SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI
DR. RAMAZAN EL-BÛTİ’NİN “FIKHU’S-SÎRETİ’N- NEBEVİYYE” ESERİNDEKİ ŞER‘Î SİYÂSET VE FIKHÎ
TERCİHLERİNİN – KARŞILAŞTIRMALI ÇALIŞMASI
Dhannoon Younus A. ARAB
YÜKSEK LISANS TEZI
Dr. Öğr. Üyesi Marwan Mohammed Abdullah MOGHALLES
ARALIK - 2021
KASTAMONU
TAAHHÜTNAME
Bu tezin tasarımı, hazırlanması, yürütülmesi, araştırmalarının yapılması ve bulgularının analizlerinde bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu; ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını, bilimsel etiğe uygun olarak kaynak gösterildiğini bildirir ve taahhüt ederim.
Dhannoon Younus Ahmed ARAB
ÖZET
YÜKSEK LISANS TEZI
DR. RAMAZAN EL-BÛTİ’NİN “FIKHU’S-SÎRETİ’N-NEBEVİYYE”
ESERİNDEKİ ŞER‘Î SİYÂSET VE FIKHÎ TERCİHLERİNİN – KARŞILAŞTIRMALI ÇALIŞMASI
DHANNOON YOUNUS AHMED ARAB
KASTAMONU ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI
DANIŞMAN: Dr. Öğr. Üyesi Marwan Mohammed Abdullah MOGHALLES
Hz Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatı, bu güne kadar ilim dallarından birisi olmuş ve Allah’ın izniyle da öyle olmaya devam edecektir. Siyerin sahih kısmı, İslam dininin teşri kaynaklarından birisidir. Bu nedenle birçok ilim insanı bu saf ve duru kaynağa müracaat etmiştir. İşte bu ilim insanlarından birisi de Dr. Ramazan el-Bûtî’dir. Kendisi, Hz Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatını kaleme almış ve ondan ibret ve dersler çıkarmıştır. Bu dersler arasında fıkhı konuları da yer almaktadır. Yazar, fıkıh mezheplerinin bu konular hakkındaki ihtilaflarını ortaya koymuş ve görüşler arasında tercih yaparak kendi bakış açısını da belirtmiştir. Buti’nin kitabının adı (Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye)’dir. Gerekli araştırmaları yaptıktan sonra çalışmamın başlığını (Ramazan El-Bûtî’nin “Fıkhü’s- Sîreti’n-Nebeviyye” Eserindeki Şer’i Siyaset Ve Fıkhî Tercihlerinin Karşılaştırmalı Çalışması
olarak belirledim. Bu çalışmadaki amacım, hakkında ihtilaf olan fıkhi konularda Buti’nin tercih ettiği görüşü ortaya çıkarmaktır.
Belirlenen bu hedefe ulaşmak amacıyla çalışma dört bölüme ayrılmıştır. Bu bölümlerdeki konular şu başlıkları altında ele alınmıştır: 1. Buti’nin biyografisi, Fıḳhü’s-Sîreti’n- Nebeviyye kitabının ve yaşadığı dönemin tanıtımı. 2. Bûtî’nin Şer’i siyaset alanındaki tercihleri, 3. Bûtî’nin cihad alanındaki tercihleri, 4.Bûtî’nin farklı konular hakkındaki fıkhi tercihleri.
Toplam ele alınan konu sayısı on sekizdir. Her konu; a) Konunun açıklaması, b) Fakihlerin bu konudaki görüşleri ve delilleri ve c) Dr. Ramazan el-Bûtî’nin tercihi olmak üzere üç başlık altında ele alınmıştır. Çalışma, ulaşılan en önemli sonuçların yer aldığı sonuç bölümüyle sonlandırılmıştır.
ANAHTAR KELİMELER: Bûti, Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye, Fıkıh, Tercih.
Aralık 2021, 126 Sayfa
ABSTRACT
MSC THESIS
DR. RAMAZAN EL-BÛTİ'S LEGAL POLICY AND FIQH PREFERENCES IN THE "FIKHU'S-SIRETI'N-NEBEVİYYE" - COMPARATIVE STUDY
DHANNOON YOUNUS AHMED ARAB
KASTAMONU UNIVERSITY INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCE DEPARTMENT OF BASIC ISLAMIC SCIENCES
SUPERVISOR: Assist. Prof. Dr. Marwan Mohammed Abdullah MOGHALLES
The life of the Prophet (sallallahu 'alayhi wa sallam) has been one of the branches of science until today and will continue to be so by Allah's leave. The authentic part of the sirah is one of the legislative sources of the religion of Islam. For this reason, many scientist have applied to this pure and clear source. One of these scientists is Dr. Ramadan al-Buti. He wrote down the life of the Prophet (sallallahu 'alaihi wa sallam) and took lessons and lessons from it. Fiqh subjects are also included in these lessons. The author has revealed the disagreements of the fiqh sects on these issues and has also expressed his own point of view by choosing between the views. The name of Buti's book is (Fiḳhü's-Sîreti'n-Nabaviyye).
After doing the necessary research, I determined the title of my study as (Fiqh preferences in the Book of Ramadan al-Bûtî's Fıḳhü's-Sîreti'n-Nabawiyya). My aim in this study is to reveal the opinion preferred by Buti on the controversial fiqh issues.
In order to achieve this determined goal, the study is divided into four parts. Topics in these chapters are covered under the following headings: 1. The biography of Buti, the promotion of the book Fıḳhü's-Sîreti'n-Nabawiyye and the promotion of the period in which he lived, 2.
Bûti's preferences in the field of legitimate politics, 3. Buti's preferences in the field of jihad, 4. Bûtî's fiqh preferences on different subjects.
The total number of topics covered is eighteen. Every subject; It has been discussed under three headings: a) Explanation of the subject, b) Opinions and evidences of the jurists on this issue, and c) Dr. Ramazan al-Bûti's preference.
The study is concluded with the result section, which includes the most important results reached.
KEYWORDS: Bûti, Fıḳhü's-Sîreti'n-Nabawiyya, Fiqh, Preference.
December 2021, 126 Page
ÖNSÖZ
Bu aşamaya gelmemde büyük rolü olan tüm hocalarıma teşekkürü ederim.
Özellikle, danışmanlığı, takipleri ve yönlendirmeleri ile bu çalışmanın bu aşamaya gelmesinde çok emeği olan Dr Marwan Mohammed Abdullah MOGHALLES hocama minnet ve şükranlarımı sunarım. Ayrıca bu çalışmanın savunma programına katılarak çok değerli görüşleri ile bu tezin değerlendirilmesini kabul eden hocalarıma da teşekkürlerimi sunarım.
Dhannoon Younus Ahmed ARAB Kastamonu, 2021
İÇİNDEKİLER
Sayfa TEZ ONAYI ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış.
