ANKARA HACI BAYRAM VELİ ÜNİVERSİTESİ
Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Velî Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi
IV. ULUSLARARASI ALEVİLİK VE BEKTAŞİLİK SEMPOZYUMU
(18-20 EKİM 2018 ANKARA)
BİLDİRİLER KİTABI
Editörler:
Doç. Dr. Orhan KURTOĞLU Dr. Ayşe ÇAMKARA ERGİNER
1. CİLT
ANKARA- 2018
sitesi kimliği ve markası altında yaklaşık bir asrı geride bırakan Üniversitemiz, Cumhuri- yetimizin ikinci yüzyılında yoluna yeni bir isimle ve bu ismin atıfta bulunduğu düşünsel müktesebata uygun güçlü bir misyonla devam edecektir.
Buradaki devamlılık vurgusu, iki farklı tarihsel tecrübeyi esas alan ve eşzaman- lı olarak işleyen bir süreklilik ilişkisine istinat etmektedir. Bu ilişkilerden birincisi, Gazi Üniversitesi’nden tevarüs edilen ve Mustafa Kemal Atatürk’ün bağımsızlık ve çağdaş- laşma yolundaki vizyonuna katkı sunmayı hedefleyen akademik deneyim ve kurumsal gelenek; ikincisi ise bizim kültürel ve coğrafi havzamız içinde yetişmiş ve fakat ürettiği müktesebat ve sergilediği örneklik ile insanlığa mal olarak evrensel bir değer haline gelmiş olan Hacı Bayram Veli ve onun felsefesidir.
Söz konusu felsefe; insana özgü en yüce yetenek tecellisi olan aklı ve ilmi merkeze alan, kendi özüne bağlı ve yekdiğerine karşı saygılı olan/olmayı öğreten kadim ve güçlü medeniyetimiz ile onun tüm insanlığı kuşatıcı değerlerinden oluşmaktadır.
Üniversitemiz; bir taraftan tevarüs ettiği engin akademik deneyim ve kurumsal gelenek ile diğer taraftan ise Hacı Bayram Veli ve onun felsefi rehberliği ışığında, bi- limsel olanın evrenselliğini ve kültürel olanın yerelliğini/millîliğini içeren kapsayıcı bir eğitim perspektifiyle sosyal bilimler ve sanat alanındaki çalışmalara odaklanacaktır.
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi gerek öğrencilerimize sağladığı eğitimin ka- litesi gerekse araştırma yeterliliği bakımından hâlihazırda Türkiye’de ön sıralarda yer almaktadır. Köklü bir geleneğe ve geniş bir akademik kadroya sahip olan Üniversitemiz, bugüne kadar ulusal ve uluslararası düzeyde ses getiren önemli çalışmalara imza atmış, bilimsel üretim açısından zengin bir müktesebat oluşturmuştur.
Eğitim sistemlerinin değiştiği ve araştırma imkânlarının hiç olmadığı kadar gelişti- ği günümüzde, özgün ve özgür bir bakış açısını esas alan yeni bir dil ve perspektif inşa etme zorunluluğumuz söz konusudur. Yeni kurulan bir üniversite olmamızın belki de en önemli avantajı, çağımızın gerektirdiği anlayışta bir kurum kültürü oluşturabilecek altyapı ve potansiyele sahip olmamızdır. Amacımız, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversi- tesi’ni, öğretim üyesinden öğrencisine dek tüm üyelerinin işbirliği içinde çalıştığı, kalite odaklı, hesap verebilir, dinamik ve rekabetçi bir kurum olarak inşa etmektir.
Bu inşa sürecinde, Üniversitemiz hem insani varoluşumuzun evrensel doğasına uygun ve onu geliştiren bir felsefe üzerine kendisini konumlandıracak hem de ait oldu- ğumuz tarihin, geleneğin ve medeniyetin temel karakteristiğini taşıyan millî bir içerikle şekillenecektir. Biz ne çağdaş dünyadaki gelişmelere ve bilimsel hakikatlere sırtımızı dö- nebiliriz ne de kendi kimliğimizi oluşturan ana unsurlardan vazgeçebiliriz. Çünkü bunlar birbirini dışlayan değil, tamamlayan unsurlardır. Biz millîliğimizi koruyarak evrenselleş-
Elinizdeki kitap, böyle bir amaca matuf olarak hazırlanmış olup Ankara Hacı Bay- ram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Velî Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından Ankara’da düzenlenen IV. Uluslararası Alevilik ve Bek- taşilik Sempozyumu’nda sunulan bildirilerden oluşmaktadır.
Kuşkusuz ki, Alevilik ve Bektaşilik Edebiyatından Alevi ve Bektaşi Müziğine, Yesevi- lik’ten Türk Tasavvuf Geleneğinde Bektaşiliğe dek uzanan geniş ve zengin bir yelpazeyi kapsayan bu çalışmalar sayesinde kültür ve tarihimizin ayrılmaz bir parçası, birlik ve beraberliğimizin temel yapı taşlarından biri olan Alevilik ve Bektaşilikle ilgili literatüre yeni katkılar sunulacaktır. Temennimiz, insanlığın evrensel sorun ve ihtiyaçları karşısında çözüm olabilecek bu zengin hazinenin yeniden ve güçlü bir şekilde akademik dünyamı- zın ve dünya siyasetinin gündemine girmesidir.
Üniversitemizin sosyal bilimler alanındaki ilk yayını olması hasebiyle de özel bir önem taşıyan bu eserin sonraki çalışmalarımız bağlamında örneklik teşkil etmesini ve tüm bilim insanlarımız için ilham kaynağı olmasını ümit ediyorum. Sempozyumun ger- çekleştirilmesinde ve Bildiriler Kitabı’nın basılmasında emeği geçen herkese, başta dü- zenleme kurulu olmak üzere, en içten teşekkürlerimi sunuyor; bu eserin bilim dünyasına katkıda bulunmasını diliyorum.
Prof. Dr. Yusuf TEKİN Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Rektörü
yerleşen, Anadolu’nun Türkleşmesi ve Müslümanlaşmasında büyük rolü olan gönül sul- tanlarının en başta gelenlerindendir. Hoca Ahmet Yesevî’nin Türkistan’da kökleştirdiği ağacın tohumlarını Anadolu’ya taşıyan Hacı Bektaş Velî, birlik ve dirliğin Anadolu top- raklarındaki mimarı olmuştur.
Hacı Bektaş Velî’nin felsefesi, Allah ve insan sevgisi etrafında, dostluğu, hoşgö- rüyü, sevgiyi, yardımlaşmayı telkin eden, dünyaya insan sevgisiyle bakmayı öğütleyen fikirleri bir araya getirmektedir. O, felsefesiyle, Kur’ân ve Hz. Peygamber’i kendisine reh- ber edinmiş ideal insan modelini çizmeye çalışmıştır. Hacı Bektaş Velî’nin düşünce sis- temi hayırlı ve güzel nesiller yetiştirmekte anne ve babalara da yol gösterici olmaktadır.
17. yüzyılda Avrupa’da gelişen Hümanizma hareketi, Birleşmiş Milletler ve UNES- CO gibi kuruluşların görev ve sorumluluk anlayışını, yani insanlar arasında hoşgörü/
tolerans, dil, din, renk ve cinsiyet farkı gözetmeksizin farklılıklara saygı, güleryüz ve hoşgörü ile yaklaşmak öngörüsünü Ahmet Yesevî ve talebesi Hacı Bektaş Velî asırlar öncesinden hayata geçirmiştir.
Günümüzde anlam kargaşasının insanî değerleri tahrip ettiği, sosyal dengeleri yok ettiği hepimizce bilinmektedir. Millî ideallerini kaybeden toplumlar ile etik ve es- tetik değer yıkımına uğrayan bireyler, içine düştükleri önyargılarla birbirlerine yabancı- laşmaktadırlar. Cümle varlığın birliği ve beraberliği mesajını aşkla dile getiren Hünkâr Hacı Bektaş’ın huzur ve sükûn dolu sistemini, çoklukta birlik anlayışını, “el ele, el Hakk’a”
ilkesini ve “teslim-i rıza” prensibini, güçlü felsefi omurga ve çağdaş değerlerle harman- layarak yeniden üretmek, millî bilince ve ideallere katkı sağlayacaktır.
