İ N G İ L T E R E N İ N V E Ç H E S İ V E S A N A T .
Prof. İ. SteegmanBüyük Britanya'nın 299,865 kilometre murab-balık arazisi, birer müceviher denebilecek iher cins güzel manzaralarla doludur; «Cumberland» gölleri, İskoçyanm dağlık arazisi, Galler memleketinin dağla-rı, ve d ab a arızasız olan İngilterenin ıgüzel köyleri, meyve bahçeleri, tarlaları ve otlakları.
Kalemile büyiik bir şöyret kazanmış olan Mr. John Steegman bu makalesinde Britanya Adaların-da tesadüf olunacak güzel manzaralarAdaların-dan bazılarını hülâsa.tan tarif etmektedir.
Daha gösterişli ve cazibeli manzaralara sahip olan memleketlere nisibetle Britanyanın güzellikleri sınırları dışında daha çok az bilinir. Şölhret bulimuş bazı yerleri muntazaman seyyahlar ziyaret ederler; meselâ, dünyaca meşhur Kolejlerile Oxford; Shakes-peare'in doğduğu ve mezarının bulunduğu yer olan
«Stratfordjon^Avon»; muazzam Katedrali ile Can-terbury şehri, ve şehrin ilk başpiskoposunun kilisesi olan St. AugUistine; İngilterenin şimalindeki romantik Göller Mıntıkası; Kraliçe Mary Stuart'ın hâtıraları ile dolu olan Edinlburgh şehri; İskoçyanın sarp tepe-leri. Bütün bunlar meşhurdur fakat meCımUu Britan-yayı teşkil etmez. Meşhur mesireleri gezip görmekle, bunlar ne kadar güzel olursa olsun, Britanyanın teşek-külâtı tabiyesi hakkında hüküm vermek doğru
ol-maz. ' < ! 1
Britanyada ne muazzam ormanlar, ne aşılmaz dağlar, ne de muazzam gürültüler çıkararak akan nehirler vardır. İklimi hiçbir zaman düşman değil, bilâkis ekseriya dost olmuştur, yani yer depremi, sel ve orman yangını tahribatına maruz kalındığı vaki değildir. Buna nazaran insanlar memleketin her kö-şe ve kısmına ulaşabilmişler ve insan eli tekö-şekkülâtı tabiiyeyi her yerde, tadil etmiş ve yavaş yavaş isteni-len şekle sokmuştur. Britanyanın dağlarını kırlarını ve ormanlarını «samimî», «mülâyim», «mütebessim» ve lirik kelimelerile vasıflandırabilirsiniz, ejğer canı-nızı sıkacak kadar heyecansız bulursanız o zaman
«ehli» diyebilirsiniz. Marnı afi, her halde «samimî» kelimesi en münasip olanıdır.
Şurada tabiatın hakikî mahiyetini tabiî manzara
ile mutad binaların imtizacından bulabilirsiniz; üzer-lerinde küçük kiliseler Ibulunan tepeler, geniş mer'a-lar ortasında çiftlikler, vadilere sığınmış köyler, su-ratla akan dereler üzerinde kadim taş köprüler.
Sanayi bölgeleri müstesna, İngiltere arazisinin t tabiî teşekkülâtı memleketin an' anevî içtimaî yapısını aksettirir. Asırlarca bu yapı, arazi sahibi ile o arazi, yi kiralayıp işleyen köylü arasındaki yakın ve sami-mî münasebete istinat etmiştir. Geniş arazi ve emlâk babadan büyük oğula kalır ve bu a r a z i ve emlâk
sahipleri bu imtiyazlarından dolayı kendilerini kira-cılarına karşı mes'ul addederler. Bunlar umumiyetle, senenin büyük bir kısmını taşradaki malikânelerinde geçirerek kiracılarile daimî bir temas ve kendi çiftlik-lerile köylerindeki çalışmalara bizzat nezaret eder-ler. Yani, eski derebeylik zamanlarında olduğu gibi sade köylünün arazi sahiplerinin menfaatin a çalışması prensibi tatbik edilmeyip, imtiyaz mukabilinde, köy-lü, hayatını asırlardan beri tanzim etmiş olduğu şekil-de düzenlemeğe şekil-devam etmektedir. Küçük bir şekil-de bahçesi bulunan kulübesinde yaşayan reçper sabit bir ücret mukabilinde çiftçi için çalışır; çiftçi ise tarla-larını kendi menfaat ve maişeti için işler ve arazi sahibine maktu bir kira verir; arazi sahibi de mali-kânesinde oturur, ve onun rençperlere ve kiracılara karşı olan meşguliyeti bütün bu sistemin temelini teş-kil eder. Bu sistem, hiç değilse, onbeşinıci asırdan beri mevcut ola gelmiştir, ve inkitasız devamı bu memle-ketin iktisadî istikrar ve içtimaî hoşnutluğunun başlı-ca menlbalarmdan biri olmuştur.