TAAHHÜTNAME ... ii
ÖZET ... iii
ABSTRACT ... iv
ÖNSÖZ ... v
İÇİNDEKİLER ... vi
1. GİRİŞ ... 1
2. KURAMSAL ÇERÇEVE ... 2
2.1 Konunun Önemi... 2
2.2 Çalışmanın Amaçları ... 2
2.3 Çalışmanın Problemleri ... 2
2.4 Konunun Seçilme Nedeni ... 3
2.5 Önceki Çalışmalar ... 3
2.6 Çalışmanın Zorlukları ... 4
2.7 Çalışma Yöntemi ... 4
2.8 Çalışma Planı ... 5
3. RAMAZAN EL-BÛTÎ VE FIḲHÜ’S-SÎRETİ’N-NEBEVİYYE KİTABI ... 7
3.1 Ramazan el-Bûtî’nin Biyografisi ... 7
3.1.1 Bûtî’nin Adı ve Lakabı ... 7
3.1.2 Doğumu ve Yetişmesi ... 8
3.1.3 Evliliği ve Çocukları ... 8
3.1.4 Akidesi ve Fıkhi Mezhebi... 9
3.1.5 Ramazan el-Bûtî’nin Bilimsel Hayatı ve Yaptığı Vazifeler ... 10
3.1.5.1 Bûtî’nin Eserleri ... 12
3.1.5.2 Bûtî’nin İcra Ettiği Görevler ... 13
3.1.6 Ramazan el-Bûtî’nin Vefatı ... 14
3.2 Fıkhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye Kitabının Tanıtımı ... 15
3.2.1 Sîret (Siyer)... 15
3.2.2 Siyerin Önemi ... 15
3.2.3 Bûtî’nin Kitabı Telif Metodu ... 16
3.2.4 Bûtî’nin Kitabı Telif Yöntemi ... 17
4. BÛTÎ’NİN ŞER’İ SİYASET ALANINDAKİ TERCİHLERİ ... 19
4.1 Müslümanların Başkalarını Himayesi ... 19
4.1.1 Siyaset ... 19
4.1.2 Şer‘iyye ... 20
4.1.2.1 Eskilerin tanımları ... 20
4.1.2.2 Çağdaş tanımlar ... 21
4.1.3 Şer’i Siyasetin Kuralları ... 22
4.1.4 Şer’i Siyasetin Faaliyet Alanı ... 22
4.2 Müslümanların Müslüman Olmayanların Himayesine Girmesi ... 23
4.2.1 Konunun Açıklanması ... 24
4.2.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 25
4.2.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 25
4.2.2.2 Fakihlerin delilleri ve bunların tartışılması ... 26
4.2.2.2.1 Müslümanların dârü’l-küfürde ikamet etmesi caiz
değildir diyenler aşağıdaki delilleri sunmuşlardır. ... 26
4.2.2.2.2 Dr. Ramazan el-Bûtî’nin tercihi ... 30
4.3 Savaş ve Barış ... 31
4.3.1 Konunun Açıklaması ... 31
4.3.1.1 Gazve... 31
4.3.2 Fakihlerin Bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 32
4.3.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 32
4.3.2.2 Fakihlerin delilleri ve bunların tartışılması ... 34
4.3.2.2.1 Savaşın meşruiyetinin delilleri ... 34
4.3.2.2.2 Antlaşma / barış ... 35
4.3.2.3 Cumhurun delilleri ... 36
4.3.2.4 Dr. Ramazan el-Bûtî’nin tercihi ... 38
4.4 Savaşta Müslüman Olmayanlardan Yardım Alınması ... 40
4.4.1 Konunun Açıklaması ... 40
4.4.1.1 İstiane (yardım almak) ... 40
4.4.1.2 Tehalüf ... 40
4.4.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 41
4.4.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 41
4.4.2.2 Fakihlerin delilleri ve bunların tartışılması ... 41
4.4.2.2.1 Yasaklayanların delilleri ... 41
4.4.2.2.2 İzin verenlerin delilleri ... 43
4.4.2.2.3 Dr. Ramazan el-Bûtî’nin tercihi ... 45
5. BÛTÎ’NİN CİHAD ALANINDAKİ TERCİHLERİ ... 49
5.1 Antlaşmanın Bozulması ... 50
5.1.1 Konunun Açıklaması ... 50
5.1.1.1 Nakz / bozma... 50
5.1.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 51
5.1.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 53
5.1.2.2 Fakihlerin delilleri ve bunların tartışılması ... 53
5.1.2.3 Bazı Koşullara Bağlı Olmak Kaydıyla Bozulması Caizdir Diyenlerin Delilleri ... 54
5.1.3 Dr. Ramazan el-Bûtî’nin tercihi ... 55
5.2 Müslüman Esirin Mutlak Manada Kâfirin Güvencesini Kabul Etmesine Cevaz verilmemesi... 56
5.2.1 Konunun Açıklaması ... 56
5.2.1.1 Esir ... 56
5.2.2 Fakihlerin Bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 57
5.2.3 Dr. Ramazan el-Bûtî’nin tercihi ... 60
5.3 Ganimetlerin Pay Edilme Politikası ve Savaşta Hazır Bulunup Savaşmayanların Bundan Pay Almasının Cevazı ... 61
5.3.1 Konunun Açıklaması ... 61
5.3.1.1 Ganimet ... 61
5.3.2 Fakihlerin Bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 62
5.3.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 64
5.3.2.2 Fakihlerin delilleri ... 64
5.3.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 65
5.4 Savaşta Ganimet olarak Elde Edilen Arazinin Pay Edilmesi ... 66
5.4.1 Konunun Açıklaması ... 66
5.4.1.1 Fey ... 66
5.4.2 Fakihlerin Bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 67
5.4.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 67
5.4.2.2 Fakihlerin delilleri ... 67
5.4.2.2.1 Arazilerin Müslümanlara dağıtılması mutlak manada caizdir diyenlerin delilleri ... 67
5.4.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 69
5.5 Mekke Haram Bölgesinde Savaşmanın Hükmü ... 70
5.5.1 Konunun Açıklaması ... 70
5.5.2 Fakihlerin Bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 71
5.5.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 71
5.5.2.2 Fakihlerin delilleri ... 72
5.5.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 74
5.6 Daru’l-Harp Bölgesinden Göçün Vacip Oluşu ... 75
5.6.1 Konunun Açıklaması ... 75
5.6.2 Fakihlerin Bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 75
5.6.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 75
5.6.2.2 Fakihlerin delilleri ... 76
5.6.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 78
5.7 Harbi Sayılan İnsanların Mülklerinin Hükmü ... 79
5.7.1 Konunun Açıklaması ... 79
5.7.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 80
5.7.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 80
5.7.2.2 Fakihlerin delilleri ... 80
5.7.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 83
5.8 Müşriklerin Mescitlere Girmesi ... 84
5.8.1 Konunun Açıklaması ... 84
5.8.2 Fakihlerin Bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 85
5.8.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 85
5.8.2.2 Fakihlerin delilleri ... 86
5.8.2.2.1 Gayri müslimlerin mescide girmesi kesinlikle yasaktır diyenlerin delilleri ... 86
5.8.2.2.2 Gayri müslimlerin mescide girmesi caizdir diyenlerin delilleri ... 86
5.8.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 88
6. BÛTÎ’NİN FARKLI KONULAR HAKKINDAKİ FIKHİ TERCİHLERİNİN İZAH EDİLMESİ ... 89
6.1 Müsâkāt Sözleşmesinin Meşruiyeti ... 89
6.1.1 Konunun Açıklaması ... 89
6.1.1.1 Müsâkāt ... 89
6.1.2 Fakihlerin Bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 90
6.1.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 90
6.1.2.2 Fakihlerin delilleri ... 90
6.1.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 91
6.2 Yerine Mecsit Yapma Amacıyla Müşriklerin Kabirlerin Kaldırılması ... 91
6.2.1 Konunun Açıklaması ... 92
6.2.1.1 Nebş ... 92
6.2.1.2 Ders ... 92
6.2.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 92
6.2.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 92
6.2.2.2 Fakihlerin delilleri ... 93
6.2.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 94
6.3 Mescitlerin Süslenmesinin Hükmü ... 95
6.3.1 Konunun Açıklaması ... 95
6.3.1.1 Teşyid ... 95
6.3.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 95
6.3.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 95
6.3.2.2 Fakihlerin delilleri ... 96
6.3.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 98
6.4 Hac ve Umrede Engellenmenin Hükmü ... 99
6.4.1 Konunun Açıklaması ... 100
6.4.1.1 İhsar ... 100
6.4.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 101
6.4.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 101
6.4.2.2 Fakihlerin delilleri ... 101
6.4.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 102
6.5 Umre ve Hac Kasdı Olmaksızın Haram Bölgesine Girişte İhramın Hükmü ... 103
6.5.1 Konunun Açıklaması ... 103
6.5.1.1 İhram ... 103
6.5.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 104
6.5.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 104
6.5.2.2 Fakihlerin delilleri ... 104
6.5.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 105
6.6 Kâbe İçinde Namaz Kılmanın Hükmü ... 106
6.6.1 Konunun Açıklaması ... 106
6.6.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 106
6.6.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 106
6.6.2.2 Fakihlerin delilleri ... 107
6.6.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 108
6.7 Kadının El ve Yüzünü Açmasının Hükmü ... 109
6.7.1 Konunun Açıklaması ... 109
6.7.1.1 Hicab ... 109
6.7.2 Fakihlerin bu Konudaki Görüşleri ve Delilleri ... 110
6.7.2.1 Fakihlerin görüşleri ... 110
6.7.2.2 Fakihlerin delilleri ve bunların tartışılması ... 110
6.7.3 Dr. Ramazan El-Bûtî’nin Tercihi ... 112
SONUÇ ... 113
KAYNAKLAR ... 117
1. GİRİŞ
Hamd âlemlerin rabbi olan Allah’a, salat ve selam da efendimiz Hz.Muhammed Mustafa’ya (sallallahu aleyhi vesellem) ve onun âl ve ashabı ile kıyamet gününe kadar onun davasına tabi olanlaradır.
Tarih ve biyografi kitapları, insanlığın binlerce yıldır yaşadığı olaylarla doludur.
İnsanlığın gördüğü en hayırlı hayat hikâyesi, Hz. Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) hayat hikâyesidir. Onun güzellikleri Arap yarımadasında ortaya çıktı, ders ve ibretleri de yeryüzünün dörtbir köşesini kapsayacak şekilde her tarıfa yayıldı. Bu dersler, onun hayat hikâyesi, ona nazil olan vahiy, daveti, çektiği sıkıntılar, cihadı ve öğretileri hakkında canlı örnekler sunmuştur.
Yaşadığı olay ve hadiseleri kayıt altına alma adına ilim insanlarının çalışmalarının ardı arkası kesilmemiştir. Sonra da onun hayatından çıkarılacak dersler, ibretler ve hükümlerle ilgili çalışmalar devam edegelmiştir. İşte bu say ve gayretlerden birisi de Dr. Ramazan el-Bûtî’nin Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye ve Mucez Litarihi’l-Halafe’r- Raşide kitabındaki çalışmalardır. Bu kitap, içerdiği çok sayıdaki fayda ve yarar nedeniyle insanlar tarafından kabul görmüştür.
Konunun uzmanları ve özellikle danışman hocamla yaptığım istişare ve görüşmelerin ardından Bûtî’nin bahsi geçen kitabında tercih ettiği fıkhi görüşlerini “Ramazan el- Bûtî’nin Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye Kitabındaki Şer’i Siyaset ve Fıkhıh Alanındaki Tercihleri” başlığı altında bir araya getirmeye karar verdim.
2. KURAMSAL ÇERÇEVE
2.1 Konunun Önemi
Konunun önemi, alanının uzmanı ilim insanlarına sağlayacağı yarar nedeniyle, ilim insanlarından birisinin görüşlerinin, fıkhi tercihlerinin ve hüküm istinbat metotlarının ortaya konulmasında yatmaktadır.
