Nutrasötikler
T.C.
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ
FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI
• İnsan sağlıklı ve kaliteli yaşam için ilaçlara ihtiyaç duyar.
• Doğada ilaç özellikli birçok madde bilimsel olarak gösterilmiş.
• Kimyasal yolla sentetik hazırlanmış ilaçların istenmeyen etkilerinin olması
• Doğal ve Bitkisel ürünlere ilgiyi artırdı.
• Bu Ürünlerin Ülkemizdeki pazar payı 100 lerce milyon dolar
• Amerika da ise 50 milyar doları bulmaktadır.
• Nutrasötik sanayi yılda 200 milyar dolardan fazla kazanmaktadır.
• Bitkiler ve bitkilerden elde edilen ürünlerden, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kayıtlarına göre;
dünya nüfusunun büyük bir kısmının (% 70- 80), hastalık tedavisinde ve hastalıktan
korunmada “geleneksel tıp” adı altında yararlandığı belirtil-mektedir.
• Tıbbi bitki türünün 70.000 civarında olduğu ileri sürülmekle birlikte; Dünya Sağlık Örgütü tarafından 21.000 bitki türünün ilaç
hazırlamak için uygun bulunduğu bildirilmektedir
• Tıbbi bitkilerin genellikle Uzakdoğu ülkelerinde yaygın
• Son yıllarda batı toplumlarında da sıklıkla kullanıldığı ve giderek arttığı bilinmektedir.
• Bu bitkiler çoğunlukla “alternatif tıp” veya
“tamamlayıcı tıp” adı altında kullanılmakta
• Sağlığın geliştirilmesi ve sağlığa yararlı
olabilmesi amacıyla yıllardır kullanılan bitkisel tıbbi ürün ticaretinde sürekli yükselen bir
pazar olmasına da sebep olmaktadır
• Bitkisel Ürünler klasik ilaç tanımına uymama sından dolayı ara ürünler, gıda katkı maddele ri, gıda destek maddeleri, fonksiyonel gıdalar, nutrasötikler olarak isimlendirilmiştir
TANIMLAR
• Fitoterapotik Ürünler: Hastalıkların
önlenmesin tedavi veya tedaviyi desteklemek amaçlı kullanılan bitkisel içerikli ürünler
• Gıda Desteği: Beslenmeyi desteklemek üzere bir veya birden fazla besin içeriği (vitamin,
mineral vs.) taşıyan ağızdan tablet, kapsül veya sıvı formda alınan ve üzerinde gıda desteğidir ibaresi bulunan(dietary supplament)
• Fonksiyonel Gıda: Hastalık riskini azaltan ve sağlık üzerine yararları olan besinler
Nutrasötik nedir?
• Temel besleyici özelliğine ilave olarak sağlık yararları sağlayan gıda maddeleri olarak
tanımlanmaktadır.
• Nutrasötik terimi ilk olarak Stephen DeFelice
tarafından 1989 yılında beslenme ve farmasötik kelimelerinin birleştirilmesi sonucu ortaya
çıkarılmıştır.
• Nutrasötik terimi, kısaca ilaç şeklinde hazırlanmış ve tedavi amacıyla yararlanılan besin ve besin
bileşenleri olarak kabul edilebilir.
Nutrasötik nedir?
• Sağlığı korumak veya tedavi amacıyla bir besinde bulunan etkili olduğu kabul edilen bileşeni, gıda olmayan bir taşıyıcı içerisinde besindeki miktarından çok daha yüksek
miktarlarda taşıyan tablet, kapsül, sıvı şekillerde ürünlerdir.
• İLAÇ değillerdir.
• Gıda desteği ve nutrasötik arasındaki ortak nokta her ikisinin de gıda olarak
kullanılmasıdır.
• En önemli fark ise gıda desteklerinde gıda
olarak kullanılan bitki kısımları veya bunlardan elde edilen bileşenler yer alır.
