KARAKTER VE DEĞERLER EĞİTİMİ
3.HAFTA – 1. DERS
Sunu İçeriği:
Karakter Eğitiminde okulu kapsayan stratejiler Karakter Eğitimi ve Okul Yöneticileri
Örtük Program Nedir?
Karakter Eğitiminde tüm okulu kapsayan stratejiler şunlardır:
Sınıf dışında da ilgilenildiğini gösterme: Okul ve rehberlik servisi öğrencilere gereken ilgiyi göstermelidir.
Okulda pozitif ahlaki kültür oluşturma: Okulda oluşturulan ahlaki kültür, yöneticinin akademik liderliği, okulun geneline yönelik bir disiplin anlayışı, okul genelinde bir topluluk bilinci ve demokratik öğrenci yönetim kurulları ile sağlanabilir.
Aileleri ve çevreyi Karakter Eğitiminin bir parçası olmaya davet etme:
Okullar, çocukların karakter gelişimleri ve iyi değerlerin ortaya çıkmasını sağlamak için ailelerle iletişim kurmalıdır.
Karakter Eğitimi ve Okul Yöneticileri
Etkili bir Karakter Eğitiminin okullarda uygulanması okul yöneticilerinin bu konuya duyarlı olmasına ve yöneticilerin tüm çalışanları bu amaç için yönlendirmesine bağlıdır.
Karakter Eğitiminin okulda informal ortamda, yaşantısal olarak gerçekleştirilmesi her şeyden önce bir okul kültürü sorunudur. Bu okul kültürünü kazandıracak ve devam ettirecek olanda okul yöneticisidir (Yıldırım, 2007: 74). Okul yöneticisinin etkili bir Karakter Eğitimi için yapması gerekenler aşağıda ele alınmıştır (Pearson and Nicholson, 2000).
Ailelerle ve öğretmenlerle odak grupları: Yöneticiler, aileler ve öğretmenlerden okulun üstünde durması gereken karakter özelliklerini belirlemek için odak grupları oluşturabilir. Odak grupları, eğitim yılı boyunca üzerinde durulacak özellikler üzerinde ortak bir karara ulaşır.
Okul toplantıları: Toplantılar, bireysel sınıflara Karakter Eğitimine odaklanan özel projelerini okulun kalanıyla paylaşma fırsatı sağladığı için düzenli olarak (haftalık ya
da aylık) yapılmalıdır.
Sabah duyuruları: Sabah duyuruları birçok yaratıcı yolla (örneğin, ilham veren alıntılar, uygun davranış örnekleri ve iyi eylemlerin sınıf raporlarını sunmak) haftalık ya da günlük düzenlemelerle kullanılabilir. Duyurular idareciler,
öğretmenler, danışmanlar ya da bu bireylerin bir kombinasyonu tarafından yapılabilir.
Haber mektupları: Haber mektupları okul aktivitelerini ailelerle paylaşmanın önemli bir aracıdır. Haber mektupları Karakter Eğitimi aktivitelerini rapor edebilir ve ebeveynlerin okulda vurgulanan kavramları evde güçlendirmek için kullanabileceği aktiviteleri içerebilir.
Mükâfat programları: Pozitif eylemleri ödüllendirme ve teşekkür etme programları öğrencilere ve personele mükâfat sağlar. Mükâfat, özel teşekkürleri, sertifikaları ya da özel toplantılara davetleri içerebilir.
Personel gelişimi programları: Personel gelişimi programları Karakter Eğitiminin müfredatta nasıl sağlanacağı ile ilgili bilgi içerebilir. Okul danışmanı bu programları koordine etmede öncelikli bir kaynak olarak bulunmalıdır.
Koridor gösterileri: İdareciler bülten panoları, ilanlar ve afişler gibi Karakter Eğitimi araçlarının kullanılabilmesi için koridor boşlukları ayırılabilir. Bu gösteriler pozitif mesajlar, karakter özellikleri ve öğrencilerin Karakter Eğitimi projelerini yansıtan çalışmaları vurgulamalıdır.
Okul ve toplum projeleri: Öğrenciler okul çevresinin ya da toplumun gelişmesine katkıda bulunacak projelere katılmaya teşvik edilmelidir. Örneğin; yakın çevrede ya da okulun etrafında çöp toplamayı, konserve kutularını ya da diğer dönüştürülebilir maddeleri toplamayı ve okul bahçelerine bitkiler dikip büyütmeyi içerir.
