler:
Beşinci: Sadece iptal yasaklanmış Baas Partisinde üye olmak parti üyesini mahkemeye çıkarmak için yeterli neden değildir. Baas Partisinin Etkilerinden Arındırma yasası ve bu yasa gereğince çıkarılmış olan mevzuat kapsamına girmeyen üye, yasalar önünde eşit muamele görür ve korunur.
Altıncı: Parlamento, Baas Partisinin Etkilerinden Arındırma Yüksek Komisyonu’nun uygulamalarını ayrıca devlet organlarının pozitif ve şeffaf çalışmalarını ve tutumlarını gözetmek ve kontrol etmek üzere kendi üyeleri arasından bir komisyon oluşturur. Komisyonun kararları parlamentonun onayına sunulur.
Son iki maddeden önce ilave edilen madde:
1- Parlamento çalışmalarının başlangıcında toplumu oluşturan ana oluşumları
komisyonun görevi dört ay bir süre dahilinde anayasada yapılabilecek gerekli değişiklikler hakkında tavsiyeler içeren bir raporu parlamentoya sunmaktır.
Komisyon, sunmuş olduğu önerilerin sonuca bağlanmasından sonra feshedilir.
2- Komisyon tarafından önerilen değişiklikler toplu bir şekilde oylanmak üzere parlamentoya sunulur. Öneriler meclis üyeleri sayısının salt çoğunluğun oylarıyla onaylanmış addedilir.
3- Bu maddenin ikinci bendinde beyan edilen şekilde değişikliğe uğrayan maddeler değişikliği onaylama tarihinden itibaren iki ay içerisinde bir referandumla parlamento tarafından halka sunulur
4- Deşikliğe uğrayan maddeler hakkında referandumda oy verenlerin çoğunluğunun onayı ve üç veya üçten fazla vilayette ki oy verenlerin üçte ikisi hayır oyu vermese,geçerli sayılır
5- Anayasanın (anayasada değişiklikle ilgili ) 122. maddesinin uygulaması durdurulur. Aynı maddede geçen değişiklikler karara bağlandıktan sonra tekrar yürürlüğe girer. (www.iraq-ina.com)
• Türkmen Adalet Partisi’nin Başkanı Enver Bayraktar, Türkmenlerin anayasa taslağına referandumda “HAYIR” oyu kullanacaklarını bildirdi. Karar Partisi’nin Başkanı Faruk Abdullah Abdurrahman da referandumda “HAYIR” oyu vereceklerini açıkladı. (IRAK HABER AJANSI)(TÜRKMENELĐ TV)
• Anayasa taslağına referandumda “EVET” oyu vereceklerini açıklayan Irak Đslam Partisi bir bildiri yayımlayarak, partinin bazı çekincelerinin olduğunu belirtmiştir. (www.iraqidewan.net)
• Irak Đslam Partisi anayasa taslağını kabul ettiği için, Felluce’de parti üyesi 100 kişi istifa etti. (www.aswataliraq.info)
• Irak'taki Şiilerin dini lideri Büyük Ayetullah Ali El-Sistani'nin Iraklılardan anayasayı desteklemelerini istediği bildirildi. Sistani'nin bir yardımcısı, basına yaptığı açıklamada, Şiilerin dini liderinin Irak anayasa taslağı hakkında 15 Eylül Cumartesi günü yapılacak olan referandumda ''Evet'' oyu kullanmalarını istediğini belirtti. Sistani'nin Irak'ta nüfusun yüzde 60'ından fazlasını oluşturan Şiilerin üzerinde büyük bir nüfuzu olduğu biliniyor. (AA)(REU) (www.aljazeera.net) (www.nahrain.com) (www.nawartv.com) (www.iraq-ina.com)
• Diyale Arap Aşiretleri Birliği bir bildiri yayımlayarak, anayasaya “HAYIR”
denilmesi için halka çağrıda bulundu. (www.iraqidewan.net)
• Bildiri yayımlayarak anayasayı kabul etmediklerini ve referandumda “HAYIR”
diyeceklerini açıklayan Necef Aşiretler Birliği (Şii), halkı anayasaya “HAYIR”
demeye davet etti. Ayrıca Duleymi aşiretinin başkanı Macid Abdulrazak El-Ali (Sünni Aşiret) halkın anayasaya “EVET” demesi için çağrıda bulundu.