Bir ilim ve irfan mektebi olan Alevi-Bektaşi düşüncesi, değerler sistemi ve bize sunduğu şuur ve ruh dünyasıyla gönül felsefemize katkıda bulunacak bilgilerle dolu- dur. Bu amaçları gerçekleştirmek, sorunların çözümüne katkıda bulunmak üzere Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Velî Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin kuruluşunun 30. yılı anısına 18-20 Ekim 2018 tarih- lerinde Ankara’da IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu’nu gerçekleştirdik.
Bu sempozyum daha öncekilerde olduğu gibi Alevilik ve Bektaşilik geleneğine sahip olan ya da geleneğe gönül vermiş ve/veya bu geleneği araştırıp bilim dünyasına açıklamayı kendisine şiar edinmiş bireylerin bir araya gelerek fikirlerini beyan etmeleri- ne; Alevi ve Bektaşi geleneğinin gün yüzüne çıkmamış ögelerini bilim dünyasıyla pay- laşmalarına imkân tanıması bakımından önem arz etmektedir. Sempozyumda sunulan bildiriler ve bu çerçevede yapılan tartışmaların gerek ülkemizden gerekse yurtdışından programımıza iştirak eden katılımcılara katkılar sağlayacağı gibi yapılacak yeni çalışma- lara da yön vereceği muhakkaktır.
kuzu zaman, sağlık vs. mücbir sebeplerle tam metinlerini tarafımıza ulaştıramamışlardır.
Bu sebeple Bildiriler Kitabı’mızda 98 bildiri yer almıştır.
Bu sempozyumun gerçekleştirilmesinde ve Bildiriler Kitabı’nın basılmasında yar- dım ve desteklerini gördüğümüz kişi ve kurumlara teşekkürü zevkli bir görev kabul etmekteyiz. Bu bağlamda göreve başlamalarının hemen akabinde gerçekleştirilen sem- pozyuma her türlü desteği veren üniversitemizin değerli Rektörü Prof. Dr. Yusuf Tekin’e, Ahmed Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Sayın Prof. Dr. Musa Yıldız’a, Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı Başkanı Sayın Dr. Serdar Çam’a, Türk Tarih Kurumu’nun de- ğerli başkanı Sayın Prof. Dr. Refik Turan’a, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Başkanı kıymetli hocam Prof. Dr. M. Öcal Oğuz’a, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ve Genel Sekreter Yardımcı Sayın Prof. Dr. Fırat Purtaş’a, Etimesgut Belediye Başkanı Sayın Enver Demirel ve kıymetli Başkan Yardımcısı Tahsin Polat’a; bir sosyal bilimler üniver- sitesi olma yolunda büyük bir azim ve kararlılıkla ilerleyen Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesinin kıymetli yönetici ve çalışanlarına, bu programın başından sonuna kadar fikirleriyle bizlere yol gösteren Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi ve Gazi Üniversite- sinin kıymetli öğretim üyelerine, Araştırma Merkezi’mizin değerli Yönetim ve Danışma Kurulu Üyelerine; bu bilim şölenine bildirileriyle katılarak bize güç veren değerli bilim insanlarına; oturumlarımızı takip eden, verilen görevleri eksiksiz yerine getiren sevgili öğrencilerimize ve dinleyicilerimize şükranlarımızı arz ederiz.
Düzenleme Kurulu Adına Doç. Dr. Orhan KURTOĞLU Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Velî Araştırmaları Uygulama
ve Araştırma Merkezi Müdürü
Prof. Dr. Musa YILDIZ
Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı
Dr. Serdar ÇAM
Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) Başkanı
Prof. Dr. Refik TURAN Türk Tarih Kurumu Başkanı
Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Başkanı
Prof. Düsen KASEINOV TÜRKSOY Genel Sekreteri
Enver DEMİREL Etimesgut Belediye Başkanı
SEMPOZYUM DÜZENLEME KURULU Doç. Dr. Orhan KURTOĞLU Doç. Dr. Neslihan KOÇ KESKİN Dr. Öğr. Üyesi Bahadır KILCAN Dr. Öğr. Üyesi Murat KARABULUT
Dr. Öğr. Üyesi Veli SAVAŞ YELOK Dr. F. Süreyya KURTOĞLU Dr. Ayşe ÇAMKARA ERGİNER
SEMPOZYUM SEKRETERYASI Dr. Öğr. Üyesi Bahadır KILCAN Dr. Ayşe ÇAMKARA ERGİNER
Dr. Ahmet KARTAL, Osmangazi Üniversitesi, Türkiye Dr. Ahmet MERMER, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Ahmet TAŞĞIN, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Türkiye Dr. Ahmet Yaşar OCAK, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Türkiye
Dr. Ali DUYMAZ, Balıkesir Üniversitesi, Türkiye Dr. Ali TORUN, Dumlupınar Üniversitesi, Türkiye
Dr. Ali YAKICI, Gazi Üniversitesi, Türkiye Dr. Ali YAMAN, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Türkiye
Dr. Ayşe YÜCEL ÇETİN, Gazi Üniversitesi, Türkiye Dr. Dossay KENZHETAYEV, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Kazakistan
Dr. Dursun YILDIRIM, Hacettepe Üniversitesi, Türkiye Dr. Esma ŞİMŞEK, Fırat Üniversitesi, Türkiye Dr. Ethem CEBECİOĞLU, Ankara Üniversitesi, Türkiye Dr. Éva CSÁKI, Pazmany Peter Catholic University, Macaristan Dr. F. Ahsen TURAN, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Frances TRİX, Indiana University Bloomington, ABD Dr. Halit ÇAL, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Harun YILDIZ, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Türkiye Dr. Haşim ŞAHİN, Sakarya Üniversitesi, Türkiye Dr. Hayati BEŞİRLİ, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye Dr. İbrahim DİLEK, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye Dr. İsa ÖZKAN, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye
Dr. İsmail GÖRKEM, Erciyes Üniversitesi, Türkiye
Dr. İsmail Hakkı AKSOYAK, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye Dr. İsmet ÇETİN, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Dr. İsmet DOĞAN, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Dr. Kazım SARIKAVAK, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Krassimira MUTAFOVA, St. Cyril and St. Methodius Veliko Turnovo University, Bulgaristan Dr. M. Fatih KÖKSAL, Amasya Üniversitesi, Türkiye
Dr. M. Saffet SARIKAYA, Süleyman Demirel Üniversitesi, Türkiye Dr. M. Öcal OĞUZ, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Metin İZETİ, Kalkandelen (Tetova) Üniversitesi, Makedonya Dr. Mucib ALAM, Jawaharlar Nehru University, Hindistan Dr. Muhammed SADIK, Jawaharlar Nehru University, Hindistan
Dr. Muhsin MACİT, Anadolu Üniversitesi, Türkiye Dr. Musa YILDIZ, Gazi Üniversitesi, Türkiye
Dr. Naciye YILDIZ, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye Dr. Nebi ÖZDEMİR, Hacettepe Üniversitesi, Türkiye Dr. Ömür CEYLAN, Kâtip Çelebi Üniversitesi, Türkiye Dr. Özkul ÇOBANOĞLU, Hacettepe Üniversitesi, Türkiye Dr. Pakize AYTAÇ, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Refik TURAN, Türk Tarih Kurumu, Türkiye Dr. Salahaddin BEKKİ, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Türkiye Dr. Salim KOCA, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye Dr. Serdar SAĞLAM, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Türkiye