Karakter Eğitimi programları amaçlı, aktif, kapsamlı olduğunda ve bu kavramla tamamen bağlantılı olan öğretim personeli tarafından mükemmel bir biçimde uygulandığında, okulları ahlaki, sosyal ve güdüsel açıdan değiştirebilir, kendileri ve başkaları için yapmaları gerekenleri yapma konusunda içsel motivasyonu sağlamış öğrenci ve yetişkin üyelere sahip hoşgörülü toplumlar yaratabilir (Vessel, 1998: 4).
Çocuklara sorumluluk verilebilir, karar vermeleri ve geçmişte ne olduğuyla ilişkili olarak kendi bakış açılarını geliştirmeleri sağlanabilir. Öğretmenler sınıfta seçimler mahkemeler düzenleyebilir. Anketler ve oylamalar kullanabilirler, sınıf hükümetleri kurup insan hakları ve kişisel haklarla ilgili soruları ele alabilirler güncel olaylardaki sorumluğu paylaşabilirler (Turner, 2004: 179).
Bu bağlamda Karakter Eğitimi programının okullarda uygulanma sürecinde resmî
programdan ziyade örtük program devreye girmekte ve daha etkili olmaktadır.
Örtük Program Nedir?
Eğitim programında yazılı olmamakla birlikte okuldaki öğrenmeleri etkileyen ve okul kültürüne karşılık olarak kullanılan hem yurt içi hem de yurt dışı alan yazında farklı adlarla ifade edilen örtük program, Jackson’un 1968 yılında yazmış olduğu Life in Classrooms adlı kitabıyla alan yazında yer edinmiştir.
Jackson, bu kitabında okuldaki öğretmenlerin genellikle örtük olan fakat büyük önem taşıyan sosyal gerekliliklerine değinmiştir. Jackson, okulun bilgileri kuşaktan kuşağa aktarmayı amaç edinen bir kurumdan çok daha fazla şey ifade ettiğini vurgulamıştır.
Okullarda, iki tür program bulunur. Bu programlardan biri yazılı ve açıkça belli olan yani resmi ve formal olan program, diğeri ise informal olarak ortaya çıkan açık şekilde belirli ve yazılı olmayan örtük
programdır. Bu hususta araştırmacılar aslında uzlaşmıştır demek mümkündür. Bu çerçevede örtük program resmi programlarda belirtilen amaç ve faaliyetlerin dışında, öğrenme ve öğretme sürecinin sonucunda ortaya çıkan bilgi, fikir ve uygulamaların öğrencilere sağladıkları niteliklerdir. Örtük program, sınıflarda ve okullarda öğrenme sürecinin birer parçasıdır.
Örtük program, öğretmen ve yöneticilerin davranışları, konuşmaları, öğrencilere yaklaşımları, eğitimin dayanışmacı ve yarışmacı olması, okul ikliminin niteliği, öğretim sürecinin araştırmacı ya da ezberci olması, öğretim kadrosunun atfettiği değerler, okulun yarattığı öğrenme ortamları, kısaca okulda öğrencilere yansıyan tutumlarla, öğrencilerin karşılıklı etkileşimleri sonucu öğrendikleri davranışlarda kendini gösterir.
Örtük program; toplantılar, kıyafet düzenlemeleri, öğrenciyi izleme ve diğer bütün kültürel özellikler aracılığıyla okulun öğrencilere dolaylı olarak öğrettiği her şeyi kapsamaktadır. Örtük programın öğeleri, okuldaki bireylerin sahip oldukları değerler, inançlar, tutumlar ile okuldaki işleyişin önemli birer parçası
olan norm ve kurallar, törenler, ritüeller ve kişilerarası iletişimin niteliğidir. Olumlu okul yaşantıları, eğitimci ve araştırmacılar tarafından büyük ilgi görmektedir. Bir eğitim programı insanların düşüncelerini, hissettiklerini, inançlarını ve yaptıklarını her yönüyle yansıtmalıdır. Okullar niteliklere yüklenen değerleri anlama süreci ve olanakları en iyi şekilde örtük program etkinlikleriyle öğrencilere sunabilir.
Örtük program:
• Ahlaki gelişim için güçlü bir araçtır.
• Eşitlikçidir, adaletlidir.
• Güven ve değer geliştirir.
• Uyum sağlamayı kolaylaştırır.
• Sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerden etkilenir.
Aynı ilköğretim programını uygulayan iki okuldan birinden mezun olanlar daha sosyal, anlayışlı ve birbirleri ile daha güçlü bir iletişime sahip iken diğer okul öğrencilerinin daha içe dönük, şiddet eğilimli ve birbirlerinden kopuk olmalarının nedenleri arasında örtük program faaliyetlerinin yetersizliği ya da ihmal edilmesi etkili olabilir.