(www.iraqidewan.net)
• Ehlül Irak Đttifakı’nın Başkanı Adnan El-Duleymi, bir bildiri yayımlayarak anayasayı kabul etmediklerini ve referandumda anayasa taslağına “HAYIR”
diyeceklerini açıkladı. (www.iraqidewan.net)
• Irak Đslam Partisi, Felluce’deki bürosunun saldırıya uğradığı haberini yalandı.
Irak Đçişleri Bakanlığından verilen bilgilere göre, Irak Đslam Partisi’nin Bağdat ve Beci büroları saldırıya uğradı. (www.iraq-ina.com)
• Irak Đslam Partisi’nde istifalar başladı. Alınan bilgilere göre, Irak Đslam Partisi’nin Bağdat, Diyale, Medain, Abo El-Hasip, Tikrit, Semerra, Ramadi, Mahmudiye bürolarındaki çok sayıda üye ve yetkilisi istifa etti. (www.elaph.com) (www.iraq-ina.com)
• Müslüman Bilginler Komitesi, Irak Đslam Partisi’nin anayasa değişikliği konusunda yaptığı anlaşmanın Irak’ta daha büyük felaketlere sebep olacağını bildirdi. Irak Đslam Partisi’ni bu konuda uyaran Müslüman Bilginler Komitesi, anayasa referandumunda halkı “HAYIR” oyu vermeye davet etti. Irak Đslam Partisi üyesi Nasir El-Ani ise partisinin tutumunu savunarak, anayasa konusunda yapılan anlaşmanın Ulusal Diyalog Meclisi ve Ehlül Irak Đttifakı ile görüşmelerden sonra gerçekleştiğini söyledi. (www.iraq4all.dk)
• ABD’nin Irak Büyükelçisi Zalmay Halilzad Reuters’a yaptığı açıklamada, Irak’ın birliği ve bütünlüğü için anayasa taslağı ile ilgili müzakerelerin devam ettiğini bildirdi. Bölgeler ve yerel yönetimler arasındaki yetkilerin dağılımı, petrol gelirlerinin kontrolü, Irak’ta Đslam’ın rolü, federalizm, kadın hakları konularında görüşmelerin sürdüğünü söyledi. (www.iraq4all.dk)
• Irak'ta 15 Ekim'de yapılacak anayasa referandumu için, cezaevlerinde ve hastanelerde oy kullanma işlemi 2 gün önceden başladı. Seçim Komisyonu sözcüsü Ferid Ayar ''Irak'taki 17 cezaevinde bulunan yaklaşık 18 bin tutuklunun oy kullanmaya başladığını'' belirterek, ''lojistik sorunlar nedeniyle Süleymaniye ve Erbil bölgelerindeki iki cezaevinde oy verme işleminin bugün başlayacağını'' söyledi. Irak Seçim Komisyonu Başkanı Adil El-Lami ise bu uygulamanın, devrik lider Saddam Hüseyin'in tutuklu bulunduğu ABD yönetimindeki Bağdat Havaalanı yakınlarındaki cezaevini kapsamadığını kaydetti. (AA)(AFP)
• Arap Birliği Genel Sekreteri Amr Musa’nın, gelecek pazartesi ya da salı günü Irak’a geleceği bildirildi. Amr Musa, Irak’ı ziyareti sırasında Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani, Başbakan Đbrahim El-Caferi, siyasi grupların temsilcileri ve dini mercilerle görüşmelerde bulunacaktır. Diğer yandan, aralarında Irak Türkmen Cephesi Başkanı Sadettin Ergeç ve Irak Türkmen Cephesi’nin eski Başkanı Faruk Abdullah Abdurrahman’ın da bulunduğu Türkmen politikacılarından oluşan heyet dün, Irak’ı ziyaret eden Arap Birliği heyeti görüştü. Göürşmede Türkmenlerin durumu ve anayasa konuları ele alınarak, fikir alışverişinde bulunuldu. (www.iraq4all.dk) (TÜRKMENELĐ TV)
• ABD tarafından desteklenen Irak Medya Kuruluşu, Kerkük TV’den yayınlanan programlarda Arapça’dan başka bir dilin kullanımını yasakladı ve Türkmence, Kürtçe ve Süryanice yapılan programları durdurdu. Kerkük TV Müdürü Nasır Hasan ise bu haberi kınayarak, TV çalışanlarının bu kararı uygulamayacağını bildirdi. (www.iraq4all.dk)
• El-Kaide örgütünün Irak kanadı, ABD'nin, El Kaide'nin iki numaralı ismi Eymen El-Zevahiri'ye ait olduğunu iddia ettiği mektubun sahte olduğunu bildirdi.