2.2 Çalışmanın Amaçları
Çalışmadan hedeflenen amaçlar şunlardır:
1. Bûtî’nin tanıtılması ve fıkhi kimliğinin ortaya çıkarılması.
2. Bûtî’nin, Şer’i siyaset alanındaki fıkhi tercihlerinin izah edilmesi.
3. Bûtî’nin cihad konusundaki fıkhi tercihlerinin izah edilmesi.
4. Bûtî’nin bunlar dışında genel hükümler hakkındaki fıkhi tercihlerinin izah edilmesi.
2.3 Çalışmanın Problemleri
Çalışma, önemli bazı problemlere ışık tutmuştur. Dr. Ramazan el-Bûtî, çağdaş bir ilim insanı olup Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye kitabı da muasır bir eserdir. Burada bahsi geçen fıkıh kelimesi, ameli ve diğer hükümler olmak üzere her türlü fıkhi konuyu kapsamaktadır. Bu nedenle çalışmada, aşağıda belirtilen bazı sorulara cevap aranacaktır.
1. Bûtî kitabında fıkhî hükümleri ele almış mıdır?
2. Bûtî kitabında eğer fıkhi meseleleri ele almışsa, kendine ait görüşleri var mıdır?
3. Bûtî’nin bu tercihleri ve bunlar hakkındaki eğilimleri nelerdir?
4. Bûtî’nin bu konularda diğer âlimler muhalefet ettiği görüşleri var mıdır?
5. Bûtî’nin tercihlerinde kullandığı uslup nedir?
2.4 Konunun Seçilme Nedeni
Bu konunun seçilme nedenleri arasında şunlar yer almaktadır:
1.İnsanların en hayırlısı olan Hz. Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatına duyduğum ilgi.
2. Seçilen derslere ek olarak, konuları sunum tarzı açısından sağladığı faydalar nedeniyle bu kitabın önem ve ehemmiyetini açıklamak.
2.5 Önceki Çalışmalar
Araştırma ve incelemeler neticesinde tezimin konusu ile ilgili yapılmış herhangi bir çalışmaya rastlamadım. Ancak, Bûtî ile alakalı kaleme alınmış aşığada belirtilen bazı tez ve araştırmalara ulaştım.
(1) el-Menheciyyetü’l-İlmiyye fi’l-akli’l-Fikhi, ed-Doktûr Muhammed Said Ramazan el-Bûtî Enmuzecen.
Hazırlayan: Şaviş Muhammed Murad, Çalışma küçük hacimli bir çalışma olup araştırmacı bu çalışmasında Bûtî’nin sistematik düşünce yapısına ve fıkhi konulardaki istinbat yöntemine ışık turtmuştur.
(2) el-Menhecü’l-Fikrî lilallame ed-Doktûr Muhammed Said Ramazan el-Bûtî.
Hazırlayan: Mahmud Ramazan el-Bûtî. Çalışma küçük hacimli bir çalışma olup araştırmacı bu çalışmasında Bûtî’nin yetiştiği ortamı ve bu ortamın genel anlamda yazarın fikirlerini ve özelde de bilimsel yönünü nasıl etkilediğini ele elmıştır. Ayrıca yazarın, davet ve İslami çalışmalara ağırlık vermek için siyayetle ilgilenmediğini açıklamıştır.
(3) Şeyh Muhammed Said Ramazan el-Bûtî ve ârâuhu’l-i’tikâdiyye Arz ve Nakt fi Dav-i Akideti’s-Selef
Hazırlayan: Semir Rubin Abdulhalim el-Ca’beri. Filistin El-Halil Üniversitesi Usulu’d-Din bölümü Akide Şubesi, Lisansüstü Fakültesinde mastır tezi olarak sunulmuştur. Danışman: Dr. Hafız Muhammed Haydar el-Ca’beri (2015) Bu çalışma Bûtî’nin akidevi yönünü, onun Kübra’l-Yakiniyyati’l-Kevniyye kitabındaki bazı itikadi görüşlerini tenkitsel olarak ele almıştır.
2.6 Çalışmanın Zorlukları
Her çalışmanın kendine göre bazı zorlukları bulunmaktadır. Bunlardan birisi de fıkhi meselelerin fıkıh kitaplarında takibi yer almaktadır. Özellikle bu meseleler fer’i ve cüz’i konulara aitse takibi daha da zorlaşmaktadır. Bu durumda istenilen sonuca ulaşmak için ekstra çabaya ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca bütün bilimsel çalışmaların aksamasına neden olan dünyanın geçirdiği pandemi dönemi de herkesin malumudur.
Bana bu zorlukları aşmayı kolaylaştıran Allah’a hamdolsun.
2.7 Çalışma Yöntemi
Bu çalışmada tanımlayıcı analitik yöntem izlenmiştir. Ayrıca bu çalışmada aşağıda belirtilen bilimsel metot kullanılmıştır:
1. Fıkhi meseleler birkaç bölüme ayrılmıştır. a) Fıkhi mesele ve onunla ilgili tanımlamalar açıklanmıştır. b) Fıkhi görüşler ve kanıtları açıklanmıştır. c) Bûtî’nin tercih ettiği görüş açıklanmıştır.
2. Âyetler: Tezde geçen âyetlerin Kurân-ı Kerim’deki yerleri; sure adı, sure numarası ve âyet numarası belirtilerek dipnotlarda verilmiştir.
3. Hadisler: Bulunması halinde hadisler kitap adı ve babı verilerek tahric edilmiştir.
4. Yapılan alıntıların asıl kaynakları belirtilmiştir.
5. 5.Garip kelimeler: Çalışmada geçen bazı garip kelimelerin açıklaması yapılmıştır.
6. Meşhur olmayan şehirler tanıtılmıştır.
2.8 Çalışma Planı
Amaçlanan hedefe ulaşma adına çalışmanın planı aşağıda belirtildiği gibi hazırlanmıştır.
1. Ramazan el-Bûtî ve Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye kitabının tanıtımı.
1.1. Ramazan el-Bût’nin biyografisi
1.2. Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye kitabının tanıtımı.
2. Bûtî’nin Şer’i siyaset alanındaki tercihleri
2.1. Müslümanların Müslüman olmayanların himayesine girmesi
2.2. İşgaller ve anlaşmalar
2.3. Savaşlarda Müslüman olmayanlardan yardım alınması
3. Bûtî’nin cihad alanındaki tercihleri
3.1. Antlaşmanın bozulması
3.2. Müslüman esirin mutlak manada kâfirin güvencesini kabul etmemesinin cevazı
3.3. Ganimetlerin pay edilme politikası ve savaşta hazır bulunup savaşmayanların bundan pay almasının cevazı
3.4. Savaşta ganimet olarak elde edilen arazinin pay edilmesi
3.5. Mekke haram bölgesinde savaşmanın haram oluşu
3.6. Daru’l-Harp bölgesinden göçün vacip oluşu
3.7. Harbi sayılan insanların sahip olduğu mülklerin hükmü
3.8. Müşriklerin mescide girmesi
4. Bûtî’nin farklı konular hakkındaki fıkhi tercihleri
4.1. Müsâkāt sözleşmesinin meşruiyeti
4.2. Yerine mecsit yapma amacıyla kabirlerin kaldırılması
4.3. Mescitlerin süslenmesinin hükmü
4.4. Hac ve umrede engellenmenin hükmü
4.5. Umre ve hac kasdı olmaksızın haram bölgesine girişte ihramın hükmü
4.6. Kâbe içinde namaz kılmanın hükmü
4.7. Kadının el ve yüzünü açmasının hükmü
Sonuç: Bu bölümde çalışma sonunda ulaşılan en önemli sonuçlar belirtilmiştir.
3. RAMAZAN EL-BÛTÎ VE FIḲHÜ’S-SÎRETİ’N-NEBEVİYYE KİTABI
Bu bölümde; Bûtî’nin biyogrofisi, kişisel hayatı, ilmi serüveni hakkında bilgi verilecektir. Ayrıca yaşadığı dönemin siyasi ve sosyal yapısı hakkında da bilgi sunulacaktır. Bununla beraber yazarın Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye kitabı ve konumu hakkında bilgi verilecektir.
3.1 Ramazan el-Bûtî’nin Biyografisi
Müslüman şahsiyetler hakkında bilgi veren her çalışmanın öncelikle o ilim insanının şahsi ve bilimsel hayatına göz atması gerekir. Bu nedenle bu bölüm aşağıdaki alt başlıklara ayrılmıştır.
