Glokomlu ve Normal Olgularda Optik Koherens Tomografi ile Retina Sinir Lifi Tabakas› ve Ganglion Hücre Kompleksi
‹liflkisinin De¤erlendirilmesi
Evaluation of the Relationship Between Retinal Nerve Fiber Layer and Ganglion Cell Complex Measured by Optical Coherence Tomography in
Glaucomatous and Normal Cases
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Bülent Korkmaz, Rüstempafla Mah. ‹stanbuldere Evleri No: 34 Sapanca 54000, Sakarya, Türkiye Tel.: +90 321 255 75 43 Gsm: +90 532 402 87 51 E-posta: bulentkorkmaz@ymail.com Gelifl Tarihi/Received: 10.07.2009 Kabul Tarihi/Accepted: 23.09.2010
Özet
Amaç: Primer aç›k aç›l› glokomlu olgularda Optik Koherens Tomografi (OKT) ile ölçülen retina sinir lifi tabakas› ve gangliyon hücre kompleksinin kal›nl›klar›n›n normal olgular ile karfl›laflt›r›lmas›.
Gereç ve Yöntem: Çal›flmaya 86’s› glokom 51’i normal olmak üzere 137 olgunun 274 gözü al›nd›. OKT ile retina sinir lifi tabakas› (RSLT) ve gangliyon hücre kompleksi (GHK) ölçümleri yap›ld›. Her göz için RSLT ve GHK ortalama de¤eri, alt ve üst yar›lar›n ölçümü ile ölçüm s›ras›nda alet taraf›ndan verilen Sinyal gücü göstergesi (SGG) sonuçlar› kaydedildi. Sonuçlar, glokom hastalar›n›n kendi aralar›nda korelasyonu ve kontrol grubu ile karfl›laflt›r›lmas› aç›s›ndan istatistiksel olarak de¤erlendirildi.
Sonuçlar: Her iki olgu grubu aras›nda yafl ve cinsiyet oranlar› aç›s›ndan anlaml› fark bulunmad›. RSLT ve GHK ortalama de¤erleri glokomlu ve normal olgularda s›ras›yla 97,03±13,85 μm, 113,48±9,00 μm; üst yar› ölçümleri yine s›ras›yla 95,83±13,71 μm, 111,49±11,14 μm; alt yar› ölçümleri ise 98,44±15,63 μm, 115,50±9,25 Ìm olarak saptand›. Tüm de¤erler glokom olgular›nda kontrol grubuna göre istatiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu. SGG sonuçlar›
de¤erlendirildi¤inde ise yine glokom olgular›nda kontrol grubuna göre istatiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu. RSLT SGG sonuçlar›, GHK SGG sonuçlar› ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda ise RSLT sonuçlar› GHK sonuçlar›na göre istatiksel olarak anlaml›
düzeyde düflük bulundu.
Tart›flma: Glokom hastalar›n›n tan› ve izleminde RSLT kadar GHK ölçümünün de önemli oldu¤u dikkat çekici olmufltur.
(Turk J Ophthalmol 2010; 40: 338-42)
Anahtar Kelimeler: Glokom, optik koherens tomografi, retina sinir lifi tabakas›, ganglion hücre kompleksi
Summary
Purpose: To compare the optical coherence tomography (OCT) measurements of retinal nerve fiber layer (RNFL) and ganglion cells complex (GCC) thickness in primary open-angle glaucoma patients and normal patients.
Material and Method: 274 eyes of 137 subjects were enrolled in the study: 86 glaucoma patients and 51 normal subjects as a control group. RNFL and GCC were measured by OCT. The average values of GCC and RNFL for each eye, the superior and inferior half measurements and the signal strength indicator (SSI) results were recorded. Results were statistically evaluated by correlation among the glaucoma patients and comparison between the normal and glaucoma groups.
Results: There was no significant difference between the groups for age and gender distributions. The mean RNFL and GCC measurements were 97.03±13.85 μm in glaucoma patients and 113.48±9.00 μm in normal subjects. Superior half measure- ments were 95.83±13.71 μm in glaucoma patients and 111.49±11.14 μm in normal subjects. Inferior half measurements were 98.44±15.63 μm in glaucoma patients and 115.50±9.25 μm in normal subjects. Both GCC and RNFL averages and superior and inferior measurements were found statistically significantly lower in glaucoma group. SSI results were also sta- tistically significantly lower in the glaucoma group. SSI of RNFL results were statistically significantly lower compared to SSI of GCC.