(AA)(REU)
• Suriye’nin yeni Irak büyükelçisi Kıryakus Kıryakus açıklamada bulunarak, Irak’taki görevine üç hafta sonra başlayacağını bildirdi. (www.iraqidewan.net)
• ABD yönetiminin, Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (IKYB) kontrolündeki Süleymaniye kentinde bir üniversite açacağı bildirildi. IKYB’ye bağlı basın organlarında yer alan bir haberde, ABD Bağdat Büyükelçisi Zalmay Halilzad’ın Süleymaniye’de bir Amerikan üniversitesi açılması projesine destek verdiği ve yakın bir zamanda Washington’dan gönderilecek teknik ekibin proje üzerinde detaylı çalışmalara başlayacağı ifade edildi. Söz konusu üniversitenin yapımı için Washington 10 milyon dolar; bölgesel Kürt hükümeti 7 milyon dolar ve Cumhurbaşkanı Celal Talabani 1 milyon dolarlık katkıda bulunacak.
Süleymaniye’deki üniversite tamamlanması halinde, bölgedeki ilk yabancı üniversite olacak. (ZAMAN GAZETESĐ)
Orta Doğu
• Tahran yönetiminin, nükleer faaliyetlerine başlaması nedeniyle kesilen müzakerelere devam etmek istediği bildirildi. Đran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad, gazetecilere yaptığı açıklamada, nükleer enerji konusunda hükümet olarak tedbirli davrandıklarını ve bu konuda müzakerelerin devam etmesini istediklerini söyledi. Ahmedinecad, Đran'ın temel tutumundan geri adım atmayacağını ifade ederek, ''Đran'ın nükleer enerji konusuna tutarlı ve iyi bir yaklaşımı var. Bu yüzden inisiyatif şu anda bizim elimizde'' dedi. Đran'ın, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nda (UAEK) eskiye nazaran daha sağlam bir konuma sahip olduğunu savunan Ahmedinecad, ''BM Genel Kurulu'na sunduğumuz son öneri düşmanları etkisiz hale getirdi. Biz, yeni şartlara göre yeni öneriler sunacağız'' diye konuştu. Đran Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada da AB ülkeleriyle müzakerelerin ön koşulsuz, uluslararası kanunlar çerçevesinde devam etmesinin istendiği kaydedildi. Bu arada, UAEK'dan üst düzey bir heyetin, Đranlı yetkililerle görüşmek için iki gündür Tahran'da olduğu belirtildi. Heyetin, Đran'ın nükleer çalışmaları ve uranyum zenginleştirme programına ilişkin doküman toplamanın yanı sıra askeri tesisleri incelemek ve askeri yetkililerle görüşmek istediği ifade ediliyor. (AA)
Kafkasya ve Orta Asya
• Rusya ve Ermenistan, Gürcistan'ın Abhazya bölgesinden geçen ve Rusya ile Ermenistan arasında kesintisiz ulaşım sağlayacak demiryolunun yeniden açılmasını görüşüyor. Erivan'da temaslarda bulunan Rusya Ulaştırma Bakanı ve Rus-Ermeni hükümetler arası komisyonu eş başkanı Đgor Levitin, Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan tarafından kabul edildi. Koçaryan, kabulde, Gürcistan'ın Abhazya bölgesinden geçen ve Rusya ile Ermenistan arasında kesintisiz ulaşım ve taşımaya olanak sağlayacak demiryolunun önemine işaret etti, bu demiryolunun yeniden açılmasının yeni işbirliği ve kalkınma için fırsatlar yaratacağını belirtti. Rus Bakan Levitin, Erivan'da dün yapılan Ermenistan-Rusya iş forumunda da, ''Abhaz demiryolunun onarılması ve