3.1.1 Bûtî’nin Adı ve Lakabı
Adı; Muhammad Saîd b. Ramazan b. Ömer b. Murad el-Bûtî’dir1. Babası Ramazan b. Ömer b. Murad el-Bûtî molla Ömer olarak tanınmıştır. Öyle ki insanlar molla olan lakabını onun adı olduğunu zannetmişlerdir. Babası âlim bir insan olup Ramazan Bûtî’nin de ilk hocasıdır. Babasının dünyaya gelen erkek çocukları yaşamadığı için babası, Ramazan Bûtî doğduğunda onun adını Muhammed Fazıl koymak istemiş ancak çocuğu, Şeyh Seyda2 olarak tanınan Said adında bir hocaya götürdüğünde, molla Ramazan’dan ona bu ismi vermesini istemiş babası da onu Muhammed Said olarak isimlendirmiştir. Lakabı da doğduğu yer olan Botan adasına nisbeten el- Bûtî’dir.3
1 Alivan, H. F., (2012). el-Bûtî-ed-Dave ve’l-Cihad ve’l-İslami’s-Siyasi, Beyrut, Merkizu’l- Hadara li-Tenmiyeti’l-Fikri’l-İslami, s:15
2 Kendisinin biyografisine bakmadım
3 Bûtî, M. S. R., Heze Vâlidi, Molla Ramazan Buti’nin doğumundan vefatına kadar tüm hayatı, Dimaşk, Daru’l-Fikir, s:23
3.1.2 Doğumu ve Yetişmesi
Dr. Muhammad Saîd Ramazan el-Bûtî, 1929 yılında Arapça olarak İbn-i Ömer4 adası olarak bilinen Botan adasına bağlı Celaka köyünde dünyaya gelmiştir. Bu kent günümüzde Türkiye sınırları içinde bulunan Şirnak ilidir. Bu köy, babasnın 1888’de doğduğu köydür.5
Muhammed Said doğduktan birkaç sene sonra, babası doğduğu topraklardan göç etme kararı alır. Bu göç 1933 yılında gerçekleşir. Muhammed Said, babası Molla Ramazan ile beraber Şam’a göç eder. Bûtî bu göç esnansında henüz dört yaşındadır.
Aile Şam6 yakınlarında Kasyon7 dağlarının eteklerine yerleşmişlerdir.
Özellikle Muhammed Said’in, ailenin tek erkek çocuğu olduğu da hesap edilirse onun yetişmesinde ve eğitiminde babası Molla Ramazan’ın etkisi çok büyük olmuştur. Molla Ramazan’ın, Zeynep ve Rukiye ve Naime adında üç kızkardeşi dünyaya gelmiştir. Naime ise 1942 yılında yedi yaşında vefat etmiştir. Muhammed Said’in annesi yıllarca çektiği bir hastalığın ardından vefat etmiştir. Annesi vefat ettiğinde Muhammed Said on üç yaşındadır. Ardından babası Türk bir ailenin kızıyla evlenir. Bu evlilikten Zeynep ve Hatice adında iki kızı dünyaya gelir. Bu kızların her ikisi de babaları hayatta iken büyümüş ve evlenmişlerdir.8
3.1.3 Evliliği ve Çocukları
Muhammed Said on sekiz yaşına ulaştığında babası, erkek çocuk erkenlik yaşına9 ulaştığında babası onu evlendirmesi gerekir görüşüne binaen onun evlenmesi
4 Es-Salebi İ. E., Günümüzde bu yer İbn-i Ömer adası diye bilinmektedir. Burası Musul’un üst tarafında bir şehirdir. Aralarında üç günlük bir mesafe vardır. Kendisinin bu şehirde bir eşi bulunmakta idi. Dicle bu şehri hilal gibi üç taraftan sarmaktaydı. O tarafa da bir hendek kazılarak içine su verilmiş, böylece şehir dört taraftan su ile çevrilmiştir. El-Hamevi, Y. Ş., (1995).
Mucemu’l-Buldan, Beyrut, Dar Sadir, C:II. S:183.
5 Bûtî, Heze Vâlidi, s:13.
6 Hamevi, Bu dağ Dımaşk kentine bakan dağdır. Bu dağda çok sayıda mağara ve Peygamberlere ait kalıntılar bulunmaktadır. Bu dağ salih insanların hatıralarının anlatıldığı mukaddes bir dağdır.
Mucemu’l-Buldan, C:IV S:295.
7 Alivan, ve’l-Gevş, el-Bûtî-ed-Dave ve’l-Cihad ve’l-İslami’s-Siyasi, s:15.
8 Bûtî, Heze Vâlidi, s:44-45, Alivan, ve’l-Gevş, el-Bûtî-ed-Dave ve’l-Cihad ve’l-İslami’s-Siyasi, s:15.
9 Bu (فم مهي فم ،ا إم ج اص نإم ،ا ثإمباص فمهجووز ملو غمه ناص فهجوو هص غه اذاص نف د و ف سا نسح هص ٌدلو فل دلو نم) “Kimin bir oğlu dünyaya gelirse ona güzel bir isim koysun ve güzel terbiye versin, akıl baliğ olduğundu onu
konusunda ısrar etmiştir. Muhammed Said evlilik düşüncesine yanaşmasa da babasının ısrarları neticesinde 1947 yılında kabul etmek zorunda kalmıştır.10 Muhammed Said, üvey annesinin kızkardeşiyle evlenmiş ve böylece babasının bacanağı olmuştur. Eşi kendisinden on üç yaş daha büyük olup ondan üç erkek ve bir kız çocuğu dünyaya gelmiştir. Ardından Muhammed Said ikinci evliliğini yapmış ancak bu evlilikten çocuğu olmamış ve daha sonra bu eşi vefat etmiştir. Daha sonra Muhammed Said üçüncü evliliğini yapmış ve bu evlilikten de üç erkek çocuğu dünyaya gelmiştir. Bunların en büyüyü olan Muhammed Tevfik İslami ilimlerde doktorasını yaparak babasının öldürülmesinin ardından babasının yerine Şam Âlimler Birliği başkanı seçilmiştir.11
3.1.4 Akidesi ve Fıkhi Mezhebi
Bûtî, akide ekolü olarak Eş’ari ekolüne mensuptur.12 Burada belirtmek gerekir ki ben, Bûtî’nin eserlerinde onun fıkhi mezhebine işaret eden herhangi bir bilgiye rastlamadım. Ancak inceleme ve araştırmalar sonucunda onun fıkhi olarak Şafii mezhebine mensup olduğu ortaya çıkmıştır. Zira Dımaşk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi fıkıh bölümü öğretim üyesi olan oğlu Dr. Muhammed Tevfik el-Bûtî ile doğrudan yaptığım telefon görüşmesinde babası Dr. Ramazan el-Bûtî’nin Şafii mezhebine mensup olduğunu teyit etti. Dedesinin ve kendisinin de Şafii mezhebine mensup olduğunu ifade etti.13 Aynı zamanda Yalova Üniversitesi’nde tefsir alanında öğretim görevlisi olan ve Bûtî’nin öğrencilerinden birirsi olan Dr. Abdulkadir Huseyin de bu görüşü savunmuştur. Zira kendisi, Bûtî’nin Şafii mezhebine mensup olduğunu teyit etti. Bûtî’nin Dımaşk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dekanı olduğu dönemde usul alanında okutulan usul kitabını Hanefi usulünden Şafii usulüne değiştirdiğini ifade etti. Ayrıca Dr. Ramazan el-Bûtî’nin hayatı, eserleri ve dersleri ile ilgilenen Nesimi’ş-Şam wep sitesi ile iletişime geçtiğimde bana, Bûtî’nin Şafii evlendirsin, evmendirmez ve çocuk oa günah işlerse günahı babasına yazılır.”hadisine dayanmaktadır. Beyhakî, El-Harasani A., (2003). Şuabu’l-İman, thk. Abdulali Abdulhamid Hamid, Riyad, Mektebetu’r-Rüşd, C:XI. S:137.
10 Bûtî, Heze Vâlidi, s:61, Alivan, ve’l-Gevş, el-Bûtî-ed-Dave ve’l-Cihad ve’l-İslami’s-Siyasi, s:16.
11 Mutavva, C., Hadisu’z-Zikreyat adı altında Ulema Mubdiûn (Yaratıcı alimler) programında Muhammed Said el-Bûtî ile yapılmış bir röportajdır. http://www.youtube.com/watc
12 Nesimu’ş-Şam sitesi, http://www.naseemalsham.com/persons/muhammed-said-ramadan-al-bouti
13 Bu işlem bizzat kendisiyle 16/08/2021 Pazartesi günü saat 17:34’te telefon görüşmesiyle gerçekleşmiştir.
mezhebine mensup olduğunu teyit eden bir mektup gönderdiler. Zira Bûtî’nin verdiği derslerde var olan yaygın görüşü bu yöndedir. Burada bahsedilmesi gereken başka bir konu da Bûtî’nin “Mebahis fi’l-Kitabi ve’s-Sünne” adlı bir eser kaleme almıştır ki bu kitap Şafii mezhebi usulü hakkındadır. Bûtî bunun dışında başka bir mezhebin usulü hakkında kitap kaleme almamıştır. Bunun dışında Bûtî’nin, Dımaşk Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde okutulan, “Muhadarat fi’l-Fıkhi’l-Mukaran”
ünvanlı bir eseri bulunmaktadır. Bu kitapta sürekli Şafii mezhebinin görüşlerini tercih ettiği görülmektedir. Yukarıda geçen tanıkların şahitliklerinin, gene yukarıda bahsi geçen iki kitapta kaleme aldıklarının incelenmesinin ve Bûtî’nin hayatı ve eserleri ile ilgilenen yukarıda adı geçen wep sitesinin teyidinin ardından; Dr.
Ramazan el-Bûtî’nin Şafii Mezhebine mensup olduğunu söyleyebiliriz.