• Nutrasötiklerde gıda olarak kullanılan
bitkilerden elde edilen etken maddenin yüksek dozlarda kullanılması söz konusudur
Gıda Desteği
• Günlük gereksinim dozlarının altında alınan,
• vücudun günlük fonksiyonlarını sürdürebilmesi için besinlerle alınması gereken asgari miktarı takviye etmeye yönelik alınıyor
Nutrasötik
• Bir vücut fonksiyonunu normalin üzerinde desteklemeye veya onarmaya yönelik
• Günlük gereksinim miktarının üzerinde yüksek miktarda alınıyor
Nutrasötik
• Nutrasötiklerkronik bir hastalığa karşı
koruyucu veya fizyolojik bir yarar gösterirler ancak ilaç olarak kabul edilmezler.
• Farmasötik dozaj formlarında satılırlar
NUTRASÖTİK/FONKSİYONEL GIDA
• Nutrasötik ve fonksiyonel gıda birbirlerinin yerine sıklıkla kullanılmaktadır.
• Fonksiyonel gıdalar,
• Besleyici etkileri var
• Ayrıca bir veya daha fazla etkili bileşene bağlı olarak sağlığı koruyucu, düzeltici ve/veya hastalık riskini azaltıcı etkiye sahip olup
• Bu etkileri bilimsel ve klinik olarak ispatlanmış gıdalar olarak tanımlanmaktadır
FONKSİYONEL GIDALAR
• Sarımsak
• Soğan
• Domates
• Omega-3-yağ asitli yumurta
Gıda Desteği
• Beslenmeyi desteklemek üzere
• Bir veya birden fazla besin içeriği (vitamin, mineral,bitkisel ürün, a.a., yağ asidi v.b.) taşıyan tablet, kapsül veya sıvı şekilli
ürünlerdir
Bakanlığın Takviye Edici Gıda Tanımı
• 5996 sayılı Kanun kapsamında “normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya
fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri
maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya karışımlarının, kapsül, tablet, pastil, tek
kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünler” olarak
tanımlanmıştır.
Takviye Edici Gıdalar
• Tarım Bakanlığı denetimindedir
• Avrupa Birliği ülkelerinde bitkisel ürünler ve vitaminler gibi gıda takviyeleri marketlerde de satılıyor.
• Ancak Avrupa’da gıda ürünlerinin bile çok az bir kısmı Tarım Bakalığı’ndan izin alabiliyor, ülkemizdeki kadar kolay izin verilmiyor.
• Diyet takviyelerinin küresel kullanımı artmıştır.
• Bu nedenle aktif ve inaktif bileşenlerden ve diyet takviyelerinin potansiyel kontaminantlarından kaynaklanan sağlık riskleri ve diğer ilaçlar ve /
veya diyet takviyeleri ile olası etkileşimler ortaya çıkmıştır.
• Yan etkiler ve toksisite potansiyeli nedeniyle
doktorlar ve eczacılarla istişareler hasta güvenliği için gereklidir
GÜVENLİLER Mİ????
GÜVENLİLER Mİ????
• Saf sentetik farmasötiklerle karşılaştırıldığında,
• Farmakolojik ve toksikolojik fitokimyasalların değerlendirmesi şunlardan dolayı karmaşıktır:
• (i) Tek bir bitkide bulunabilen çoklu fitokimyasallar;
• (ii) coğrafya, toprak özellikleri ve iklim
nedeniyle bitkilerde ve bunların fitokimyasal bileşenlerinde değişkenlik;
• (iii) gübre ve tarım ilacı kullanımı
• (iv) hasat sırasında günlük değişim.
GÜVENLİLER Mİ????
• Ayrıca, farmasötiklerden farklı olarak, birçok
durumda birden fazla aktif bileşene ve ayrıca aktif bileşen (ler) in ekstraksiyon prosedürlerine
(standart, normalize veya nicel ekstrakt hazırlanması) ihtiyaç vardır.
• Aktif bileşen (ler) in kimliği, saflığı, kalitesi, miktarı, bileşimi, gücü / gücü ve güvenliği,
böylece partiden partiye ve bir şirketten diğerine ürün etkinliğinde geniş bir değişkenliğe neden
olur.