işletilmesi için üç ülke ve Abhazya bölgesinin bir araya gelerek konsorsiyum kurabileceğini'' söyledi. Rusya ile Ermenistan arasındaki demiryolunun Abhazya bölgesinde kalan bölümünün açılmasının önünde engeller bulunduğuna işaret eden Levitin, ''Çözüm için zamana ihtiyacımız var. Bu konunun 15 yıllık bir geçmişe sahip olduğunu ve bir günde çözülemeyeceğini unutmamalıyız'' dedi. Ermenistan'ın Gürcistan üzerinden Rusya ile kesintisiz ulaşımını sağlayan demiryolu hattının Abhazya'da kalan bölümü, bu bölgenin Gürcistan'dan bağımsızlığını ilan etmesi sonucu yaklaşık 15 yıldır ulaşıma kapalı bulunuyor. Abhaz yönetimi, bir süre önce demiryolunun Rusya ile bağlantısını onararak ulaşıma açmış, Tiflis yönetimi ise bu gelişmeden Moskova'yı sorumlu tutmuştu. (AA)
• Kırgızistan Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev, ''devrik lider Askar Akayev ve ailesinin dokunulmazlığının kalkacağını, dokunulmazlık zırhının kimseye verilmeyeceğini'' söyledi. 24 Mart'taki iktidar değişikliğinin ardından kurulan Anayasa Konseyi, bugün ilk oturumunu yaparak, anayasa reformu çalışmalarına başladı. Anayasa değişikliğinde sosyal ve güçlü devlet ile sivil toplum örgütlerinin ön plana çıkacağını ifade eden Kırgız lider, ''Đç ve dış politikaya yeni yön ve ufuk verecek, idam cezası sorununu, halkın ve yurtdışında yaşayan soydaşlarımızın ihtiyaçları ve taleplerini karşılayacak bir anayasa paketi oluşturmalıyız'' dedi. Değişiklikle siyasi partilerin önünün açılacağını vurgulayan Bakiyev, tüm siyasi parti ve grupları anayasa reformu sürecine katkı sağlamaya çağırdı. Anayasa reformu çalışmalarını yürütecek Anayasa Konseyi, devlet başkanı tarafından çeşitli alanlardan belirlenen 277 kişiden oluşuyor. Konsey'in anayasa reformu taslağını aralık ayı sonuna kadar hazırlaması gerekiyor. (AA)
Dünya Basını
Irak'ta yarın yapılacak anayasa referandumu öncesinde gazetelerde bu konuda pek çok yorum yazısı yer alıyor. Guardian gazetesi, anayasanın ülkeyi biraraya getirecek bir metin mi, yoksa sadece bir barış anlaşması mı olduğu sorguluyor ve eski bir Amerikan elçisinin şu sözlerine yer veriliyor: "Bir ulus inşa etme hedefiyle başlayan çabalar, üç parti arasında yapılan bir barış anlaşmasının müzakeresine dönüştü ve bu da zaten meydana gelen bir parçalanmanın onaylanmasıyla sonuçlandı. Irak'ın yeni anayasası ülkenin üçe ayrılmasını onaylıyor."
Independent gazetesinin manşetinde de Irak var. Ancak dün Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldığı açıklanan oyun yazarı ve şair Harold Pinter'ın bu yıl başlarında yaptığı bir konuşmadan alınan satırlarla... Pinter şöyle diyor: "Irak halkına işkence, misket bombaları, seyreltilmiş uranyum, sayısız cinayet, sefalet ve aşağılama getirdik ve buna 'Orta Doğu'ya özgürlük ve demokrasi getirme' adını verdik. Ancak hepimizin de gayet iyi bildiği gibi, orada beklediğimizin aksine çiçeklerle karşılanmadık. Peki Irak seçimleri ne olacak? Başkan Bush, 'Askeri işgal altındaki bir ülkede özgür ve adil seçimlerin yapılabileceği fikrini kabul edemeyiz' diyordu. Bu açıklamayı iki kez okudum ve anladım ki, Lübnan ve Suriye'den bahsediyor. Bush ve Blair, aynaya baktıklarında gerçekten ne görüyor?"