3.1.5 Ramazan el-Bûtî’nin Bilimsel Hayatı ve Yaptığı Vazifeler
Molla Ramazan, oğlu Muhammed Said’in eğitim hayatıyla bizzat ilgilenmiştir. İlk önce onu altı yaşında iken çocuklara Kur’an-ı Kerim okumayı öğreten bir bayan öğretmene14 götürmüş ve orada altı ay içinde Kur’an-ı hatmetmiştir. Ardından, Saruce pazarı15 yakınlarındaki el-Kurmani sokağında bulunan özel bir ilkokula kaydetmiştir. Bu okul sadece dini eğitim, Arap dili ilkeleri ve matematik öğretmekteydi. Bu nedenle Molla Ramazan bizzat kendisi oğlunun öğretmeni olmuş ve ona önce İslam Akidesinin temellerini öğretmiş ardından Hz. Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatı hakkında özetler okutmuş ve daha sonra da nahiv ve sarf gibi ilimleri öğretmiştir. Ondan İbn Malik’in Elfiyye’sini ezberlemesini istemiş ve bir seneden az bir sürede Elfiyye’yi ezberlemiştir.16
Daha sonra babası onu, ileriki yıllarda İslam Enstitüsüne dönüştürülen Mancık camiinde ders veren Şeyh Hasan Habennek el-Meydâni’ye17 götürmüş ve yolda
14 Buti’nin, adını açıklamaması nedeniyle adına ya da biyografisine ulaşamadım. Bunun nedeni, kendisinden ders aldığında küçük olması olabilir.
15 Saruca pazarı, Dımaşk şehrinin eski bir mahallesinde bulunmaktadır. Bu bölge 13.yy’da şehir surları dışında inşa edilen ilk mahalledir. Dımaşk ilinin yeni idari yapısına göre Dımaşk belediyesine bağlıdır. Bölge mahallelere bölünmüş olup Tarihi Saruca Pazar Mahallesi de bu mahellelerden birisidir. Suriye Turizim Bakanlığı sitesi: http: www.syriatourism.org/ar
16 Bûtî, Heze Vâlidi, s:56-57.
17 Suriyeli bir âlim ve fakihtir. Dımaşm’ta (1908) yılında doğmuştur. Ailesinin soyadı Habneke olup Dımaşk ili el-Maydan mahallesine nisbetleri nedenişle el-Meydani olarak tanınmışlardır. Et-
oğluna şöyle demiştir: Ey oğulcuğum! Bilsem ki Allah’a götüren yol, şu yolların süpürülüp temizlenmesinden geçiyor seni temizlik işçisi yapardım. Ancak gördüm ki Allah’a götüren yol ilim ve onun dinidir.18
Bûtî Şer’i lise eğitimini et-Tevcih el-İslami Enstitüsinde 1953 yılında tamamlamıştır.
Aynı sene içerisinde Bûtî zorunlu askerlik hizmetini görmek üzere askere çağrılmıştır. Askerliğini tecil ettirebilmesinin tek çaresi üniversite eğitimine devam etmesidir. Bu nedenle Ezher Üniversitesinin fakültelerinden birisine kayıt yaptırmıştır. Çünkü Dimaşk Üniversitesinin İlahiyat (şeriat) Fakültesi henüz açılmamıştır. Aynı zamanda o dönemde, ailenin tek erkek çocuğunun zorunlu askerlik hizmetinden muaf tutulma kanunu henüz çıkarılmamıştır. Bûtî 1955 senesinde Ezher Üniversitesi’nden lisans diplomasını elde eder. Aynı sene içersinde Bûtî, Ezher Üniversitesi Arap Dili Fakültesine kayıt yaptırmış ve oradan da eğitim ön lisans diplomasını elde etmiştir. Daha sonra Bûtî Şam’a dönerek, 1957 yılında öğretmenliğe başlamış ve 1958 yılandan 1960 yılına kadar Humus ilinde “İslami eğitim” dersini okutmuştur. Burada üç seneye yakın ikamet etmesinin ardından 1965 yılında Ezher Üniversitesi Şeriat Fakültesi’ne giderek oradan doktora diplomasını birincilikle ve onur derecesi ile elde etmiştir. “Ḍavâbiṭü’l-Maṣlaḥa fi’ş-Şerîʿati’l- İslâmiyye” isimli tezi üniversite tarafından yayımlanmıştır.19
Mustafa es-Sıbâî,20 Bûtî’nin ders aldığı ve etkilendiği şahsiyetlerden birisidir.
Sıbâi’nin “Hekeze Allemetni’l-Hayat” adlı kitabı hakkında şöyle demiştir: “Ancak bu son kitap Dr. Sıbâî’nin farklı bir yönünü ortaya çıkarmaktadır. Bu sefer sağa sola çarpan bir devrimci değil, huşunun güzellikleri ile yüce ilahi işrakatlarla ve sadık ruhani saadetle tesbih eden bir görünüm yer almaktadır. İnceliklerle dolu bu hoş Tevcih el-İslami enstitüsünü kurmuştur. Kendinin ilmi ve hayır gibi birçok alanda çalışması vardır.
Alivan, (1978). ve’l-Gevş, el-Bûtî-ed-Dave ve’l-Cihad ve’l-İslami’s-Siyasi, s:38-41.
18 Bûtî, Heze Vâlidi, s:59
19 Alivan, ve’l-Gevş, el-Bûtî-ed-Dave ve’l-Cihad ve’l-İslami’s-Siyasi, s:16-17, Bûtî, M. S. R., el- İnayetu bi’l-İbadat esas la budde minhu litesbit el-Muctemeu’l-İslami, İslam dini hükümlerinin uygulanması adına çalışma yapan yüksek danışma kurulu, Suriye, Araştırma ve bilgi yönetimi, Ortamı hazırlama programlar dizisi. S:6.
20 Es-Sibai, M., (1984). Suriye’nin Humus şehrinde doğmuştur. Humus ve Ezher’de okumuştur.
İngilizler onu Mısır ve Filistin’de altı ay kadar tutuklamışlardır. Ardından fıransızları teslim etmişler Lübnan’da 30 ay hapsetmişleridir. Müslümün kardeşlerden oluşan bir müfreze ile Kudus’ü savunmuştur. Hadaratü’l-İslam adında bir dergi çıkarmıştır ve hala çıkmaya devam etmektedir.(ö 1964). Ed-Dimaşki, H., (2002). el-Alam, Beyrut, Daru’l-İlm li’l-Melayin, C:VII.
S:231.
kitap beni, başka hiçbir devrim kitabının heyecanlandırmadığı kadar çok heyecanlandırdı. Kitap, ruhun her köşesine nefes üflemekte ve kalbin bam tellerine dokunmaktadır. Kitabın birçok sayfası beni ağlattı, onda ruh ve vicdanın tadını buldum.”21
Burada değinilmesi gereken bir konu da ben, Bûtî’nin öğrencilerinin isimlerinin zikredildiği bir esere rastlamamış olmamdır. Ancak isimleri zikredilmeksizin onun elinde yetişen çok sayıda değerli insan bulunmaktadır.
3.1.5.1 Bûtî’nin Eserleri
Bûtî’nin farklı alanlarda yazılmış çok sayıda eseri bulunmaktadır. Bûtî’nin bu kadar farklı alanda eser vermesi belki de onun Gazzali’den22 etkilenmesine verilebilir. Zira Bûtî onun hakkında şöyle demiştir: “İmam Gazzali, ilim yolculuğuna çıktığım andan itibaren aklımda ve kalbimde üstün bir konuma sahip olmuştur. Bu ona yapılmış bir övgü değildir veya onun şahsiyetine karşı bir tanıklık da değildir ya da akranları arasında onu yüceltme de değildir. Bu büyük insan, dünyadaki ekol, akım ve kitlelerin kalp ve kafasını doyurmuş ve doyurmaya devam etmektadir. Benim gibi bir insanın övgüsü, böyle bir konuma sahip bir insana ne katabilir ya da onun hakkında ne değiştiribilir?”23
Araştırmacıya göre, Bûtî’nin Gazzali’den etkilenmesi onun eserlerine, ele aldığı konulardaki çeşitlilik yönünden yansımıştır. Zira Bûtî, akide, fıkıh, siyer, muhaliflere reddiyeler, düşünce vb. gibi birçok farlı konuda eser kaleme almıştır. Bûtî’nin yazdığı büyük küçük eserlerin sayısı, toplam ellinin üzerinde olup bunlardan bazıları şunlardır.24
21 Bûtî, M. S. R., (2008). Şehsiyyat istevkafetni, Beyrut, Dimaşk, Daru’l-Fikiri’l-Muasir, s:197- 198.
22 El-Gazzali, M., Huccetul-İslam, Harameyn imamı el-Cüveyni’nin derslerine katılmış ve kısa sürede mezun olmuştur. En önemli eserleri (İhya-ü Ulumu’-Din ve el-Mustasfa)dır H:505 . Ş. A., (1995). Vefiyyatu’l-Ayan ve Enbau Ebnau’z-Zaman, thk. İhsan Abbas, Kahire Dar Sadır, C:IV.
S:216. Safedî, S. H., (2000). A. A., ve T. M., el-Vafi Bil’Vefiyyat, Beyrut, Dar İhyau’t-Turasi’l- Arabi, C:I. S:211.
23 Bûtî, Şehsiyyat istevkafetni, s:79
24 Buti’nin tüm eserleri için bkz. Nesimu’ş-Şam sitesi, http://www.naseemalsham.com/perso ns/muhammed-said -ramadan-al-bouti
1. el-Meẕhebü’l-iḳtiṣâdî beyne’ş-şüyûʿiyye ve’l-İslâm
2. Mebâhisu’l-Kitâbi ve’s-Sünne min İlmi’l-Usul (Üniversite ders kitabıdır)
3. Muḥâḍarât fi’l-fıḳhi’l-muḳāren
4. Kadâya Fıkhiyye Muasıra
5. Davabıtı’l-Maslaha fi’ş-Şeriati’l-İslamiyye (Doktora tez önerisi)
6. Fıkhü’s-Sira en-Nebeviyye
Bunlara ek olarak dergi ve süreli yayınlarda çok sayıda makalesi yayınlanmıştır.
