Dişlerin GelişimiDişlerin Gelişimi

Dişlerin Gelişimi Dişlerin Gelişimi



İnsan dişi dentin ve enamel olarak isimlendirilen iki mineralleşmiş dokudan yapılmıştır. Bu dokular kemiğe benzemekte ve hydroxiapatit’in bir mineral matriksiyle ilişkilidir. Kemikten farklı hücreler dişteki minerallerin altında yer almakta ve dokulardan uzakta tutulmaktadır. Bu olgunlaşmış dişler çoğunlukla canlı olmayan materyallerdir. Bir diş embriyolojik olarak ağızdaki diş eti dokusunun iki tabakasından oluşmaktadır. Ameloblast’ın dış tabakası, hydroxiapatit’in saf kristalleşmiş matriksini salgılar. Bu hücreler, aşağıda dizilmiş minerallerden geri çekilmiştir. Bu, diş tacının üzerindeki tabakayı yani enameli oluşturur. Hücrelerin ince tabakası (odontoblastlar) enamelin derinliklerine doğru mineral salgılar. Bu dentin tabakasının oluşumunu başlatır. Hücreler yeniden dentinin dışında kalır. Ondan sonra enamel neredeyse saf bir mineral yapısında olup, son derece sert ve şiddetli baskılara karşı uzun süre dayanıklı hale gelir. Bununla birlikte kristalleşmiş yapı kolay kırılır durumdadır. Doğum öncesinde bile çenelerin içerisinde oluşmaya başlayan dişler olgunlaştığı ve diş etinin dışına doğru sürmeye başladığı zaman ameloblastlar kaybolur. Sürme sonrasında, dişe çok az enamel ilave edilir. Bu yüzden diş aşınmaları geri dönüşümü yoktur ve yapısal hasarlar onarılamaz. Odontoblastlar yaşamayı sürdürür ve diş kökünün dentinine ilave olarak pulpanın hacmini azaltırlar. Bunlar yine de dentinin yeniden onarımını gerçekleştiremez.

Dişin uzun yaşaması enamelin kalınlığı ve aşınmanın oranı ile belirlenir. İnsanlarda, dişler cement

ile soketlere (alveol) yerleşmiştir. Cement, kemiğe çok benzeyen mineral içeriktir. Periodontal bir

ligament ile birleştiğinde, cement dişleri yerine bağlar ve sadece çok küçük hareketlere izin verir.

 Süt dişlerinin başlangıcı, doğum öncesi dönemden itibaren çeneler içerisinde gerçekleşir. Süt ve daimi dişlerin taç oluşumu tamamlandığı ve kök oluşumları da görülmeye başladığı zaman dişler sürmeye ve diş etinden dışarıya çıkmaya başlar. Çene içerisindeki süreç diş gelişimi ya da tomurcuk olarak

isimlendirilir. Tomurcuk gelişimi devam ederken takke safhası adı verilen oluşum gözlenir. Takke safhasını çan safhası takip eder. Çan safhasında

hücrelerin dış görünümü ve iç organizasyonları tamamlanır. Kron son şeklini bu safhada tamamlar ve diş folikülü de bu safhada meydana gelir. Bu safhada primer dentin ve sekonder dentin meydana gelir. Çan safhasında iç mine epitel hücreleri dişin iç yapılarını organize eder ve bu safha boyunca preameloblast adını alırlar. Sonraki haftalarda preameloblast hücreleri ameloblast hücrelerine dönüşürler. Ameloblastların ilk sekresyonuyla dentin üzerinde mine-dentin membranı oluşur. Ameloblastın distalinde tomes adı verilen bir uzantı bulunur.

Burada 24 saatte 4 mikronluk mine matrisi sekresyonu sağlanır ve segmentleri gösteren çapraz çizgiler oluşur. Prizmalarda aynı güne ait retzius çizgileri

meydana gelir.

 Sekrete edilen matris kireçlenir ve iki safhalı mine kalsifikasyonu gerçekleşir. I.

safhada mine prizması çok kısa bir süre içinde % 25-30 oranında kireçlenir. II.

safha ise minenin olgunlaştığı safhadır ve kireçlenme daha yavaş gerçekleşir. Bu dönemde iç mine epiteli, dış mine epiteli ile birleşmiş ve birleşik mine epiteli haline gelmiştir.

 Birleşik mine epitelinin görevi mineyi bağ dokusundan ayırmaktır. Bunun gerçekleşmediği durumlarda bağ dokusu mineyi rezorbe eder ya da üzerine

sement depo ederek dişin gömük kalmasına yol açar. Kron tamamlandığı zaman dentinin kronik katmanlarından diş kökleri oluşturulur. Kökün apex kısmı açıktır ve kök kanalı oluşturulabilmektedir. Kronun da tamamen kemikleşmesinin

sonrasında diş sürmeye başlar.

 1- Süt Dişlerinin Gelişimi:

 Süt dişlerinin gelişimi fetal yaşamın çok erken evrelerinde başlar. Fetal hayatın 4.

haftasından itibaren embriyoda ağız girintisi (stamadeum), alın uzantısı (processus frontalis) ve çene çıkıntıları (processus maksillaris ve processus mandibularis) görülmeye başlar. 6. haftada çene içerisinde ilk diş taslakları oluşmaya başlar ve sonraki haftalarda üst ve alt çene kavisleri yanlarda birleşerek yanakları oluşturur.

Bu birleşmeyi takiben processus alveolaris ve vestibulum oris şekillenir. Dişi

oluşturan bileşenlerden diş minesi ektodermden, dentin, diş pulpası ve diş sementi mezodermden köken alır. Diş kökü gelişerek alveollerin içerisinde sürmeye başlar.

Süt dişlerinin gelişimi devam ederken, fetal hayatın yaklaşık olarak 6. ayından itibaren sürekli dişlerin de taslakları oluşmaya başlar. Doğumdan itibaren 6. ayda ağızdaki ilk süt dişleri görülmeye başlar. Son süt dişinin ağızda görülmeye

başlaması yaklaşık 24.-30. aylar arasında olur ve bununla birlikte toplam 20 adet

süt dişi tamamlanır ve 2:1:2 şeklinde formüle edilir. Süt dişleri içerisinde kesici

(incisive), köpek dişi (canine) ve büyük azılar (molar) görülürken, küçük azılar

(premolar) yer almamaktadır. Süt dişleri, daimi dişlerden daha küçük boyuttadır.

 2- Daimi Dişlerin Gelişimi:

 Daimi dişlerin taslakları fetal yaşamın 6. ayında süt dişlerinin altında tomurcuklanmaya başlar ve bireyin 6. yaşında ilk daimi diş olan 1. molar ağızdaki yerini alır. Bu dönemden sonra yaklaşık olarak 5 yıl devam edecek olan bir karışık dişlenme dönemi sonrasında son süt dişinin de düşmesiyle birlikte ağızda sadece daimi dişler kalır. Çenelerde süren son daimi diş olan 3.

molar ise 18.-21. yaşlarda oluşumunu tamamlar. İnsanda 32 adet sürekli diş bulunur ve 2:1:2:3 şeklinde formüle edilir. Kesici (incisive) ve köpek dişi

(canine) dişleri ön grup dişleri, küçük azı (premolar) ve büyük azılar (molar)

ise arka grup dişleri oluşturur. Günümüz toplumlarında çenelerdeki küçülme,

dişlerdeki küçülmeden daha hızlı gerçekleştiği için 3. molarların çoğunlukla ya

hiç oluşmadığı, ya da çene içerisinde gömük kaldığı gözlenmektedir.

İnsanlarda Dişlerin Çıkış Zamanları ve Sırası