Discussion: The measurement of GCC by OCT was found as remarkable as the measurement of RNFL in distinguishing glau- coma patients from the normal subjects.(Turk J Ophthalmol 2010; 40: 338-42)
Key Words: Glaucoma, optical coherence tomography, retinal nerve fiber layer, ganglion cells complex
Bülent Korkmaz, Ulviye Yi¤it*, Ahmet A¤açhan*, F›rat Helvac›o¤lu**, Harun Bilen***, Betül Tu¤cu*
Sa¤l›k Bakanl›¤› Sakarya E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Göz Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye
*Sa¤l›k Bakanl›¤› Bak›rköy Dr. Sadi Konuk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Göz Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye
**Sa¤l›k Bakanl›¤› Baflakflehir Devlet Hastanesi, Göz Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye
***Sa¤l›k Bakanl›¤› Hakkari Devlet Hastanesi, Göz Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye
Girifl
Glokom, retina ganglion hücre ölümüne ba¤l› olarak geliflen ilerleyici optik sinir hasar› ve tipik görme alan› ka- y›plar› ile karakterize kronik optik nöropatidir. Glokoma ba¤l› hasar›n saptanmas›nda ve takibinde kullan›lan klinik oftalmoskopik muayene ve optik disk-retina sinir lifi ta- bakas› (RSLT) fotografisinin duyarl› testler oldu¤u göste- rilmifl olmakla beraber bu testler uygulay›c›n›n yetenek- lerinden etkilenmekte ve uygulay›c›lar aras› farkl›l›klar gösterebilmektedir.
Glokomun tan› ve takibinde, optik disk RSLT ve gang- lion hücre hasarlar› konusunda güvenilir ve objektif veri- ler sa¤layacak yöntemler flüphesiz çok yard›mc›d›r. Son 20 y›lda gelifltirilen glokom hasar›n›n erken dönemlerde saptanmas›n› sa¤layabilecek görüntüleme teknolojilerin- den birisi, ~800 nm dalga boyunda ›fl›k kullan›larak reti- nan›n ve optik sinirin non-kontakt, non-invaziv bir flekil- de yüksek çözünürlükte tomografik kesit görüntülerinin elde edildi¤i optik koherens tomografidir (OKT). OKT, RSLT kal›nl›¤›, optik sinir bafl› parametreleri ve makula bölgesinde ganglion hücre kompleksi ölçümleri ile glo- kom tan› ve takibinde giderek yayg›nlaflan kullan›m ala- n› bulan bir görüntüleme yöntemi haline gelmifltir.
Klini¤imizde de son dönemde glokomlu hastalarda OKT ile RSLT ve GHK ölçümünü yo¤un bir flekilde kullan- maktay›z. Çal›flmam›zda glokomlu ve göz içi bas›nc› nor- mal kontrol grubunda OKT ile ölçümlenen RSLT ve GHK iliflkisini de¤erlendirmeyi amaçlad›k.
Gereç ve Yöntem
Kas›m 2008 fiubat 2009 tarihleri aras›nda Bak›rköy Dr. Sadi Konuk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Göz Has- tal›klar› Poliklini¤inde muayene edilen 51 normal, 86 glokomlu olgu çal›flmaya al›nm›fl, tüm olgularda rutin of- talmolojik muayeneyi takiben OKT cihaz› ile RSLT ve GHK ölçümleri yap›ld›.
Normal olgular (n=51), göz içi bas›nc› 22 mmHg ve alt›nda, disk görünümü ve görme alan› normal olan ol- gular aras›ndan seçildi. Glokomlu gözler (n=86) ise klini-
¤imizde medikal tedavi ile takip edilen primer aç›k aç›l›
glokom hastalar› aras›ndan rastgele seçildi. Göz içi ba- s›nçlar›n›n ölçümünde Goldmann aplanasyon tonomet- resi kullan›ld›. Çal›flmaya al›nan tüm glokom olgular› en az üç kez kontrole gelmifl ve görme alan› mevcut olgu- lar aras›ndan seçildi. Çok büyük ve çok küçük optik disk- li hastalar çal›flmaya dahil edilmedi.
Tüm OKT çekimleri göz hekimleri taraf›ndan, pupil büyütülmesine gerek duyulmaks›z›n gerçeklefltirildi.
Bütün gözler için RSLT ve GHK çekimlerinde, hem or- talama hem de üst ve alt yar›ya ait sinir lifi kal›nl›k de¤er- leri mikron cinsinden ölçüldü.
Ölçümde ultra yüksek çözünürlüklü bir OKT cihaz›
olan RTVue-100 Fourier-Domain OKT cihaz› kullan›lm›fl- t›r. Bu cihaz sayesinde RSLT ölçümünün yan›nda GHK ka- l›nl›¤› ölçümleri de elde edilebilmektedir.
Çal›flmada elde edilen bulgular de¤erlendirilirken, is- tatistiksel analizler için NCSS 2007&PASS 2008 Statisti- cal Software (Utah,USA) program› kullan›ld›. Çal›flma ve- rileri de¤erlendirilirken tan›mlay›c› istatistiksel metodla- r›n (Ortalama, Standart sapma) yan› s›ra normal da¤›l›m gösteren niceliksel verilerin karfl›laflt›r›lmas›nda student t; grup içi karfl›laflt›rmalar›nda Paired Samples t test kul- lan›ld›. Niteliksel verilerin karfl›laflt›r›lmas›nda ise Ki-Kare test kullan›ld›. Sonuçlar %95’lik güven aral›¤›nda, anlam- l›l›k p<0,05 düzeyinde de¤erlendirildi.
Bulgular
86’s› glokom ve 51’i normal olmak üzere 137 olgu ve 274 göz üzerinde yap›lan çal›flmada glokom grubun- da 172 (%62,8), kontrol grubunda ise 102 (%37,2) göz bulunmaktayd›. Olgular›n 89 (%65) kad›n; 48’i (%35) er- kekti.