3.1.5.2 Bûtî’nin İcra Ettiği Görevler
Bûtî, hadiselerle dolu geçirdiği bilimsel hayat serüveni boyunca birçok konumda vazife yapmıştır.25
1. 1957 yılında eğitim kadrosuna katılmıştır
2. 1960 yılanda Dr. Mustafa Sıbai’nin önerisi ile Dımaşk Üniversitesi İlahiyat fakültesine asistan olarak atanmış ve kısa bir süre burada ders vermiştir.
3. 1970 Yılında Yar. Doç. Seviyesine çıkarılmıştır.
4. 1975 Yılında Prof. Derecesine yükselerek aynı yıl içerisinde Şeriat Fakültesi dekan yardımcılığına tayin edilmiştir.
5. 1977 Yılında Dımaşk Üniversitesi Şeriat Fakültesine dekan olarak tayin edilmiş ve 1993 yılında emekli oluncaya kadar bu vazifeyi ifa etmiştir.
25 Alivan, ve’l-Gevş, el-Bûtî-ed-Dave ve’l-Cihad ve’l-İslami’s-Siyasi, S:16-17, Bûtî, el-İnayetu bi’l-İbadat esas la budde minhu litesbit el-Muctemeu’l-İslami, 6-7, Nesimu’ş-Şam sitesi, http://www.naseemalsham.com
6. Amman’da bulunan İslam Medeniyeti Araştırmaları Kraliyet Akademisi üyeliği.
7. İngiltere’de bulunan Oxfort Akademisi Yüksek Meclisi üyeliği
8. Şam İslam Bankası dini denetim kurulu üyeliği.
9. Dr. Ramazan el-Bûtî, 18.Dubai Uluslararası Kur’an-ı Kerim yarışmasında İslam Dünyası Şahsiyetleri ödülüne layık görülmüştür. (2005)
10. Uluslararası araştırmacıların, “Dünyada en etkili 500 Müslüman şahsiyet”
başlıklı 2009 yılında hazırladıkları bir kitaba göre Dr. Ramazan el-Bûtî, 2009 yılında en etkili Müslüman şahsiyetler arasında 28.sırayı elde etmiştir.
11. 2012 Yılında Şam Âlimler Birliği başkanı seçilmiştir.
3.1.6 Ramazan el-Bûtî’nin Vefatı
Muhammed Ramazan el-Bûtî, 21 Mart 2013 tarihinde bir suikast sunucu hayatını kaybetmiştir. Kendisi bu suikasta, Dımaşk ili el-Mezra’a Mahallesinde bulunan el- İman Mescidinde Kur’an-ı Kerim tefsiri yaptığı esnada uğramıştır.26 (Allah rahmet eylesin)
Burada, Bûtî’nin, Allah’ın hoşnut olduğu bir ortamda hayatını kaybettiğini belirtmek gerekir. Zira Allah Rasûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Bir cemaat Allah’ın evlerinden bir evde toplanır, Allah’ın kitabını okur ve aralarında müzakere ederlerse, üzerlerine sekîne iner, onları rahmet kaplar ve melekler etraflarını kuşatır. Allah Teâlâ da o kimseleri kendi nezdinde bulunanların arasında anar. Bir kimseyi ameli yavaşlatırsa onu nesebi hızlandıramaz.”27
26 Ca’beri, S. R. A., (2015). El-Bûtî, M. S. R., Arauhu’l-İtikadiyye, Selefin akidesi ışığında bir sunum ve tenkit, Yükseköğretim Fakültesi, Halil Üniversitesi, Filistin, S:44-45
27 En-Nisaburi, M., Sahih Müslim, thk. Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut, Dar İhyau’t-Turasi’l- Arabi, ktp Zikir, dua, tevbe, istiğfar,
3.2 Fıkhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye Kitabının Tanıtımı
Çalışmamızın konusu olan Dr. Ramazan el-Bûtî’nin Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye kitabı, Hz. Peygamberin hayatı alanında çok önemli kitaplar arasında yer almaktadır.
Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatının manasını anlatan bu kitabın tanıtımı, içeriğini izah etmek suretiyle yapılacaktır. Ayrıca bu bölümde Bûtî’nin kitabı telif metodu ele alınacaktır.
3.2.1 Sîret (Siyer)
a) Sözlük anlamı: Yol, hal ve durum anlamındadır. Kur’an-ı Kerim’de kelime (ﱠ مَلوع وُا إَاَهَت ميس إََعد يِعُمَس)28 “Biz onu yine eski durumuna döndüreceğiz.” manasında durum29 anlamında geçer.
b) Terim anlamı: Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) doğumundan vefatına kadar geçen süre zarfındaki söz, fiil ve davranışları ile sahabe hakkındaki haberler ile Hz. Peygamberin ahlakı, sıfatları, peygamberliğinin delilleri ve döneminin olaylarıdır.30
3.2.2 Siyerin Önemi
Bilindiği üzere siyer, çalışılması insana maddi lezzet, manevi haz ve tarihi bir tat veren birçok özelliği bünyesinde barındırır. Aynı zamanda hüküm istinbat edilebilmesi için İslam dini ilim insanlarının bu alanı çalışlması zorunludur. Bu alanın çalışılma amacı Müslümanın gerçek İslamı, Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatında adeta vücut kazanmış olarak görmesidir. Siyerin önem ve ehemmiyeti, Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) yaşadığı şartları ve hayatı görerek onun anlaşılmasında kendini gösterir. Böylece Müslamanlar önlerinde, hayatın her alanında örnek alacakları yüce bir şahsiyet bulurlar. Bunula beraber Müslamanlar, gerek akide, gerek hükümler ve gerekse ahlak alanında yüksek
28 Taha, 20/21.
29 F. Â. M. M., (2005). el-Kamusu’l-Muhit, thk. Muhammed Naim el-İrksusi, Beyrut, Muessesetu’r-Risale, C:II. S:54, El-Hanefi, Z. M., (1999). Muhtar es-Sahhah, thk. Yusuf eş- Şeyh Muhammed, Beyrut, Sayda, el-Mektebetu’l-Asriyye, ed-Daru’n-Nemuzeciyye, S:330.
30 Sülmi, Kassas, Musa ve Gays, Sahihu’l-Eser ve Cemilü’l-İbar Min Sirati Hayru’l-Beşer, Mektebetü Revai’u’l-Memleke, Cidde, b 1, 1431, 2010, s 12
derecede islam kültürü ve bilgisi elde ederler. Böylece islam dini, Allah’ın indirdiği ve vahyettiği orjinde bir insan tarafından temsil edildiği görülür.31
3.2.3 Bûtî’nin Kitabı Telif Metodu
Bilindiği üzere siyer (Sîreti’n-Nebeviyye) aşağıdaki konuları araştırır:32
1. Doğumuda meydana gelen hadiselerden başlayarak refiki âlâya yükselinceye kadar Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatı.
2. Sahabe-i Kiramın (r.anhum) hayatı. Zira Allah Rasûlü (sallallahu aleyhi ve sellem) ile cihad eden ve Allah’a verdikleri sözde duran onlar olmuştur.
3. Kur’an-ı Kerim’in Mekke-i Mükerreme’de nazil olmaya başladığı andan başlayarak Arap yarımadası onu kabul edinceye ve insanlar fevç fevç Allah’ın dinine girinceye kadar bu dinin yayılma süreci.
Buna binaen Bûtî, kitabında izlediği metodu şu şekilde ifade etmiştir:
1. Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatını, doğru ve hassas bir şekilde objektif olarak ele almak. Bunu yaparken de rivayet, isnat ve sıhhat kurallarına dikkat edilerek bilimsel bir yöntem kullanmak. Bu da zayıf ve mevzu rivayetlerin Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) siyerinden uzaklaştırıması gerektiği anlamına gelir.
2. Onun hayatı, bir lider ya da dahi bir insanın hayatı gibi değil, Allah tarafından gönderilmiş bir peygamber olarak ele alınması gerekir,
31 Sibâî, M., (1985). es-Siretu’n-Nebeviyye- Durus ve İber, Suriye, el-Mektebu’l-İslami, S:15.
Bûtî, M. S. R., (2018). Fıkhu’s-Sireti’n-Nebeviyye ma mucez litarihi’l-Hilafeti’r-Raşide, Beyrut, Daru’l-Fikir, S:29-30. Haccî, A. A., (1999). es-Siretu’n-Nebeviyye Menheciyye Dirasetihe ve İsti’radu Ahdasihe, Dimaşk, Dar İbn Kesir, S:49.
32 Gadbân, M. M., (1992). Fıkhu’s-Sireti’n-Nebeviyye, Suudi Arabistan, Ummu’l-Kura Üniversitesi, S:13.
3. Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatı; yetişmesi, ahlakı, hayatı, çevresi, sabrı, savaşları, barış antlaşmaları, öğretileri, arkadaşları, hasımları, dünyaya bakış açısı vb. gibi birçok yönden incelenmesi gerekir.