Dr. Sönmez KUTLU, Ankara Üniversitesi, Türkiye Dr. Tufan GÜNDÜZ, Milli Savunma Üniversitesi, Türkiye
Dr. Türker EROĞLU, Gazi Üniversitesi, Türkiye Dr. Yaşar AYDEMİR, Gazi Üniversitesi, Türkiye Dr. Zekeriya KARADAVUT, Akdeniz Üniversitesi, Türkiye
18 EKİM 2018 Perşembe AÇILIŞ KONUŞMALARI
AÇILIŞ KONSERİ
MUHARREM TEMİZ VE CENGİZ ÖZKAN
Doç. Dr. Orhan KURTOĞLU Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü
Prof. Dr. Güray KIRPIK Türk Tarih Kurumu Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Fırat PURTAŞ TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. M. Öcal OĞUZ UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Musa YILDIZ Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Yusuf TEKİN Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Rektörü
1. Oturum
18 Ekim 2018 Perşembe
AHMED YESEVİ SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Esma ŞİMŞEK 14.00-14:15 Alevism in an Evolving Multicultural Turkey Associate
Professor Dr. Mujib ALAM
14.15-14.30
Hazırlanan Raporlara Göre Cumhuriyetin İlk Yıllarında Devletin Arap Alevileri’ne (Nusayrîler) Yaklaşımı
Prof. Dr. Mehmet ŞAHİNGÖZ- Dr. Tekin ÖNAL
14.30-14.45 Günümüz Alevi Topluluklarında Ad Verme Anlayışı Üzerine Bir Araştırma Dr. Öğr. Üyesi Gökçen Çatlı ÖZEN
14.45-15.00
Kentleşme Sürecinde Alevilerin Toplumsal Bütünleşme Biçimleri ve Yeni Kimlik İnşası
Dr. Öğr. Üyesi Ercan GEÇGİN
SARI SALTUK SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Harun YILDIZ 14.00-14:15 Kayseri İncesu Şeyh Turesan-ı Velî Zaviyesi
Prof. Dr. Abdülkadir DÜNDAR
14.15-14.30 Ehl-i Beyt ve Hacı Bektaş-ı Velî Muhtevalı Hat Eserleri Doç. Dr. Fatih ÖZKAFA
14.30-14.45
Alevi Kültüründe İnanç ve Estetik Beğenilerin Geleneksel Kadın Kıyafetlerine Yansıması (Aksaray İli Güzelyurt İlçesi Gaziemir Köyü Örneği)
Öğr. Gör. Gamze URAY
14.45-15.00 Alevilerde Dar’dan İndirme Cemi (Dar Erkânı) “Dedegarkın Süreği Örneği”
Hüseyin DEDEKARGINOĞLU
Prof. Dr. M. Fatih KÖKSAL
14.15-14.30 Nesimi’nin Şiirinde Ehl-i Beyt Methiyeleri ve Aşhura Geleneğine Bir Bakış Prof. Dr. Assadollah VAHED
14.30-14.45 Haydar Cemil Baba’nın Arnavutluk’ta Yazdığı Şiirleri Doç. Dr. Orhan KURTOĞLU
14.45-15.00 Fuzûlî’nin Gözüyle Cihanın İki Gözü Doç. Dr. F. Hakan ÖZKAN
YUNUS EMRE SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Türker EROĞLU
14.00-14:15 Cengiz Özkan ve Muharrem Temiz’in Alevi-Bektaşi Müziğine Katkıları Prof. Dr. Ali YAKICI
14.15-14.30 Türk Halkları Arasında Bir Müzikolog: Halk şarkıları ve Dinî Şarkılar Prof. János SİPOS
14.30-14.45 Semah Kavramını Devir Nazariyesi Üzerinden Anlamak: Aynayı Tuttum Yüzüme Doç. Dr. Cenk GÜRAY
14.45-15.00 Alevi Erkânında Zakir ve Bağlama Necdet KURT
2. Oturum
18. Ekim 2018, Perşembe
AHMED YESEVİ SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Mustafa ALKAN
15.30-15.45 Kadirli (Osmaniye) ve Çevresinde Hasan Dede ile İlgili İnanış ve Menkıbeler Prof. Dr. Esma ŞİMŞEK
15.45-16.00
Türk Tasavvuf Geleneğinde Bektaşilik: Macar, Türk Alevi ve Bektaşi Geleneğindeki Benzerliklere Dair
Doç. Dr. Eva CSAKİ
16.00.16.15
Oyuncağın Endüstrileşmesi Sürecinde Kimlik ve Aidiyetin Sürdürülebilirlik Simgesi Olarak “Damal Bebeği”
Dr. Öğr. Üyesi Filiz GÜVEN
16.15-16-30
Kent Ortamında Aleviliğin Yeniden İnşasında Cem Evlerinin Rolü: Altınoluk Cem Evi Örneği
Doç. Dr. Mehmet Ali YOLCU
Prof. Dr. F. Ahsen TURAN
15.30-15.45
Baba Rexheb (1901-1995) and Baba Arshi (1906-2015): Bektashi Babas for the American Bektashi Tekke
Prof. Dr. Frances TRIX
15.45-16.00 Alevilik ve Bektaşilik Araştırmalarında Yöntem Sorunu Prof. Dr. Harun YILDIZ
16.00.16.15 Alevi Çalışmalarında Yöntem ve Anlam Sorunu Doç. Dr. Caner IŞIK
16.15-16-30 Alevi, Bektaşi Zümreler Hakkında Yapılan İlk Araştırmalar Doç. Dr. Serdar SARISIR
PİR SULTAN ABDAL SALONU
Oturum Başkanı Prof. Dr. Ali YAKICI
15.30-15.45
Understand and Critically Discuss Sufism: Abd al-Rauf Fitrat, Yasawi and Yasawism
Doç. Dr. Zaynabidin ABDİRASHİDOV 15.45-16.00 Ahmet Yesevî Konulu Romanlar
Dr. Öğr. Üyesi Veli Savaş YELOK
16.00.16.15 Bektaşilik Aleyhine Söylenenlere Ahmet Rıfkı’nın Cevapları Dursun GÜMÜŞOĞLU
16.15-16-30 Türkmen Ataları ve Durdu Şair Doç. Dr. İhsan KALENDEROĞLU
YUNUS EMRE SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. M. Saffet SARIKAYA
15.30-15.45
Erdebil Tekkesi İki Şeyhinin Seyahati ve Sonuçları: Dede Hoca Alaaddin Ali ve Torun Şeyh Cüneyt’in Erdebil Dışında Kalan Türbeleri
Prof. Dr. Ahmet TAŞĞIN
15.45-16.00 Giritli Bektaşilerde Ziyaret Ritüeli: Horasanlı Ali Baba Tekkesi Doç. Dr. Ali SELÇUK
16.00.16.15 İran ve Bektaşi Sufiliğinde Lakaplar ve Unvanlar Doç. Dr. Abbas Ghadimi GHEİDARİ 16.15-16-30
AHMED YESEVİ SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Zekeriya KARADAVUT
17.00-17.15 Âşık Dertli Divan’ında Yer Alan Şiirlerde Hz. Ali ve Zülfikâr Sevgisi Prof. Dr. S. Dilek YALÇIN ÇELİK
17.15-17.30 Osmanlıda Nakîbül-Eşrâflık Kurumu ve Eyâlet-i Rûm’da Seyyidler Defteri Dr. Öğr. Üyesi Hacı YILMAZ
17.30-17.45 Meclis-i Meşâyıh Kararlarında Bektaşilik ve Bektaşi Tekkeleri Dr. Öğr. Üyesi Fahri MADEN
17.45-18.00 Tarihsel Süreç İçerisinde Bektaşiliğin Yeniçeriler İçerisinde Aldığı Şekil Kibar BAL
SARI SALTUK SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Vüsale MUSALI
17.00-17.15 Şah İsmail’in Ağabeyi İbrahim Mirza ve Kızılbaş Hareketi İçindeki Rolü Doç. Dr. Namiq MUSALI
17.15-17.30 Klasik Türk Şiirinde Kızılbaş ve Bektaşi Algısı Dr. Öğr. Üyesi Muvaffak EFLATUN 17.30-17.45 Zülfikar’ın Divan Şiirine Yansımaları
Dr. Öğr. Üyesi Hasan KAPLAN
17.45-18.00 Kızıl/Al-Kızılbaş/Alevi ve Al Ruhu/Al Karısı/Al Basması/Al Ocağı Bağlantılarına Dair Dr. Yaşar KALAFAT
PİR SULTAN ABDAL SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Eva Csaki
17.00-17.15 Alevi-Bektaşi Kültüründe Bir Aşağılama Sözü Olarak “Şimir”
Dr. Öğr. Üyesi Onur AYKAÇ 17.15-17.30 Bektaşi Fıkralarında Büyülü Gerçekçilik
Dr. Öğr. Gör. Asuman GÜNEŞ ULUS
17.30-17.45 Alevi Bektaşi Şiirlerinde Kullanılan Sembollere Dair Bir İnceleme Dr. Filiz KALYON
17.45-18.00
Çerağ Aslında Neyi Aydınlatır? (Bektaşi Tarikatında Çerağ ve Ona Yüklenen Anlamlar)
Dr. Mürüvet HARMAN
Prof. Dr. Kazım SARIKAVAK
17.00-17.15 Tarihi Bir Şahsiyet Olarak Otman Baba: Otman Baba Kimdir?