Lâkin bu tehlikeli günlerde tevali çaresiz in-kıtaa uğrar ve nitekim Britanyanın veçhesi değiş-mektedir bile. Bu değişmenin neticesi ya kötü yahut iyi olacaktır, fakat netice ne olursa olsun, ejdadımi" zift ve bizim alışmış bulunduğumuz birçok şeyler
kaybolup gitmektedir. ' Bu vaziyeti gören hükümet, harp faaliyeti,
Bu koleksiyonu teşkil edecek olan resimlerden bir kısmı «National Gallery» de teşhir edilmekte olup, Britanya Adalarını ve bu adalardaki hayat tarzını sevenleri son derece mütehassıs kılan bir panorama vücuda getirmektedir.
Resmetmek suretile yapılan bu tesibit işinin hu-susiyeti, şöhret bulmuş manzaraları ihtiva etmemesi-dir. Büyük Katedrallerin yerine mahalle kiliseleri; muhteşem iaşra malikâneleri yerine, çiftlikler ve ku-lübeler; büyük şehirler yerine, pazar şehirleri resme-dilmektedir. Binaenaleyh, hiç bir yerde uzun müddet kalmayarak aceleci bir seyyah gibi Ingiltereyi gezmiş olanlar, yahult İngiltere hakkındaki bilgisinin menbaı rehberlerdeki fotoğraflardan ibaret olanlar için
bil-medikleri ve umlmadılkları güzellikler ve zerafe'tler meydana koyacaktır. Resimlerin mevzuunu teşkil e-den şehirlere-den bazıları evvele-den bildiğimiz isimler-dir; Suffolk ve Kent, Gloucester ve Wo,roester; Dor-set, Devon ve Somerset; Ghiltern Hills, Gostwold Hills; Wind®or, Exeter, Canterbury, Salisıbury. Mü-zikal isimli taşra şehirleri: W en döver, Amerslham, Ledlbury, Burford. Sonra «Swan» (kuğu), «The Bull»
(Boğa), «The White Hartt» (Beyaz Geyik), «The Blue Boar» (Mavi Domuz) gibi han isimleri; birçok
asırlardan beri köylülerin son istirahat döşeğini teş-kil etmiş olan yeşil çimli ve işlenmiş taşlı mezar
bah-çelerinin ortasında küçük taş kiliseler; beyaz alçı sıva-lı ve meşe kerestesinden yapılmış kulübeler; gül ginde tuğladan, yahut civardaki bir ocağın altın ren-gi taşından yapılmış pvler; bir ucundan diğer ucuna beş dakikada yürüyüp geçebileceğiniz, ve ecnebilere küçük gözüken yemyeşil çayırlar ve durup dinlenme-den gürbüz çimenler üzerinde otlayan inekler.
işte İngiltere kurulalıdan beri bu manzaraları arzeder, ve vakti bol seyyahlar için en münasip inki-şaf ve tekâmülünde derin bir mâna ve kıymeti olmuş olan bu şeylerin genişleyen sanayi önünde yok olma-sı gayet acı bir kayıp olacaktır; her ne kadar İngilte-renin sonu demek olmayacaksa da, mânevi fakirleş-mesi demek olacaktır. Lâkin, mevcudiyetimizin de-vamını halihazırdaki sanayi İngilteresine, yani en şid-detli düşman bombardımanlarının bile durdurama-dığı büyük şehir sanayiine borçluyuz. Harp fabrika-ları ve tayyare meydanfabrika-ları İngiltere kırfabrika-larının güzel-liğini pek derinden rahnedar etmiş olmakla beraber, bunun böyle olduğuna son derece minnettarız.
Memleket eşkâlinin bir kısmı ilelebet yok ola-caksa da, bunlar hiçbir zaman unutulmayacak, ve da-ha mes'ut günlerde, bu resimlerin telhis ettiği yaşa-yış tarzının haklı olduğunu ispat etmek için ve baki kalabilmek uğrunda yaptığımız fedakârlığın bir par-çası olarak yadedileceklerdir..
r
Dr. CU Dİ BIRTEK
A T E Ş T U Ğ L A S I
F A B R İ K A S I
M A R K A S I
Büro :Danîîb Sigorta Han
10 - 11 G a l a t a - İstanbul Tel. : 41193 Posta K. 1151 Fabrika : D e f t e r d a r G ö m l e k ç i l e r No. 78 - 80 Tel. : 22512
Türkiyenin Bütün Büyük Fabrika ve Müessesleri Bu Fabrikanın