4. Siyer çalışması ve onun hadiselerinin incelenmesi; ifrat ve tefritten ve zorlayıcı tevillerden uzak olarak İslam dininin genel prensipleri ve İslami düşünce ve hukuku içinde Arap dilinin ifade ettiği mana dâhilinde ele alınması gerekir.33
3.2.4 Bûtî’nin Kitabı Telif Yöntemi
Tarih ve siyer (biyografi) yazarları, bizzat tarihi hadiseleri ele almışlar ya da ele almak istedikleri konularla ilgili rivayetleri kaydetmişleridir. Ancak bizler, Bûtî’nin Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye kitabında farklı ve özel bir yöntem kullandığını görmekteyiz. Yazar, anlatım karmaşasından ve rivayet yolları ile iştigal etmekten uzak duran bir uslup kullanmasıyla farklılılk göstermiştir. Yazar, çoğunlukla hadiseyi aktaran şahsı zikretmekle yetinmiş, ardından konu hakkında okuyucuya fikir veren bir başlık ile hadiseyi aktarmıştır. Konuyu aktarırkan genelde, dinleyicilerin ilgisini çekecek, onları dinlemeye özendirecek ve hikâyenin sonuna kadar onların dikkatlerini çekmeyi sağlayacak hikâye anlatıcılarının tarzında bir uslup kullanmıştır.
Bununla beraber yazar, hikâyenin özünü ve lafızlarını muhafaza etmiş, Kur’an’dan ya da o konu bağlamında var olan rivayetlerden tanıklıklar göstermeyi ihmal etmemiştir. Hikâyenin aktarımını tamamladıktan sonra “ibretler ve dersler” adı altında son bir alt başlık ile konuyu sonlandırmıştır. Yazar bu başlık altında, anlatılan konudan çıkarılacak dersleri ve faydaları zikretmiştir. Ayrıca, anlatılan konu ile ilgili fıkhi ihtilafları ortaya koymuş, âlimlerin konu ile ilgili ittifaklarını ya da ihtilaflalrını izah etmiş ve uygun bir uslupla da kendi görüşünü belirtmiştir.
Örneğin kitabın başında Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) Hz.
Hatice’nin (r.anha) malları ile yaptığı ticareti aktarmış ve şöyle demiştir: “Hz.
Hatice’nin (r.anha) malları ile yaptığı ticaret ve onunla evliliği: İbnü’l-Esir ve İbnü Hişam’ın aktardığına göre Hz. Hatice (r.anha), ticaretle iştigal eden soylu, asil ve
33 Bûtî, Fıkhu’s-Sireti’n-Nebeviyye ma mucez litarihi’l-Hilafeti’r-Raşide, 43-44, Hûbî, el-Es’ile ve’l- Ecvibetu’n-Nemuzeciyye ala kitap Fıkhu’s-Siretu’n-Nebeviyye- Dr. Muhammed Saida Ramazan el-Bûtî, s 10
zengin bir hanımdı. Belli bir kâr karşılığı mallarını çalıştırmak için insanlarla sözleşme yapardı. Kendisine, Hz. Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem) doğruluğu, dürüstlüğü, emanete sahip çıkması ve yüce ahlakı ile ilgili haberler ulaştığında, mallarını satması için Şam’a gitme teklifini göndermiş ve kendisine başkasına verdiğinden daha fazlasını ödeyeceğini belirtmiş, ayrıca yanında hizmetçisi Meysere’yi de göndeceğini söylemiştir… İbretler ve Dersler: Hz.
Peygamber’in (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Hatice’nin (r.anha) malı ile ticaret yapması onun koyun çobanı olarak başlağı zorlu ve meşakkatli çalışma hayatının devamıdır…
Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) onunla evlenmesi meselesinde insanın ilk aklına gelen konu, Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) fiziki ve bedeni zevklere önem vermediğidir. Eğer O (sallallahu aleyhi ve sellem) genç akranları gibi bu konuya önem vermiş olsaydı kendinden yaşça daha küçük birisi ile veya en azından kendisinden yaşça büyük olmayan birisiyle evlenmeyi arzulardı.
Allah Rasûlü (sallallahu aleyhi ve sellem), Hz. Hatice (r.anha) ile onun soyu ve asaleti nedeniyle evlenmek istemiştir. Zira Hz. Hatice (r.anha) cahiliye günlerinde bile afife ve tahire lakaplarıyla tanınmıştır.34
34 Bûtî, Fıkhu’s-Sireti’n-Nebeviyye ma mucez litarihi’l-Hilafeti’r-Raşide, S:67-68.
4. BÛTÎ’NİN ŞER’İ SİYASET ALANINDAKİ TERCİHLERİ
Bu bölümde Bûtî’nin kitabında ele aldığı şer’i siyaset (Siyâset-i Şer‘iyye) konularına değinilecektir. Konu üç alt başlık altında ele alınmıştır.
4.1 Müslümanların Başkalarını Himayesi
Bûtî’nin, Fıḳhü’s-Sîreti’n-Nebeviyye kitabı, şer’i siyaset hukuku alanında çok sayıda konuyu içermiştir. Kitap incelendiğinde sanki bu amaç için yazılmış olduğu hissini uyandırmaktadır. Bûtî’nin bu alandaki tercihlerine girmeden önce konu ile ilgili bazı önemli tanımların yapılması gerekmektedir.
4.1.1 Siyaset
Sözlük anlamı: Bir işi en güzel şekilde ifa etmektir. Kelime, Arapça ( إمس) sese
“yönetti” ( سمسز) yesûsu “yönetiyor” kelimelerinden türemiştir.35 ( مسإ يس َتممَُا إمَسو):
“Kişi işi yaptı” anlamındadır. ( ع سم لا فمَسﱠسَسو ووو اﱠسمعسو س مَسإَس س وسمََ ونميم ٌ إس ٌلعهَرَو): “Topluluk kendilerini idare etmesi için seçti” anlamındadır. ( ٌَمعص لميَُ َتممَ ٌنٌمص َ سسمعس سن ): “Falan kişi, falan topluluğu yönetmek üzere yetkilendirildi” anlamındadır.36 Kelime bu manada hadisi şerifte şöyle yer almıştır: ( ع إممَ ي و َ وُا و عاممعسسعسَه َل يتاَتمموسيا سممعَُ و ممَ إَك)37 “İsrailoğullarını peygamberler yönetirdi.” Yani onlar arasında ne zaman fesat ve bozgunculuk ortaya çıksa, Allah (cc) onlara peygamber gönderirdi. Yöneticiler halkın idaresini üstlendikleri gibi peygamberler de onların idaresini üstlenirlerdi.38
Terim anlamı: İnsanların tutum, davranış ve tasarrufları ile ilgilenmektir.39
35 El-Herevi, M., (2001). Tehzibu’l-Luga, thk. Muhammed Avad Mur’ib, Beyrut, Dar İhyau’t- Turasi’l-Arabi, bab , C:III. S:56.
36 El-İfriki, C. M., (1993). Lisanu’l-Arap, Beyrut, Dar Sadır, konu . C:VI. S:108.
37 El-Mugire, M., (2001). Sahih el-Buhâri, thk. En-Nasır, M. Z., Beyrut, Dar Tavku’n-Necat, Peygamberlerle ilgili hadisler 51
38 Eş-Şafii, A., (1959). Fethu’l-Bâri şerh Sahihi’l-Buhârî, thk. M. F. A., Beyrut, Daru’l-Marife, C:VI. S:497. Aynî, El-Hanefi, M., Umdetu’l-Kari şerh Sahihu’l-Buhârî, Beyrut, Dar İhyau’t- Turasi’l-Arabi, C:XVI. S:43.
39 Magribi, Mecmu fi’s-Siyase, thk. Fuad Abdulmunim Ahmed, İskenderiye, Muessesetu Şebabu’l- Camia, S:8.
4.1.2 Şer‘iyye
Sözlük anlamı: Yarmak ve uzunluğuna açmak anlamına gelir. Şeriat kelimesi de bu sözcükten türemiştir. Su içilen kaynak anlamına gelip dini yol anlamında Şir’at ve şeriat kelimeleri bu sözcükten türemiştir.40 Şeriat kelimesi açıklığı, netliği ve belirginleği nedenliyle bu adla anılır. Kelimenin Arap dilindeki çoğulu şerâi’ ( ع يتاَتمَش) şeklindedir.41 Allah Teâla şöyle buyurur: ( ًؕ إمهإَاوُيمَو َي وتميش و عكوُميم إمَُوهََِه لمعكيل)42 “Sizden her biriniz için bir şeriat ve bir yol koyduk.” Yani, sizleri ebedi hayata ve nimetlere ulaştıracak bir şeriat, yol, yöntem, açık ve net bir sünnet koyduk.43
Terim anlamı: Kişinin mükellefiyetlerini bilmesidir.44
Şeriat: Allah Teâla’nın, namaz, oruç, zekât vb gibi ibadetlerle ilgili dini konulardaki emirleridir.45
Şer’i siyaset (Siyâset-i Şer‘iyye).
Eski ve çağdaş ilim insanları tarafından birkaç tanımı yapılmıştır.
4.1.2.1 Eskilerin tanımları
İbnü Necm46: “Gördüğü maslahat üzerine yöneticinin yaptığı eylemlerdir. Bu eylemi bir kısmı bir kanıta dayanarak yapmayabilir.”47 O kamu yararını gözeten
40 Er-Razi, A., (1979). Mekayisu’l-Luga, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Beyrut, Daru’l- Fikir, madde C:III. S:262.