Prof. Dr. Mustafa ALKAN-Gökhan YURTOĞLU
17.15-17.30 Anadolu’ya Gelen Türklerden Kalan Eski Bir Belge: Yağan Paşa Vakfiyesi Doç. Dr. Yasin YILMAZ
17.30-17.45
Hicri V. Yüzyıl Klasik Kelam Kaynaklarında İmâmet ve Anadolu Dinî Hayatına Yansımaları
Doç. Dr. Harun ÇAĞLAYAN
17.45-18.00 Alevî Bektaşî Makâlât ve Buyruklarında Zahirî ve Batınî Hac ve Kâbe Telakkisi Dr. Öğr. Üyesi Emrah DİNDİ
4. Oturum
19 Ekim 2018, Cuma
AHMED YESEVİ SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Ayşe Yücel ÇETİN
10.00-10-15 Anadolu İkliminde Gelişmiş Bektaşilik ve Ahilik Üzerinde Ortak Ritüeller İncelemesi Prof. Dr. Muhittin ELİAÇIK
10.15-10.30 Alevi Toplumunda Halk İnançları Bağlamında Görülen Kültürel Değişim Prof. Dr. Bekir ŞİŞMAN-Mehmet ŞAHİN
10.30-10.45 19. Yüzyıl Alevî ve Bektaşî Şiirinde Hikemiyyât Öğr. Gör. Özlem KAHRAMAN
10.45-11.00
"Kerbelâ Hadisesi"ne İki Farklı Bakış: Fuzûlî ve Lâmiî’nin Maktel-i Hüseyinleri Üzerine Bir Mukayese Denemesi
Duygu BİNGÖL
SARI SALTUK SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Ahmet MERMER 10.00-10-15 Alevi Bektaşi İnanç Sembolleri ve Öğrenci Algısı
Prof. Dr. İsmet ÇETİN 10.15-10.30 Köroğlu Destanında Hz. Ali
Prof. Dr. Zekeriya KARADAVUT
10.30-10.45 Hacı Bektaş Velî’nin İman, Akıl ve Amel Anlayışı Doç. Dr. Hamiye DURAN
10.45-11.00
Fransa Milli Kütüphanesindeki
1616 Numaralı Cönk Üzerine Değerlendirmeler
Prof. Dr. Yakup KARASOY-Arş. Gör. Arife Ece EVİRGEN
10.00-10-15
Prof. Dr. İsrafil BABACAN
10.15-10.30
İbrahim Murat’ın ‘Hacı Bektaş-ı Veli’nin 14 Sırrı’ Kitabından Hacı Bektaş-ı Veli’nin Felsefesine Bakmak
Doç. Dr. Fatih SAKALLI
10.30-10.45
Şah İsmail Huzurunda Bir Maktel Şairi: Hüseyin Nidai Yezdi ve Eseri Meşhedü’ş Şüheda
Arş. Gör. Emrah ÖZDEMİR
10.45-11.00 Ehl-i Beyti Konu Alan Bir Mesnevî Dâstân-ı Âl-i Abâ Arş. Gör. Hanım YILMAZ
YUNUS EMRE SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Abdulkadir DÜNDAR
10.00-10-15 Çiçeklerin Savaşı: Osmanlı-Safevi Rekabetinin Edebiyata Yansımaları Prof. Dr. Vüsale MUSALI
10.15-10.30 Safevîlerin Kuruluşundan Önce Ortadoğu’nun Siyasi Durumu Dr. Mehmet ŞEKER
10.30-10.45 Şia’nın Hindistan’da Var olma Mücadelesinin Delhi Türk Sultanlığı Safhası Dr. Bilal KOÇ
10.45-11.00 Interaction Between Society and Individual Dr. Ali DEMİR
5. Oturum
19 Ekim 2018, Cuma
AHMED YESEVİ SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Sıdıka Dilek YALÇIN ÇELİK 11.30-11.45 Sanî ve Sanî’nin Bektaşilik Vurgusu
Prof. Dr. Yaşar AYDEMİR
11.45-12.00 Muhammed Hanefi-Tabut Cenginin Yeni Bir Nüshası Dr. Öğr. Üyesi Zeynep KOYUNCU
12.00-12.15 Alp Tipinden Gazi Tipine Türk Destanları ve Hz. Ali Cenknâmeleri Arş. Gör. Z. Görkem Duran GÜLTEKİN
12.15-12.30 Bilinmeyen Bir Hz. Ali Cenknâmesi Arş. Gör. Aslıhan ÖZTÜRK
11.30-11.45
Osmanlı-Vefâî Tarikati İlişkilerine Bir Katkı: Yörükân-ı Seyyid Ebu’l-Vefâ Cemaati, Âşıkpaşazâde ve Seyyid Velâyet
Doç. Dr. Sadullah GÜLTEN
11.45-12.00 Şer ‘iyye Sicillerine Göre Ankara’da Bektaşi Zaviyeleri Doç. Dr. Ahmet KÖÇ
12.00-12.15 Hacı Bektaş Veli’nin Velayetnamesinde Ağaç Kültü Doç. Dr. Hamiye DURAN-Emin BAŞ
12.15-12.30
Alevî-Bektaşî Klasiklerinde Hurufî Etkinin Varlığı Meselesi: Şeyh Safî Buyruğu Örneği
Arş. Gör. Samet KARAHÜSEYİN
PİR SULTAN ABDAL SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Bekir ŞİŞMAN
11.30-11.45
Şeyh Çakır Sultan Ocağı’ndaki Anlatılar Bağlamında Yesevilik-Bektaşilik İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme
Prof. Dr. Mehmet Saffet SARIKAYA
11.45-12.00
Şamanizmin Anadolu’ya Yansıması: Ocak Kurumu Ocak Köyü Hıdır Abdal Sultan Ocağı Örneği
Dr. Öğr. Üyesi Funda NALDAN 12.00-12.15 Bir Ziyaret Yeri Olarak Elifana
Doç. Dr. Hamza KARAOĞLAN 12.15-12.30 Keçeci Baba’nın Bektaşi Kültüründeki Yeri
Prof. Dr. İsmet ÇETİN-Öğr. Gör. Serap KARADEMİR
YUNUS EMRE SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Ahmet KARTAL
11.30-11.45 Ahmed Yesevî Hikmetlerinde Bilgi ve Bilginin Kaynakları Prof. Dr. Ayşe YÜCEL ÇETİN
11.45-12.00 Osmanlı Anadolusunda Yesevilik Görünümleri Doç. Dr. Halide ASLAN
12.00-12.15 Ahmet Yesevi ve Ali Şir Nevai Eserlerinde Vahdet-i Vücut” Anlayışının Poetik Telkini Dr. Servinaz Ruziyevne SATIBALDİYEVE
12.15-12.30 Yesevî’de Âhir Zaman Şeyhlerine Bakışın Edebî Metinlere Yansıması Arş. Gör. Saniye ERASLAN
AHMED YESEVİ SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Süleyman SOLMAZ 14.00-14.15 Şeyh Bedreddin’den Nazım Hikmet’e Ağaç Denizi
Prof. Dr. İsmail Hakkı AKSOYAK
14.15-14.30 Türk Tasavvufunda Hayvan Ruhu ve Koruyucu Pirler Sembolizmi Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Surur ÇELEPİ
14.30-14.45 Alevi-Bektaşi Kültüründe “Lokma” Geleneği Dr. Öğr. Üyesi Cafer ÖZDEMİR
14.45-15.00 Alevi-Bektaşi Geleneğinde Yemek Duaları Dr. Öğr. Üyesi Mustafa KIRANATLIOĞLU
SARI SALTUK SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Ali DUYMAZ 14.00-14.15 Arnavutluk’taki Bektaşi Tekkeleri
Prof. Dr. F. Ahsen TURAN
14.15-14.30 Bektashizm in the Balkans: Case of Albania and Macedonia Prof. Dr Ema PETROVİĆ
14.30-14.45
Bulgaristan Tarihçiliğinde Bulgaristan’da Alevi ve Bektaşi Topluluğun Tarihi ve Gelenekleri (Konular ve Araştırma Yöntemler)
Dr. Nevena GRAMATİKOVA
14.45-15.00 Makedonya’da Bir Bektaşi Köyü: “Kanatlar”
Dr. Aziz ALTI
PİR SULTAN ABDAL SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. İsmet ÇETİN 14.00-14.15 Kırım’da Sarı Saltuk
Prof. Dr. Zühâl YÜKSEL
14.15-14.30 Kazak Edebiyatında Şahmaran Destanı ve Hz. Muhammed Prof. Dr. Naciye YILDIZ
14.30-14.45 Gagauz Türklerinde ve Anadolu Aleviliğinde Ortak İnanç ve Ritüeller Dr. Öğr. Üyesi Selcen ÖZYURT ULUTAŞ
