T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI TETRASİKLİNLER

TETRASİKLİNLER

T.C.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ

FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI

Tetrasiklin antibiyotikler nedir?

• Tetrasiklinler asetat gruplarının glutamik asitle birleştirilmesiyle oluşan 4 halkalı

• Hidroksinaftasen çekirdeği ve

buna bağlı

• Karboksamid grubu içerirler.

Tetrasiklin antibiyotikler nedir?

• Etkilerine dirençli suşlar ortaya çıkmasına rağmen spektrumları geniş olduğu için

ülkemizde başta oksitetrasiklin olmak üzere veteriner hekimlikte kullanılırlar.

• Amfoter (asit ve bazlarla tuz yapan) özelliktedir.

• Sağaltımda asit tuzları kullanılmaktadır.

Başlıca tetrasiklin antibiyotikler

• Tetrasiklin

• Oksitetrasiklin

• Klortetrasiklin

• Metasiklin

• Doksisiklin

• Minosiklin

• Rolitetrasiklin

• Demetilklortetrasiklin

Başlıca tetrasiklin antibiyotikler

• Klortetrasiklin

Benjamin Duggar

tarafından 1949 yılında keşfedilmiştir.

• Bundan 1 yıl sonra

oksitetrasiklin (teramisin) Alexander Finlay ve

arkadaşları tarafından bulunmuştur.

Tetrasiklinlerin dayanıklılıkları

• Baz ve tuz halinde 2 yıl saklanabilirler.

• Ancak sulandırıldıktan sonra hızla parçalanırlar.

• Asit tepkimeli çözeltileri pH 4’te buzdolabında 2 hafta süre ile saklanabilir.

• Grup içerisinde en dayanıksız olan klortetrasiklindir.

• Son kullanma süresi dolmuş tetrasiklinler,

böbrekler üzerine zararlı parçalanma ürünleri meydana getirirler.

Tetrasiklinlerin farmakokinetikleri

• Tüm yollarla uygulanabilirler.

• Parenteral olarak Dİ tercih edilir.

• Tek mideli hayvanlar, buzağı, dana, kuzu, oğlak ve kanatlılara ağızdan verilebilirler.

• Klortetrasiklin son derece asidik olduğu için Kİ ve meme içi uygulanmamalıdır.

• Derin Kİ enjeksiyon için oksitetrasiklinin magnezyum klorür ve prokain gibi yerel

anesteziklerle hazırlanmış preparatları vardır.

ancak bunlar asla Dİ kullanılmamalıdırlar.

Tetrasiklinlerin farmakokinetikleri

• Ağızdan verildiklerinde etkili kan yoğunluğunu oluşturacak düzeyde emilirler.

• Ancak klortetrasiklinin bu yolla emilimi % 30 civarındadır.

• Etkili kan yoğunluluklarını 6 saat süre ile

koruyabildikleri için tedavide doz 4’e bölünür.

• Sindirim kanalında besin, süt ve süt ürünlerinin bulunması, Ca, Mg, Al ve Fe içeren bileşiklerle birlikte kullanılması emilimini % 50 azaltabilir.

• Besinler minosiklin ve doksisiklinin emilimini etkilemezken mineraller önemli ölçüde azaltır.

Tetrasiklinlerin farmakokinetikleri

• Özellikle uzun etkili preparatlar başta olmak üzere irkiltici olduklarından ve besin değeri taşıyan hayvanlarda doku hasarı ve kalıntıya neden olduklarından bir yere 10 mL’den fazla uygulamaktan kaçınılmalıdır.

• Dİ verildikten sonra kısa sürede etkili kan

yoğunluğuna ulaşırlar, klortetrasiklinde etkili kan yoğunluğu 12 saat korunur.

• Emildikten sonra tüm vücut doku ve

organlarında, kemiklerin diafiz ve epifiz kısımlarında birikirler.

Tetrasiklinlerin farmakokinetikleri

• Dolaşıma geçen ilaçlardan oksitetrasiklin

plazma proteinlerine düşük (% 20-40) diğerleri ise değişen oranlarda (% 45-98) bağlanırlar.

• Vücutta kısmen BT’a uğrarlar.

