B U R S A U L U C A M İ İ R E S T O R A S Y O N U
Yazan : Arkeolog, E R D E M Y Ü C E L
Restorasyonu halen devam etmekte olan Bursa Ulucamii'nin inşa tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1396 dan son-ra M u r a d I tason-rafından başlanmış olduğu ve 1400 den önce Yıldırım Beyazıd tara-fından tamamlandığı tahmin edilir. 1855 zelzelesinde birçok kısımları yıkılan ve 18 kubbesi çöken cami yeniden inşa edilmiştir.
Bursa Ulucamii, Osmanlı ulucamileri-ııin en tipik örneğidir. Aynı zamanda çok payeli ulu cami tiplerinin aldığı sen şekli gösterir. Osmanlı mimarları, bu çok kub-beli ulu cami tiplerini, imparatorluğun ilk devirlerinde kullanmışlardır. Ulu cami ismi verilen bu tip, Bursa'da olduğu gibi, daima bulunduğu şehrin en büyük camiidir. Aynı zamanda, ulu camiler bulundukları şehrin bütün insanlarını C u m a namazında bir ara-ya getirmek amaciyle inşa edilmişlerdir.
Bursa Ulucamiinin mimarı bugün için kesin olarak bilinmemektedir. Fakat bura-da bulunmuş bir kitabeye bura-dayanarak İvaz Paşa isminden bahsedilmektedir.
Camiin ön cephesinde, halen yenid:n inşa edilen monümental bir cümle kapısı ile yan cephelerde sivri kemerli iki kapı vardır. Cephenin iki ucunda yer alan
mi-nareler, soğan külâhlı olmakla beraber, kü-lahlar bugün taştan inşa edilmiştir.
60 x 48 m. ebadında olan Bursa Ulu-camii, dik dörtgen bir plân gösterir. Üçer payelik dört sıra paye ile mekân beş sahna bölünür. Muntazam bir taş işçilik gösteren camiin dış duvarlarında, dahilî bölümler, sivri kemerlerle kendilerini belli ederler. İç kısımda, payeler arasındaki mekânlar 4 X 5 m. ebadındadır. Bu mekânlar birbir-lerine sivri kemerlerle bağlanmışlardır. Ca-miin in'nde 20 mekân meydana gelmekte-dir ve her mekânın üzeri küçük bir kubbe ile örtülüdür. Bu küçük kubbelerin kaide-lerinde yer alan pencereler, camiin içinin aydınlanmasında büyük rol oynar.
Bursa Ulucamii üstünün bu şekilde 20 küçük kubbe ile örtülmüş olması ilk Os-manlı mimarlarının henüz bu kadar geniş bir sahavı bir tek kubbe ile örtmeğe muk-tedir olamadıklarını gösterir.
Camiin cümle kapısı önüne gelen ikin-ci kubbenin altında bir şadırvan ve üzerin-de bir aydınlık feneri yer almaktadır. Şa-dırvanın camiin H n e alınması ise, bura-da mimarın eski bir geleneğe bura-dayandığını gösterir. Şadırvanın bu şekilde dahilde
ol-masını, ilk İslâm camilerinde ve Anadolu Selçuk camilerinde görmekteyiz.
Bursa Ulucamiinin en karakteristik bir uzvu olan bu şadırvan 16 köşelidir ve ü ç çanaktan meydana gelmiştir. Bu çanaklar-dan akan sular 16 çeşmeye taksim edil-miştir.
Camiin mihrabı dik dörtgen bir çerçe-ve içinde çerçe-ve gayet ince mukarnaslardan meydana gelmiştir. Abdülmecid devrinde ressam Tevfik Paşa tarafından yapılan ba-rok tezyinat ile eski karakteri - bu devirde tamir edilen birçok camilerde olduğu gibi -kaybolmuştur. Yeniden -aslına uygun kalem işlerinin yapılması temenniye şayandır.
Minber ahşaptır ve Osmanlı oymacılık sanatının en güzel örneklerindendir. Halen cami içinde muhtelif hattatlara ait olan
192 adet kitabe b u l u n m a k t a d ı r .
Bursa Ulucamiinin cephesi son devir-lerde kaba bir sıva ile kaplanmış idi. Son zamanlarda yapılan restorasyonda bu este-tik'i bozan sıvalar raspa edilmiştir. Y. Mi-mar Slirsyya Yücel tarafından yapılan son restorasyonda ise camiin dış duvar blokları yangından müteessir olduğundan yeniden
Restore edilen yan kapılar
m u n t a z a m taş blok kaplama ile inşa edil-miştir. Camiin cephesinde yer alan her iki minarenin kürsü kısmı ise aslına uygun olarak m e r m e r bloklarla kaplanmıştır. Cümle kapısı maili inhidam bir durum ar-zettiğinden temele kadar olan taşlar sökül-müştür. Bugün bu cümle kapısı yeniden inşa edilmektedir. Halen restorasyon kapı-nın mukarnasları ihtiva eden kısmına gel-miştir.
İç çalışmalarda camiin kandillikleri as-lına uygun olarak demirden ve bunlara ait olan zincirler bakırdan yapılmıştır.
Camiin cephesinde yer alan dişlik be-ton pencereler ile içlik alçı pencereler de aslına uygun olarak yenilenmiştir.
Arkeolog E r d e m Yücel