14.45-15.00 Gül Baba Türbesinin Peşindeki Karakter: Molla Abbas Fransevi Dr. Ayşe ÇAMKARA ERGİNER
14.00-14.15
Prof. Dr. Salahaddin BEKKİ
14.15-14.30 Hutbetü’l-Beyân, Belgeler, Kaynaklar ve Açıklamalar Prof. Dr. Bagher SADRINIA
14.30-14.45 Akçahisar (Kruya) Bektaşî Tekkesi Şeyhi Şemîmî Baba ve Bilinmeyen Bir Mektubu Doç. Dr. Ahmet TANYILDIZ
14.45-15.00 İran Ehl-i Hakları
Arş. Gör. İbrahim KARACA
7. Oturum
19 Ekim 2018, Cuma
AHMED YESEVİ SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Ahmet TAŞĞIN
15.30-15.45 Alevi-Bektaşi Belleğine Cönklerden Katkılar: Tercemân ve Gülbanklar Prof. Dr. Ali DUYMAZ
15.45-16.00 Bir Bektaşi Kaynağı Olarak Veli Baba Menâkıbnâmesi Doç. Dr. Doğan KAPLAN
16.00.16.15
Hacı Bektaş Velî’nin Halifelerinden Koyun Baba ve Manzum Bir Koyun Baba Menakıbı
Dr. Öğr. Üyesi Zeki GÜREL
16.15-16-30
XIX. Yüzyılda Âşıkların Babalık Serüveni: Kayserili Rûzî Baba ve Ermeni Aşug Mahcûbî Baba Örneği
Dr. Öğr. Üyesi Erhan ÇAPRAZ
SARI SALTUK SALONU Oturum Başkanı Prof. Dr. Naciye YILDIZ
15.30-15.45 Yesevilik Geleneğinden Bir Şair, Salih Baba ve Mürid-Mürşid İlişkisi Prof. Dr. Süleyman SOLMAZ
15.45-16.00
Balıkesir Çepnilerinde Kamberlik-Zâkirlik Geleneğinin Günümüzdeki Durumu Üzerine Tespitler
Doç. Dr. Halil İbrahim ŞAHİN
16.00.16.15 Kültürel Kimlik Dışavurumları: Edremit Tahtacı Türkmenleri Örneği Doç. Dr. Adem SAĞIR-Basri KARABOSTAN
16.15-16-30 Besnili Sıdkı Efendi ve Divanında Yer Alan Ehl-i Beyt Sevgisi Prof. Dr. İbrahim Halil TUĞLUK-Dr. Özkan CİĞA
15.30-15.45
Prof. Dr. Turgut KARABEY
15.45-16.00 Abbasîler Döneminde Türk Dilli Bir Şair: Abdullah Bin Mübârek Et-Türkî Prof. Dr. Ahmet KARTAL
16.00.16.15
Erzincan’da Bulunan İki Alevi Ziyaretgâhı: Kırklar Makamı ve Sultan Seydi (İnançlar, Anlatılar)
Dr. Öğr. Üyesi Yusuf BABÜR
16.15-16-30 Tezkiretü’l- evliyâlarda Cafer-i Sâdık’a Bakış Arş. Gör. Bilal GÜZEL
DEĞERLENDİRME OTURUMU AHMED YESEVİ SALONU
16.45- 17.30
Prof. Dr. Ali DUYMAZ Prof. Dr. Bagher SADRINIA Doç. Dr. Namiq MUSALI Doç. Dr. Orhan KURTOĞLU Dursun GÜMÜŞOĞLU
Abbas Ghadimi Gheidari Tebriz Üniversitesi İran
Abdülkadir Dündar Ankara Üniversitesi Türkiye
Adem Sağır Karabük Üniversitesi Türkiye
Ahmet Kartal Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türkiye
Ahmet Köç Akdeniz Üniversitesi Türkiye
Ahmet Tanyıldız Dicle Üniversitesi Türkiye
Ahmet Taşğın Necmettin Erbakan Üniversitesi Türkiye
Ali Demir Zürich Üniversitesi İsviçre
Ali Duymaz Balıkesir Üniversitesi Türkiye
Ali Selçuk Erciyes Üniversitesi Türkiye
Ali Yakıcı Gazi Üniversitesi Türkiye
Arife Ece Evirgen Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Aslıhan Öztürk Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Türkiye
Assadollah Vahed Tebriz Üniversitesi İran
Asuman Güneş Ulus Gazi Üniversitesi Türkiye
Ayşe Çamkara Erginer Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Ayşe Yücel Çetin Gazi Üniversitesi Türkiye
Aziz Altı Munzur Üniversitesi Türkiye
Bagher Sadrınıa Tebriz Üniversitesi İran
Basri Karabostan Karabük Üniversitesi Türkiye
Bekir Şişman Ondokuz Mayıs Üniversitesi Türkiye
Bilal Güzel Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Bilal Koç Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Cafer Özdemir Ondokuz Mayıs Üniversitesi Türkiye
Caner Işık Adnan Menderes Üniversitesi Türkiye
Cenk Güray Hacettepe Üniversitesi Türkiye
Doğan Kaplan Necmettin Erbakan Üniversitesi Türkiye
Dursun Gümüşoğlu Araştırmacı-Yazar Türkiye
Duygu Bingöl Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Ema Petrović Belgrade Unviversity Sırbistan
Emin Baş MEB Türkiye
Esma Şimşek Fırat Üniversitesi Türkiye
Eva Csaki Peter Pazmany Katolik Üniversitesi Macaristan
F. Ahsen Turan Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
F. Hakan Özkan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Türkiye
Fahri Maden Kastamonu Üniversitesi Türkiye
Fatih Özkafa Marmara Üniversitesi Türkiye
Fatih Sakallı Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Filiz Güven Sinop Üniversitesi Türkiye
Filiz Kalyon MEB Türkiye
Frances Trix Indiana University ABD
Funda Naldan Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Türkiye
Gamze Uray Aksaray Üniversitesi Türkiye
Gökçen Çatlı Özen İstanbul Aydın Üniversitesi Türkiye
Gökhan Yurtoğlu Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Hacı Yılmaz Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Türkiye
Halide Aslan Ankara Üniversitesi Türkiye
Halil İbrahim Şahin Balıkesir Üniversitesi Türkiye
Hamiye Duran Gazi Üniversitesi Türkiye
Hamza Karaoğlan Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Türkiye
Hanım Yılmaz Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Harun Çağlayan Kırıkkale Üniversitesi Türkiye
Harun Yıldız Ondokuz Mayıs Üniversitesi Türkiye
Hasan Kaplan Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Türkiye
Hüseyin Dedekargınoğlu Dede Garkın Ocağı Dedesi Türkiye
İbrahim Halil Tuğluk Adıyaman Üniversitesi Türkiye
İbrahim Karaca Erciyes Üniversitesi Türkiye
İhsan Kalenderoğlu Gazi Üniversitesi Türkiye
İsmail Hakkı Aksoyak Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
İsmet Çetin Gazi Üniversitesi Türkiye
İsrafil Babacan Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Türkiye János Sipos Institute for Musicology of the Hung. Acad. of Sciences Macaristan
Mehmet Surur Çelepi Pamukkale Üniversitesi Türkiye
Mehmet Şahin Ondokuz Mayıs Üniversitesi Türkiye
Mehmet Şahingöz Gazi Üniversitesi Türkiye
Mehmet Şeker Düzce Üniversitesi Türkiye
Muhittin Eliaçık Kırıkkale Üniversitesi Türkiye
Mujib Alam