KULLANIMLARI
• Antioksidan, antienflamatuar, immünomodülatör, adaptojenik, antikanser ETKİNLİKLERİ VAR.
• Dünya çapında diyabet, artrit, kardiyovasküler ve solunum bozuklukları, nörodejeneratif hastalıklar ve kanser gibi kronik hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için kullanılmaktadır.
• Nutrasötikler ayrıca genel sağlığı iyileştirmek ve vücudun yapısını ve işlevini destekleyerek yaşlanma sürecini geciktirmek için kullanılır, böylece yaşam beklentisinde bir artışa katkıda bulunur.
• Bazı nutrasötikler (örn., Antosiyaninler, kafein, kurkumin, çemen otu, ginseng, melatonin, quercetin ve resveratrol) yoğun olarak
• iyi karakterize hayvan çalışmaları ve insan klinik deneyleri yoluyla etki şekilleri, etkililikleri ve güvenlikleri için çalışılmış,
Nutrasötikler
• Mineraller
• Vitaminler
• Enzimler
• Probiyotikler
• Prebiyotikler
• Diyet Lifleri
• Antioksidanlar
• Bitkiseller/Fitokimyasallar
• Çoklu doymamış yağ asitleri
Nutrasötiklerin İşlevi Nedir??
• Sebze ve meyveler ile bitkisel çaylarda bulunan birçok antioksidan bileşik hücreleri oksidatif stresten
koruyarak kronik hastalık riskini azaltmaktadır.
• Çeşitli karotenoitlerin antikanserojen etkileri kanıtlanmıştır.
• Örn: Likopen prostat, meme, sindirim sistemi, deri ve serviks kanseri riskini azaltmaktadır.
• Brokoli, karnabahar ve lahana gibi bitkisel besinler içerdikleri glukozinolatlara bağlı olarak kanser riskini azaltmaktadır
Nutrasötiklerin İşlevi Nedir??
• Omega-3-yağ asitleri, balıklarda özellikle bulunur. Hipertansiyon, Crohn hastalığı ve astım tedavisinde etkilidir.
• Romatoid artritte semptomların şiddetini azaltır, NSAİ kullanımını en aza indirir
• Prebiyotikler; Barsaklarda normal olarak
bulunan bakterileri besleyerek sağlıklı olma durumunu devam ettirebilir ve GIS normal işlevini yerine getirmesini sağlayabilir.
Güvenilirlik-Yararlılık
• Genel olarak güvenilirdirler, gıda olarak uzun zamandır kullanılırlar.
• Yararları/zararları doğru doz kullanımına bağlıdır
• Yüksek dozda zararlı etkiler ortaya çıkabilir.
• Kronik hastalığı olanlar, hamile ve emzirenler, cerrahi girişim yapılacak hastalar, aynı amaçla reçete edilmiş ilaç kullananlar doktor, eczacıya danışmalıdır.
Sınıflandırma
• Kaynak gıda
• Etki mekanizması
• Kimyasal yapı temel alınarak sınıflandırılabilirler
Kaynak Gıda
• Bitkisel;
• β-glukan
• Askorbikasit
• Kersetin
• Luteolin
• Selüloz
• Lutein
• Gallikasit
• Perililalkol
• İndol-3-karbanol
• Pektin
• Daidzein
• Glutatyon
• potasyum
• Hayvansal;
• Konjugelinoleikasit
• EPA
(eikozapentaenoika sit)
• DHA
(dokozahekzenoika sit)
• Spingolipitler
• Kolin
• Lesitin
• Kalsiyum
• KoenzimQ10
• Selenyum
• Çinko
Etki mekanizmalarına göre
sınıflandırma;
• Antikanser;kapsaisin, genistein, daidzein, kukumin, elajikasit, karnosol, luteinv.b.
• Anti-enflamatuar etkililer; linoleikasit, EPA, DHA, kapsaisin, kersetin, kukumin