• İdrar, doku ve dışkıda en fazla tetrasiklin ana maddesi bulunur.

• Plasentayı geçerek yavru dolaşımına katılırlar.

• Eklem sıvısı, süt ve yumurtaya

• Göğüs ve karın zarlarından da geçerler.

• Kısmen değişmeden; başlıca idrarla atılırlar.

Tetrasiklinlerin farmakokinetikleri

• Oksi- ve klortetrasiklin safrayla da atıldığı için, karaciğer ve safra yolu hastalıklarında tercih edilir.

• Atılması bakımından doksisiklin diğerlerinden ayrılır. İlaç öncelikle safrayla ve etkisiz bileşikler halinde dışkıyla atılır.

• Etkili yoğunluklarda plazmadan süte de

geçerler. Plazma ilaç yoğunluğunun yarısı miktarda sütte bulunurlar.

• Oksitetrasiklin kültür balıkçılığında yaygın kullanılır.

Tetrasiklinlerin etki şekilleri

• Bakteri ribozomunun 50 S alt birimine bağlanır.

• Aminoasil-tRNA’nın buraya bağlanmasını engeller.

• İkinci derecede olmakla beraber bakteri enzimlerinin yapısındaki metallerle kelat yaparak da etki gösterirler.

• Yine E.coli’nin memeli epitel hücrelerine yapışmasını engellerler.

Tetrasiklinlerin etki şekilleri

Tetrasiklinlerin etki spektrumları

• Geniş etki spektrumludurlar.

• Etki güçleri kan, irin ve doku artıklarından az çok etkilenir.

• Hafif asidik (pH 5,5-6,0) şartlarda etkileri doruk düzeye çıkar.

• Gram (+)’lere daha fazla olmak üzere, gram (-)’lere de etkirler.

• Yağda daha iyi çözünen minosiklin Nocardia,

bazı Mikobakterler ve S.aureus ile bazı anaerop bakterilere de etkir.

Tetrasiklinlerin etki spektrumları

• Staph.aureus

• Strep.agalactia

• Strep.equi

• Pnömokoklar

• Cl.chauvoei

• Cl.perfringens

• Brusellalar

• Haemophiluslar

• Klebsiella

• E.coli

• B.anthracis

• P.multocida

• P.haemolitica

• Shigella

• Y.pestis

• N.gonorrhoeae

• V.cholerae

• A.bovis

• A.lignieresi

• A.marginale

• F.necrophorus

• Leptospiralar

• E.histalitica

• Theileria

• Ricketsia

• Camp.foetus

Tetrasiklinlerin etki spektrumları

• Protozoonlardan

• E.histolytica

• Theileria

• Eperythrozoon türleri

• Spiroketlerden

• Borellia anseria

• B.recurrentis

• B.burgdorferi

• Treponema pallida

• T.pertenue türleri

• Riketsiya türleri

• Muris tifüs

• Epidemik tifüs

• Scrub tifüs

• Q ateşi ve

• Kayalık dağ lekeli humması

Tetrasiklinlerin etkilerine direnç

• Bakteriyel dirençte

• Bakterilerin ilaca geçirgenliği azalır yada

• İlaçları değişikliğe uğratan enzim salgılama özelliği kazanırlar.

• Enzimlerle sağlanan direnç

• Aktarılabilir türdendir.

• Şiddeti giderek artar ve

• Çapraz dirence sebep olur.

• Kloramfenikollerle çapraz direnç de söz konusudur.

Tetrasiklinlere dirençli bakteriler

• E.coli

• Aerobacter

• S.typhimurium

• S.dublin

• S.pullorum

• S.gallinarum

• Proteus

• S.cholerae suis

• Chlamidia psittaci

• Staph.aureus

• Ps.aeruginosa

• Kleb.pneumoniae

• P.multocida

• -hemolitik streptokok

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Oksitetrasiklin öncelikle dışkı ve idrarla

çıkarıldığı için bu sistemlerin hastalıklarında kullanılır.

• Klortetrasiklin göğüs zarını iyi geçtiği için pleuritislerde kullanılır.

• Tetrasikilin istenmeyen etkileri az olduğu için genel kullanım alanı bulur.