Academy of International Studies Jamia Millia Islamia
(A Central University) Hindistan
Mustafa Alkan Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye Mustafa Kıranatlıoğlu Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Türkiye Muvaffak Eflatun Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye Mürüvet Harman Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Türkiye
Naciye Yıldız Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Namiq Musalı Kastamonu Üniversitesi Türkiye
Necdet Kurt Ardahan Üniversitesi Türkiye
Nevena (Nevin) Gramatikova Liberal Entegrasyon Vakfı Bulgaristan
Onur Aykaç Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Türkiye
Orhan Kurtoğlu Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
Özkan Ciğa Dicle Üniversitesi Türkiye
Özlem Kahraman Giresun Üniversitesi Türkiye
S. Dilek Yalçın Çelik Hacettepe Üniversitesi Türkiye
Sadullah Gülten Ordu Üniversitesi Türkiye
Salahaddin Bekki Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Türkiye
Samet Karahüseyin Ordu Üniversitesi Türkiye
Saniye Eraslan Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türkiye
Selcen Özyurt Ulutaş Uşak Üniversitesi Türkiye
Serap Karademir Gazi Üniversitesi Türkiye
Serdar Sarısır Ankara Üniversitesi Türkiye
Servinaz Ruziyevne
Satıbaldiyeve Taşkent Devlet Özbek Dili ve Edebiyatı Üniversitesi Özbekistan
Süleyman Solmaz Pamukkale Üniversitesi Türkiye
Tekin Önal Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Türkiye
Turgut Karabey Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Türkiye Adıyaman Üniversitesi
Yaşar Aydemir Gazi Üniversitesi Türkiye
Yaşar Kalafat Araştırmacı Türkiye
Yusuf Babür Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Türkiye
Z. Görkem Duran Gültekin Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye Zaynabidin Abdirashidov Taşkent Devlet Özbek Dili ve Edebiyatı Üniversitesi Özbekistan
Zekeriya Karadavut Akdeniz Üniversitesi Türkiye
Zeki Gürel Gazi Üniversitesi Türkiye
Zeynep Koyuncu Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Türkiye
Zühâl Yüksel Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türkiye
İÇİNDEKİLER
UNDERSTAND AND CRITICALLY DISCUSS SUFISM:‘ABD AL-RA’UF FITRAT, YASAWI AND YASAWISM
Tasavvufu Anlama ve Eleştiri Tartışma: Abdurre’uf Fıtrat, Yesevi ve Yesevizm
Zaynabidin ABDIRASHIDOV ...33 ŞEYH BEDREDDİN’DEN NAZIM HİKMET’E “AĞAÇ DENİZİ”
The “Sea Of Trees” From Sheikh Bedreddin To Nazım Hikmet
İsmail Hakkı AKSOYAK ...41 TARİHİ BİR ŞAHSİYET OLARAK OTMAN BABA: OTMAN BABA KİMDİR?
Otman Baba As A Historical Personality: Who Is Otman Baba?
Mustafa ALKAN, Gökhan YURTOĞLU ...47 MAKEDONYA’DA BİR BEKTAŞİ KÖYÜ: KANATLAR
A Bektashi Village In Macedonia: Kanatlar
Aziz ALTI ...67 OSMANLI ANADOLUSU’NDA YESEVİLİK GÖRÜNÜMLERİ
Yasaviyya Traces In Ottoman Anatolia
Halide ASLAN ...91 SÂNÎ VE SÂNÎ’NİN BEKTAŞİLİK VURGUSU
Sânî and His Emphasis on Bektashism
Yaşar AYDEMİR ...109 ALEVİ-BEKTAŞİ KÜLTÜRÜNDE BİR AŞAĞILAMA SÖZÜ OLARAK ‘ŞİMİR’
‘Şimir’ As A Humiliation Word In Alevi Bektashi Culture
Onur AYKAÇ ...121 ŞEYH SAFİYÜDDÎN-İ ERDEBİLÎ’NİN BİLİNMEYEN TÜRKÇE BİR ŞİİRİ VE ŞERHİ
An Unknown Turkish Poem And Commentary Of Şeyh Safiyüddîn-i Erdebilî
İsrafil BABACAN ...135 ERZİNCAN’DA BULUNAN İKİ ALEVİ ZİYARETGÂHI: KIRKLAR MAKAMI VE SULTAN SEYDİ (İNANÇLAR, ANLATILAR)
Two Visiting Sights In Erzincan: Kırklar Makamı: Forty Spiritual Individuals and Sultan Seydi (Beliefs, Tales)
Yusuf BABÜR ...155 TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE BEKTAŞİLİĞİN YENİÇERİLER İÇERİSİNDE ALDIĞI ŞEKİL
The Form That Bektashism Took In The Janissaries In Historical Process
Kibar BAL ...177 HACI BEKTAŞ VELİ TÜRBESİ VE ANIT MEZARLAR ETRAFINDA OLUŞAN YENİ HALK İNANIŞLARI Haci Bektash Veli Shrine and New Folk Beliefs About Mausoleums
Salahaddin BEKKİ ...191
TÜRK TASAVVUF GELENEǦİNDE BEKTAȘİLİK; MACAR, TÜRK ALEVİ VE BEKTAȘİ GELENEǦİNDEKİ BENZERLİKLERE DAİR
Bektashi Tradition In Turkish Islam Mysticism: On The Similarities In Hungarian And Turkish Alevi And Bektashi Tradition
Éva CSÁKI ...215 HİCRİ V. YÜZYIL KLASİK KELÂM KAYNAKLARINDA İMÂMET VE ANADOLU DİNÎ HAYATINA YANSIMALARI
Imamah In The Hijri V. Century Classical Kalam Sources and It’s Reflections On Anatolian Religious Life
Harun ÇAĞLAYAN ...221 GÜL BABA TÜRBESİNİN PEŞİNDEKİ KARAKTER: MOLLA ABBAS FRANSEVÎ
The Character Pursuing The Gül Baba Large, Domed Tomb: Mullah Abbas Fransevî
Ayşe ÇAMKARA ERGİNER ...239 GÜNÜMÜZ ALEVİ TOPLULUKLARINDA AD VERME ANLAYIŞI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA A Research On Naming Over Contemporary Alevi Communities
Gökçen ÇATLI ÖZEN ...251 TÜRK TASAVVUFUNDA HAYVAN RUHU VE KORUYUCU PİRLER SEMBOLİZMİ
Symbols of Animal Spirits and Protector Pirs in Turkish Sufism
Mehmet Surur ÇELEPİ ...261 İNANÇ SEMBOLLERİ VE ÖĞRENCİ ALGISI
Symbols of Faith And Student’s Perception of Them
İsmet ÇETİN ...287 KEÇECİ BABA’NIN BEKTAŞİ KÜLTÜRÜNDEKİ YERİ
Place Of Keçeci Baba In Bekthasi Culture
İsmet ÇETİN, Serap KARADEMİR ...305 ALEVÎLERDE DÂR’DAN İNDİRME CEMİ (DÂR ERKÂNI) “DEDE GARKIN SÜREĞİ ÖRNEĞİ”
“Dar Erkanı in Alevis: The Example of Dede Garkın Ocagi
Hüseyin DEDEKARGINOĞLU ...319 INTERACTION BETWEEN SOCIETY AND INDIVIDUAL
Toplum ve Birey Arasındaki Etkileşim
Ali DEMİR ...343 ALEVÎ BEKTAŞÎ MAKÂLÂT VE BUYRUKLARINDA ZAHİRÎ-BATINÎ HAC VE KÂBE TELAKKİSİ The Apparent-Esoteric Hajj And Ka’ba Concept In Alevi Bektashi Makalat and Buyruks Emrah DİNDİ ...363
Faith, Reason, and Deed Perception of Hacı Bektaş Velî
Hamiye DURAN ...411 HACI BEKTAŞ VELİ’NİN VELAYETNAME’SİNDE AĞAÇ VE ORMAN KÜLTÜ