41 El-Hamevi, A., el-Mısbahu’l-Munir fi Garibi’ş-Şerhi’l-Kebir, Beyrut, el-Mektebetu’l-İlmiyye, madde, C:I. S:310.
42 Mâide, 5/48.
43 El-Kuşeyrî , A., Lataifu’l-İşarat-Tefsir el-Kuşeyrî, thk. İbrahim el-Besyuni, Mısır, Mısır Genel Kitap Kurumu, C:I. S:428. Ez-Zemahşerî, C. M.,(1987). el-Keşşaf an Hakaik Gavamidi’t- Tenzil, Beyrut, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, C:I. S:640. Eş-Şirazi, N. A., (1997). Anvaru’t-Tenzil ve Esraru’t-T’vil, thk. Muhammed Abdurrahman el-Meraşli, Beyrut, Dar İhyau’t-Turasi’l-Arabi, C:II. S:129.
44 Cüveynî, A., (1997 ). (İmamu’l-Haremeyn)-, el-Burhan fi Usuli’l-Fıkh, thk. S., Beyrut, Daru’l- Kütüpü’l-İlmiyye, C:I. S: 8.
45 Recep, M. T. A., (2009). Devru’l-Maslahatu’l-Mursele fi Ahkami’s-Siyaseti’ş-Şer’iyye fi Ahdi’s- Sahabe, yayınlanmamış bir Master Tezi, Danışman: El-Huli, M. H., Yüksek lisans çalışmaları dekanlığı, İlahiyat Fakültesi, Usulu’l-Fıkıh Bölümü, el-Camietu’l-İslamiyye, Gazza, S:18.
46 Hanefi fıkıhçısı, Mısırlı’dır. (El-Eşbah ve’n-Nazair) ve (el-Bahru’r-Rakaik fi Şerhi Kenzi’d- Dekaik) eserleri arasındadır. Zirkilî, el-Alam,C:III. S:64.
47 El-Mısri, Z., el-Bahru’r-Raik şerh Kenzu’d-Dekaik, Beyrut, Daru’l-Kitabi’l-İslami, C:V. S:11.
kanunlardır.”48 O, yönetim yoluyla halkın işlerinin düzene koyulması ve idare edilmesidir.49
İbn Akil onu şu şekilde tanımlamıştır: Hakkında vahiy inmese, Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) o konuda herhangi bir beyanı bulunmasa ve hakkında herhangi bir genel hüküm olmasa bile, uygulanması halinde toplumun yararına olacak işler olarak da tanımlanmıştır.50
4.1.2.2 Çağdaş tanımlar
Şer’i siyasetin (Siyâset-i Şer‘iyye) birçok çağdaş tanımı yapılmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır.
“Halkın yararına olacak şekilde içeride ve dışarıda işlerin idare edilmesi ya da halkın yararına olacak işlerin hayata geçirilmişidir.”51
Ayrıca şu şekilde de tanımlanmıştır: “Müslüman bir ülkede kamu işlerinin, kamunun yararına olacak ve oluşabilecek zararaların önüne geçecek şekilde bazı müçtehitlerin görüşlerine muhalif bile olsa İslan dinine ve genel kaide ve kurallarına uygun olarak idare edilmesidir.”52
Yukarıda verilen tanımlardan şer’i siyasetin iki anlamı bulunduğu analaşılmaktadır.53
a) Genel anlam: İslam devletinin, diğer uluslarla da ilişkileri düzenleyerek içeride ve dışarıda halkın işlerini yürütmek için devletin koyduğu kanunlardır. Bunlar hakkında özel nas bulunan veya bulunmayan kanunlar olabilir.
48 İbn Nüceym, önceki kaynak, C:V. S:11.
49 El-Ya’meri, B. İ., (1986). Tebsiratu’l-Hukkam fi Usuli’l-Akdiye ve Menahici’l-Ahkâm, Kahire, Mektebetu’l-Kulliyati’l-Ezheriyye, C:II. S:34.
50 El-Cevziyye, Ş. M., (2008). et-Turuk el-Hukmiyye fi’s-Siyaseti’ş-Şer’iyye, thk. El-Hamed, N.
A., Mekke-i Mükerreme, Dar Alemu’l-Fevaid, S:29. M. A. İ., İlamu’l-Muvakkiin an Rabbi’l- Âlemin, thk. Beyrut, Daru’l-Kütüpü’l-İlmiyye, C:IV. S:283.
51 Düreyni, F., (2013). Hasaisu’t-Teşri’l-İslami fi’s-Siyaseti ve’l-Hukm, Beyrut, Muessesetu’r- Risale, S:191- 412.
52 Hallaf, A., (1988). es-Siyasetu’ş-Şariyye fi’ş-Şuuni’d-Dusturiyye ve’l-Hareciyye ve’l-Maliyye, Dimaşk, Daru’l-Kalem, S:15.
53 Duveyk, A. A., (2016). ed-Devletu’l-Medeniyye fi Davi’s-Siyaseti’ş-Şer’iyye, yayınlanmamış bir Master Tezi, danışman: M. F. S., Yükseköğretim ve Bilimsel Araştırma Fakültesi, Şer’i kaza bölümü, Halil Üniversitesi, Filistin, S:28.
b) Özel anlam: Hakkında herhangi bir nas bulunmayan konularda, şeriata ve külli kaidelere muhalif olmamak kaydıyla İslam devleti başkanı tarafından maslahata binaen çıkarılan kanunlar ve verilen hükümlerdir.
4.1.3 Şer’i Siyasetin Kuralları
Şer’i siyasette, Müslümanların işlerini idare eden yöneticilerin uyması gereken bazı kurallar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır54:
1. Müctehid; şeriatla çelişecek şekilde dinin ayrıntılı delillerine muhalefet etmez.
Kendisiyle amel edilmesi gereken şeyleri haram kılmaz ve heva ve hevese dayalı hüküm verilmesine kapı aralamaz.
2. Siyasi kararların; dinin kurallarına ve maksatlarına muhalefet etmemesi gerekir.
3. Müctehid, realiteleri göz önünde bulundurur, hükmün uygulanmasında maslahat ile mefsedeleri karşılaştırır ve sonuçlarına göre hareket eder. Eğer mefsedet ağır basarsa hükmü uygulamaz.
4. Müslümanların yararını gözetme adına en iyisini araştırmak ve hayata geçirmek için çalışması gerekir.
5. Şer’i siyasetle iştigal ederken ifrat ve tefritten uzak, mutedil olmak gerekir. Bu konuda tefrite eğilim göstermek siyaseti zalim ve adaletsiz hale getirir. Ayrıca bu konuda dini kuralları gözetmeden ifrata gitmek de haramın helal sayılmasına ve dinin kaybolmasına yol açar.
4.1.4 Şer’i Siyasetin Faaliyet Alanı
Şer’i siyasetin faaliyet alanlarını aşağıdaki maddeler halinde özetleyebiliriz55
54 Duveyk, önceki kaynak, s 38
55 Uteybi, Sa’d b. Matar, Mecalatu’s-Siyaseti’ş-Şer’iyye min haysu’l-Mavzuaat, Saydu’l-Fevaid sitesi http://www.saaid.net yayınları arasındadır
1. Yönetim sistemi: Bu madde içine valilerin, yöneticilerin, komutanların seçilmesi ile iç ve dış politika, yönetim ve alt idareleri ilgilendiren konular girer.
2. Ekonomik sistem: Bu madde içine hazinenin kullanımı, gelir ve gider tesbiti vb.
gibi konular girer.
3. Yargı sistemi: Bu madde içine kişiler arasındaki uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin kanıtlama ve ilgili düzenlemeler ile alakalı iş ve işlemler girer.
4. Ceza kanunları: Yasal olarak belirlenmiş cezaların infazına ilişkin prosedürler ya da ta'zir cezalarının takdir edilmesi girer.
Çalışmanın konusu ile ilgili başlıklara geçmeden önce Bûtî’nin, aşağıdaki hadisede olduğu gibi Hz. Peygamberin (sallallahu aleyhi ve sellem) eylem ve fiillerine bakış açısını zikretmek gerekir. Bûtî bu konuda şöyle demiştir: “
Allah Rasûlü’nün (sallallahu aleyhi ve sellem) şer’i siyaset alanı içine giren birçok konudaki tutum ve davranışları onun peygamber olamsı yönüyle değil imam ve devlet başkanı olması yönüyledir. Örneğin birçok teklifleri ve askeri uygulamaları bu açıdandır.56 Bu nedenle onun bu yöndeki bazı kararlarından dini bir hüküm çıkarılır bazılarından çıkarılmaz.
4.2 Müslümanların Müslüman Olmayanların Himayesine Girmesi
Bu konu çok gündeme gelmekte ve özellikle günümüzde çok konuşulmaktadır. Zira ekonomik olsun, askeri olsun ya da başka herhangi bir nedenden ötürü olsun bazı şartlar ve koşullar insanları, ülkelerini terkederek müslüman olmayan ülkelere göç etmeye zorlamıştır. Bu konuyu doğru ele alabilme adına mesele aşağıdaki alt başlıklar aytinda incelenecektir.
56 Bûtî, Fıkhu’s-Sireti’n-Nebeviyye ma mucez litarihi’l-Hilafeti’r-Raşide, S:177.