• Yeni üyelerin yarılanma ömürleri uzun ve safra ile atılmaları ilgili durumlarda tercih sebebidir.

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Veteriner hekimlikte

• Koliform ve Salmonella hastalıkları

• Kolibasilloz

• Meme yangısı

• Septisemi

• Yavru atma

• Aktinobasilloz (A.lignieresi) ve

• Aktinomikoz (A.bovis)

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Meme hastalıkları

• E.coli,

• Staph.aureus,

• P.multocida,

• C.pyogenes,

• Strep.agalactia,

• Strep.dysgalactia,

• Strep.uberis,

• Mikoplazmalar,

• Aerobacter aerogenes

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Kanatlı hastalıkları

• Bulaşıcı koriza

• Erisipel

• Kronik solunum yolları hastalığı

• Pasteurella hastalıkları

• Kanatlı korizası (P.multocida)

• Kanamalı septisemi (P.haemolytica)

• Leptospiroz

• Listeryoz

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Ayak çürüğü ve ağız kolibasillozu (F.necrophorus)

• Gurm (Strep.equi)

• Koyun vibriozu (Campylobacter fetus)

• Şarbon (B.anthracis)

• Bruselloz (B.canis)

• Piyelonefrit (C.renale)

• Deri streptotrikozu (Dermatophilus congolensis)

• Bulaşıcı poliartrit (Hemophilus parasuis)

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Clostridial hastalıklar

• Tetanoz (Cl.tetani)

• Gazlı gangren (Cl.septicum)

• Yanıkara (Cl.chauvoei)

• Basiller hemoglobinuri (Cl.hemolyticum)

• Bulaşıcı nekrotik hepatit (Cl.novyi)

• Enterotoksemiler (Cl.perfringens B, C, D)

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Sığırlarda bulaşıcı keratit (Moraxella bovis)

• Mycoplasma hastalıkları

• Agalaksi

• Meme hastalığı

• Serozit artrit

• Köpek riketsiyozu (Neoricettsia helminthoeca)

• Eksudatif epidermit

• Stahp.hyicus

• Staph.hyus

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Sinovit (Staph.aureus)

• Erisipel (E.insidosa)

• Anaplazmoz (A.marginale)

• Sekonder bakteriyel enfeksiyonlar

• Atlarda influenza

• Köpek gençlik hastalığı

• Kedilerde bulaşıcı panlökopeni

• Sığırlarda koriza

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Boğa spermalarının mikropsuzlaştırılması

• Oksitetrasiklin seyreltilmiş spermaya 20 g/ml katılır.

• Haricen merhem, çözelti yada damla halinde;

• Keratokonjuktivit

• Dış kulak hastalıkları

• Bakterilerle bulaşık yara, yanık, apse vb deri hastalıkları

Tetrasiklinlerin kullanımları

• Özellikle oksitetrasiklin balıklarda;

• Bakteriyel hemorajik septisemi

• Aeromonas hydrophila

• Pseudomonas türleri

• Kolumnaris hastalığı (Flexibacter columnaris)

• Enterik kırmızı ağız hastalığı (Y.ruckeri)

• Sterptokoklar (-hemolitik ve hemolitik olmayan)

• Vibrioz (Vibrio anguillarum)

• Ülser hastalığı (Haemophilus piscium)

Tetrasiklinlerin zehirliliği

• Sağaltım indeksleri yüksektir (20’nin üzerinde).

• Karaciğer ve böbrek bozukluklarında dahi kullanılabilirler.

• Ancak uzun süre yüksek dozda kullanımlarında karaciğer ve böbrek (doksisilinin hariç)

bozukluklarına sebep olurlar.

• Özellikle tek mideli hayvanlarda mide-barsak irkiltisine ve sindirim bozukluklarına neden olurlar.

Tetrasiklinlerin zehirliliği

• Mide irkiltisini önlemek için

• Süt ve süt ürünü dışındaki besinlerle yada

• Ca, Mg ve Al içermeyen antiasit ilaçlarla birlikte verilmelidir.

• Sindirim sistemindeki mikroflora dengesini bozdukları için dirençli

• Candida

• Stafilokok

• Pseudomonas ve

• Proteus türleri süperenfeksiyon oluşturur.