Tree And Forest Culture In The Hacı Bektash Velayetname
Hamiye DURAN, Emin BAŞ ...423 ALEVİ-BEKTAŞİ BELLEĞİNE CÖNKLERDEN KATKILAR: TERCEMAN VE GÜLBANKLAR
The Contributions to Alevi -Bektashi Memory From Cönks: “Terceman” and “Gülbanks”
Ali DUYMAZ ...437 KAYSERİ İNCESU ŞEYH TURESAN VELÎ ZAVİYESİ
Kayseri İncesu Şheikh Turesan Velî Zaviyesi
Abdulkadir DÜNDAR ...449 KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE KIZILBAŞ VE BEKTAŞİ ALGISI
Perception Of Qızılbash And Bektashı In The Classıcal Turkish Poetry
Muvaffak EFLATUN ...481 ANADOLU İKLİMİNDE GELİŞMİŞ BEKTAŞİLİK VE AHİLİK ÜZERİNDE ORTAK RİTÜELLER İNCELEMESİ
Common Rituals Review For Advanced “Bektaşilik And Ahilik” In Anatolian Climate
Muhittin ELİAÇIK ...511 YESEVÎ’DE ÂHİR ZAMAN ŞEYHLERİNE BAKIŞIN KLASİK TÜRK ŞİİRİNE YANSIMASI
Reflection Of The Perspective Towards Last Time Sheikhs On Classical Turkish Poetry In Yesevî Saniye ERASLAN ...517 KENTLEŞME SÜRECİNDE ALEVİLERİN TOPLUMSAL BÜTÜNLEŞME BİÇİMLERİ VE YENİ KİMLİK İNŞASI
The Forms of Social Integration of Alevis In Urbanization Processand The Construction of New Identity
Ercan GEÇGİN ...541 OSMANLI VE VEFÂÎ TARİKATI İLİŞKİLERİNE BİR KATKI: YÖRÜKÂN-I SEYYİD EBU’L-VEFÂ CEMAATİ, AŞIKPAŞAZÂDE VE SEYYİD VELÂYET
A Contribution To The Relations of Ottomans and Wafaiyya Order: Yörükan-ı Sayyid Abu’l-Wafâ Community, Ashık Pashazâda And Sayyid Walayât
Sadullah GÜLTEN ...563 BEKTAŞİLİK ALEYHİNE SÖYLENENLERE AHMET RIFKI’NIN CEVAPLARI
Answers To Arguments Against Bektashi Order By Ahmet Rıfkı
H. Dursun GÜMÜŞOĞLU ...581
Understanding The Concept Of Semah Through The Theory Of Cycles: I Held The Mirror Up To My Face
Cenk Güray ...617 HACI BEKTAŞ VELÎ’NİN HALİFELERİNDEN KOYUN BABA VE MANZUM BİR KOYUN BABA MENAKIBI
Koyun Baba From Hacı Bektaş Veli’s Caliphs and A Poetic Koyun Baba Menakıb
Zeki GÜREL ...639 OYUNCAĞIN ENDÜSTRİLEŞMESİ SÜRECİNDE KİMLİK VE AİDİYETİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK SİMGESİ OLARAK “DAMAL BEBEĞİ”
In The Process Of Industrialisation Of Toys And Customer Culture The Sustainable Symbol Of Identity And Sense Of Belonging: Damal Dolls
Filiz GÜVEN ...655 TEZKİRETÜ’L-EVLİYA’LARDA CAFER-İ SÂDIK’A BAKIŞ
A View Of Ja’far As-Sadık Within Tezkiretü’l-Evliyas
Bilal GÜZEL ...667 ÇERAĞ ASLINDA NEYİ AYDINLATIR? (BEKTAŞÎ TARİKATINDA ÇERAĞ VE ONA YÜKLENEN ANLAMLAR)
What Does Cerag Actually Lıghten? (Cerag In Bektashi Order and Meaning Of It)
Mürüvet HARMAN ...675 ALEVİ ÇALIŞMALARINDA YÖNTEM VE ANLAM SORUNU
The Problem Of Method And Meaning In Alevi Studies
Caner IŞIK ...697 19. YÜZYIL ALEVÎ VE BEKTAŞÎ ŞİİRİNDE HİKEMİYYÂT
Moral Advıce In 19th Century Alevî and Bektashi Poetry
Özlem KAHRAMAN ...717 KIZIL/AL-KIZILBAŞ/ALEVİ VE AL RUHU/AL KARISI/AL BASMASI/AL OCAĞI BAĞLANTILARINA DAİRAbout Red / Red-Redhead / Alevi And Red Spirit / Incubus / Red Quarry Connection
Yaşar KALAFAT ...731 TÜRKMEN ATALARI VE DURDU ŞAİR
Turkmen Ancestors And Durdu Şair
İhsan KALENDEROĞLU ...741 ALEVİ BEKTAŞİ ŞİİRLERİNDE KULLANILAN SEMBOLLERE DAİR BİR İNCELEME
A Study Regarding The Symbols Used In Alevî Bektashi Poetry
Filiz KALYON ...751
Reflections Of Zulfiqar On Divan Poetry
Hasan KAPLAN ...791 FUZÛLÎ’NİN KERBELÂ OLAYINA BAKIŞI
Fuzuli’s Perspective On Kerbela Incident
Turgut KARABEY ...847 İRAN EHL-İ HAKLARI
Ahl-e Haqq’s Of Iran
İbrahim KARACA ...863 KÖROĞLU DESTANINDA HZ. ALİ
Hz. Ali In The Epic Of Köroğlu
Zekeriya KARADAVUT ...871 ALEVÎ-BEKTAŞÎ KLASİKLERİNDE HURUFÎ ETKİNİN VARLIĞI MESELESİ: ŞEYH SAFÎ BUYRUĞU ÖRNEĞİ
The Issue Of Hurufi Effect In Classics Of Alevis-Bektashis; Example Of Seikh Safi Order Samet KARAHÜSEYİN ...883 BİR ZİYARET YERİ OLARAK ELİF ANA
As A Place To Visit “Elif Ana”
Hamza KARAOĞLAN ...909 FRANSA MİLLİ KÜTÜPHANESİNDEKİ 1616 NUMARALI CÖNK ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER Evaluatıions On The 1616 Numbered Cönk In The Bibliotheque Nationale De France
Yakup KARASOY, Arife Ece EVİRGEN ...919
Abdurre’uf Fıtrat, Yesevi ve Yesevizm
Zaynabidin ABDIRASHIDOV
*Abstract
Activity and creativity of Ahmad Yasawi has attracted many researchers since the begin- ning of the 19th century. The first scientific discussions about Yasawi and his activities appeared in European editions. Among the Turkic peoples, the first scholar of Sufism, in particular the teachings of Ahmad Yasawi and his Sufi Order, was Mehmed Fuad Köprülü. His book Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar still serves as one of the main sources on the history of the literature of the Turkic peoples. A worthy continuer of the scientific traditions of Köprülü in Turkestan was ‘Abd al-Ra’uf Fitrat. In the early 20-ies of the 20th century, Fitrat began to create a history of Uzbek literature since ancient times. In this direction, he pays special attention to the history of Sufism, the origins of its emergence. In particular, Fitrat illuminating this prob- lem, in detail analyzes the personality of Ahmad Yasawi, his activity, and creativity. In addition, he is considering the formation of the Yasawi poetic circle. Fitrat, arguing about Yasawi and Yasawi Order, critically analyzes and tries scientifically substantiating the ideological heritage of Yasawi, especially his Divan-i Hikmet. Comparing different manuscripts and editions of this work, Fitrat analyzes in detail each verse and scientifically substantiates the meaning of individual words that play a certain role in understanding and interpreting the ideas of Yasawi and the Yasawi Order.
Keywords: Abd al-Rauf Fitrat, Yasawi, Turkistan, Yasawism, Yasawi poetic circle.
Öz
Ahmet Yesevi’nin etkinliği ve yaratıcılığı, 19. yüzyılın başından beri birçok araştır- macının ilgisini çekti. Yesevi ile ilgili ilk bilimsel tartışmalar ve faaliyetler Avrupa yayınların- da yer aldı. Türk halkları arasında, Sufizm, özellikle de Ahmet Yesevi öğretileri ve Yesevilik ilk alimi Mehmed Fuad Köprülü idi. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar adlı kitabı, Türk halklarının edebiyatı tarihi hakkında hala temel kaynaklardan biri olarak hizmet etmektedir.
Türkistan’da Köprülü’nin bilimsel geleneklerinin değerli bir kıtası, Abdürre’uf Fıtrat idi. 20.
yüzyılın başlarında, Fıtrat eski zamanlardan beri Özbek edebiyatı tarihi oluşturmaya başladı.
Bu doğrultuda Sufizm tarihine, ortaya çıkışının kökenine özel bir dikkat gösterir. Özellikle, bu problemi aydınlatan Fıtrat, Ahmet Yesevi’nin kişiliğini, onun aktivitesini ve yaratıcılığını ayrıntılı olarak analiz eder. Ayrıca Yesevi şiirsel çevresi oluşumunu düşünüyor. Yesevi ve Yese- vi tariketini savunan Fıtrat, Yesevi’nin, özellikle Divan-i Hikmet’in ideolojik mirasını bilimsel olarak analiz ediyor. Bu çalışmanın farklı elyazmaları ve baskılarını karşılaştıran Fıtrat, her beyti ayrıntılı olarak analiz eder ve Yesevi ve Yesevizm fikirlerini anlama ve yorumlamada belirli bir rol oynayan bireysel kelimelerin anlamını bilimsel olarak kanıtlar.
Anahtar Kelimeler: Abdurra’uf Fıtrat, Yesevi, Türkistan, Yesevizm, Yesevi şiirsel çevresi.
The beginning of the twentieth century is marked by great changes in the socio-political life of the Central Asian states. In particular, Uzbek lit- erary criticism, which has experienced rapid development in a short time, has moved into intensive development. Uzbek literary criticism, revising the thousand-year history of the people’s spiritual heritage, tried to form a new scientific attitude to it. However, this process, which took place under diffi- cult conditions of the nation’s comprehension of its identity, the formation of national identity and the emergence and strengthening of the idea of national independence, came under the influence and pressure of various political re- gimes. These phenomena are especially evident in the “propagation of ideas”,
“reconciliation” with the political ideology of the ruling authorities. From this point of view, scientific and popular scientific works, published in the early Soviet period, must be considered and analyzed based on historical realities.
In Turkestan, the scientific interest in the life and activities of Ahmad Yasawi arose in the first quarter of the twentieth century. One of the first who wrote an article on this topic was Tatar literary critic ‘Abd al-Rahman Sa’di (1889–1956) (Zagidullina ve Gilyazova, 2008: 384-401). His article titled Who was Yasawi? was published in 1922 in the journal Inqilāb (Sa’di, 1922:
No 5-41-42). The second scientific article (Fitrat, 1927) was published in 1927 by ‘Abd al-Ra’uf Fitrat (1886–1938) (Qosimov, 1994; Karimov, 1993: 29-34), one of the founders of modern Uzbek literary criticism.
Fitrat at the very beginning of his article, analyzing previous works on the life and creativity of Yasawi, characterizes the work of ‘Abd al-Rahman Sa’di as an article entirely consisting of philosophical ideas. In addition, Fitrat commends the work of Sa’di not purely scientific, because it contains mostly praise addressed Yasawi (Fitrat, 1927: No 6-29).
‘Abd al-Ra’uf Fitrat, was fascinated by the study of Sufism and Sufi Orders and their teaching while he was still in Istanbul in 1910–1914. At that time, he was ideologically close to Sehbenderzade Filibeli Ahmet Hil- mi (1865–1914), who was a follower of the Wahdat al-wujūd – the unity of being. In his works, he appeared as an anti-materialist and sharply criticized materialists. (Uçman ve Özervarlı, 2010; Uludağ, 1996; Aydın, 2001; Tepe- kaya, 2005) Hilmi was one of the ardent preachers of pan-Islamism after the establishment of the Constitutional Government in the Ottoman Empire. Hil- mi spent several years in Tripoli, where he agitated local Muslims to the ideas
of pan-Islamism and the anti-French campaign. In addition, being in exile, he was carried away by Sufism, in particular by the Wahdat al-wujūd teaching.
After the Constitutional Revolution of 1908, Hilmi began teaching philosophy at the University of Istanbul. In the newspaper Hikmet, which he published in 1910-1911, Hilmi took an even more open line, calling 300 million Muslims for unity and engaging in propaganda for Sufism at one time, in particular, he published in the newspaper whole books about the Sufi doctrine, a biography of famous Sufis (Uçman, 2010: cilt 38-424; Landau, 1994: 77-78).
Fitrat, unlike other researchers of Sufism, views its emergence as the result of development of various opposition political forces to Arab despotism against conquered peoples. In his opinion, these opposition political forces, in its turn, caused the split of official Islam and the emergence of various re- ligious trends. The biggest opposition movement against official authority, as Fitrat defines, was Sufism, whose representatives began to interpret the main Islamic dogmas in a different way (Fitrat, 1927: No 6-29-30).
Fitrat, talking about the nature of Sufism and its spread borders, ar- gues that Sufism originated in the second century of the Hijra in Turkestan.
Turkestan, in his opinion, is the ancestral home of Sufism and brought up the first famous representatives of the Sufism as Shaqiq Balkhi and Ibrahim Ad- ham (Fitrat, 1927: No 6-30). Fitrat, continuing his discourse on the nature of Turkestan Sufism, writes “in Central Asia, Sufism existed long before Ahmad Yasawi. Nevertheless, the Sufi ideology in Turkestan split into two large cur- rents, following precisely the teachings of Ahmad Yasawi and ‘Abd al-Khāliq Ghijduwani” (Fitrat, 1928: cilt 1-74-75). At the same time, Fitrat refers to the Manāqib books while speaking about the ideological differences between these two currents.
Fitrat’s research on Yasawi and Yasawism includes detailed information on the biography of Yasawi, where he attempted to extract biographical data from Diwan-i Hikmet and determine the date of Yasawi’s birth. Fitrat, based on the following couplets of the Diwan-i Hikmet, determines the date of birth of Yasawi in the second half of the fourth century of Hijra:
After four hundred years, he will be born,
And will serve the people for several years. (Fitrat, 1927: No 6-31) In addition, Fitrat analyzed in detail the Diwan-i Hikmet and the influ- ence of this book in the spread of Yasawism. In this part of the study, Fitrat