Tetrasiklinlerin zehirliliği

• Bununla beraber stafilokoksik enterokolit görülebilir. bu durumda;

• İlaç hemen kesilmeli,

• Sıvı-elektrolit denge düzenlenmeli ve

• Ağız yolu ile vankomisin verilmelidir.

• Ayrıca C.difficile üremesi ve toksin oluşturması sonucu yalancı zarlı kolit şekillenir.

• Kanatlılarda kursak kandidiyazı ve

• Atlarla ölümle sonuçlanabilen Cl.perfringens enterokloiti görülür.

Tetrasiklinlerin zehirliliği

• Kİ uygulamaları ağrılı ve irkiltici olduğundan;

preparat içerisine yerel anestezik katılmalıdır.

• Aynı yere,

• Sığırlara 10 ml,

• Koyunlara 5 ml’den fazla uygulanmamalıdır.

• Genç hayvanlarda kemik ve dişlerde kalsiyumla birleşerek kalsiyum ortofosfat kelatı şeklinde

çöker.

• Sarı - kahverengi renk bozukluğu yanında, şekil bozukluklarına da neden olurlar.

Tetrasiklinlerin zehirliliği

• Kanatlılarda lenfoid doku gelişimini engelleyerek bağışıklığı baskılarlar.

• Atlarda tekrarlanan Dİ uygulamaları trombo- flebite neden olur.

• Hayvanlarda da protein sentezini az-çok engelleyebilirler.

• Doksisiklin ve demetil-klortetrasiklin deride ışığa duyarlılık meydana getirebilir.

• Minoksilin baş dönmesi, ataksi, bulantı kusma vb denge bozukluklarına neden olabilir.

• Bazen aşırı duyarlılık ve anafilaksi şekillenir.

Oksitetrasiklin

• Ağız yolu ile

• Sığır, dana ve taylara

günde 2 kez 10-20 mg/kg,

• Köpek ve kedilere günde 2 kez 20-25 mg/kg,

• Koyun ve keçilere günde 4 kez 10-20 mg/kg,

• Kanatlılara

• Yeme 100-600 mg/kg katılıp 5 gün

• İçme suyuna 100-300 mg/L 3 gün süre ile verilir.

Oksitetrasiklin

• Parenteral

• At ve taylara Dİ, DA günde 2 kez 5-10 mg/kg

• Sığır, dana, koyun ve keçilere tüm parenteral yollarla günde 1 kez 5-10 mg/kg,

• Köpek ve kedilere Kİ ve Dİ günde 2 kez 7.5- 20 mg/kg,

• Uzun etkililer Kİ sığır, koyun ve keçilere

• 20 mg/kg dozda 2-3 gün arayla,

• 30 mg/kg dozda 5-6 gün arayla uygulanır.

• Her memeye 24-48 saat arayla 420-450 mg

Doksisiklin

• Kİ, Dİ ve ağızdan

• Sığır, köpek ve kanatlılara 10-20 mg/kg 3-5 gün süre ile verilir.

Tetrasiklin

• Köpek ve kedilere

• Ağızdan günde 3 kez 10-20 mg/kg,

• Kİ ve Dİ günde 2 kez 4.4-11 mg/kg

• Koyun ve sığırlara

• ağızdan günde 2 kez 11 mg/kg

• Kİ 2.2-4.4 mg/kg

• Atlara Dİ günde 2 kez 5-7.5 mg/kg

• Tavuklara ağızdan 60 mg/kg dozda uygulanır.

Klortetrasiklin

• Ağız yolu ile

• Küçükbaş hayvanlara günde 2 kez 12.5-25 mg/kg,

• Büyükbaş hayvanlara günde 2 kez 5-10 mg/kg,

• Tavuklara c.a. 20-60 mg/kg veya yeme 300- 400 mg/kg katılarak verilir.

• Ördek ve hindilere 10-30 mg/kg

dozda verilir.

Klortetrasiklin

• Parenteral

• Tüm hayvan türlerine sadece Dİ yoldan 5-10 mg/kg dozda verilir.

• Uterus içi

• 500 mg’lık tabletlerden

• Sığırlara 1-2

• Koyunlara ½ tablet uygulanır.