Olgular›n yafllar› 25 ile 82 aras›nda de¤iflmekte olup ortalama 56.88±11,35 y›ld›. Glokom grubunun yafl orta- lamas› 57,03±12,24, kontrol grubunun ise 56,25±8,60 saptand›. ‹ki grup aras›ndaki fark istatistiksel olarak an- laml› de¤ildi (p>0,05).
Ortalama RSLT ölçümleri glokom grubunda 97,03±13,85 μm, kontrol grubunda 113,48±9,00 μm saptand›. Glokom olgular›n›n ortalama RSLT ölçümleri kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu (p:0,001).
Ortalama GHK ölçümleri glokom grubunda 92,16±9,89, kontrol grubunda 105,54±7,83 μm saptan- d›. Glokom olgular›n›n GHK ölçümleri kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu (p=0,001) (Tablo1).
Üst yar› RSLT ölçümleri glokom grubunda 95,83±13,71 μm, kontrol grubunda 111,49±11,14 μm saptand›. Glokom olgular›n›n üst yar› RSLT ölçümleri kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu (p=0,001).
Üst yar› GHK ölçümleri glokom grubunda 92,10±10,03 μm, kontrol grubunda 105,26±8,02 μm saptand›. Glokom olgular›n›n üst yar› GHK ölçümleri
Tablo 1. Ortalama RSLT ve GHK ölçümlerinin de¤erlendirilmesi Ortalama Glokom (n=172) Kontrol (n=102) +p
Ort±SD Ort±SD
RSLT 97,03±13,85 μm 113,48±9,00 μm 0,001**
GHK 92,16±9,89 μm 105,54±7,83 μm 0,001**
+ : student t test ++: Paired Samples t test **p<0,01
kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu (p=0,001) (Tablo 2).
Alt yar› RSLT ölçümleri glokom grubunda 98,44±15,63 μm, kontrol grubunda 115,50±9,25 μm saptand›. Glokom olgular›n›n alt yar› RSLT ölçümleri kon- trol grubuna göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde dü- flük bulundu (p: 0,001).
Alt yar› GHK ölçümleri glokom grubunda 92,30±10,52 μm, kontrol grubunda 105,87±8,75 μm saptand›. Glokom olgular›n›n alt yar› GHK ölçümleri kon- trol grubuna göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde dü- flük bulundu (p= 0,001) (Tablo 3).
Sinyal gücü göstergesi (SGG) sonuçlar› glokom gru- bunda 63,16±14,59, kontrol grubunda 69,93±11,77 saptand›. Glokom olgular›n›n SGG sonuçlar› kontrol gru- buna göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bu- lundu (p=0,001).
GHK ölçümünün SGG sonuçlar› glokom grubunda 68,55±10,98, kontrol grubunda 73,67±11,28 saptand›.
Glokom olgular›n›n SGG sonuçlar› kontrol grubuna göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu (p=0,001).
Glokom grubunda; RSLT ölçümünün SGG sonuçlar›
GHK ölçümünün SGG sonuçlar›na göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu (p=0,001).
Kontrol grubunda da; RSLT ölçümünün SGG sonuçla- r› GHK ölçümünün SGG sonuçlar›na göre istatiksel olarak anlaml› düzeyde düflük bulundu (p=0,001).
Tart›flma
Glokom görsel bozulma ile birlikte optik nöropati ve retina ganglion hücrelerinin kayb› ile karakterize multi- faktöryel bir hastal›kt›r. Makula bölgesinde 4-6 hücre ta- bakas›ndan oluflan ganglion hücreleri tüm retina gangli- on hücrelerinin %50’sinden fazlas›n› içermektedir. GHK ve RSLT makula kal›nl›¤›n›n %35’ini oluflturmaktad›r.
Glokomda ganglion hücre kayb› öncelikle foveay› çevre-
leyen zonda olmaktad›r. Bu bölge yüksek hücre yo¤un- lu¤u sebebiyle erken hücre kayb›n› saptamak için ideal bölge olarak görülmektedir.
Retina ganglion hücreleri; ganglion hücre aksonlar›n- dan oluflan retina sinir lif katman›, ganglion hücre gövde- sinden oluflan ganglion hücre katman› ve ganglion hüc- re dendritlerinden oluflan iç-plexiform tabaka olmak üze- re 3 tabakadan oluflur. Bu üç katman ganglion hücre kompleksi (GHK) olarak adland›r›l›r. Glokomda ganglion hücre ölümünden dolay› bu tabaka incelir. Klini¤imizde- ki OKT cihaz› ile do¤rudan bu 3 katman›n kal›nl›¤›n›n analizini yapabilmek mümkün olmaktad›r.
Glokomda yeni bir teknolojinin klinik aç›dan de¤er kazanabilmesi için glokomatöz optik sinir hasar›n› göste- ren parametreler ile anlaml› korelasyon göstermesi ge- rekmektedir. Hoh ve arkadafllar› OKT ve taray›c› laser po- larimetre kullanarak yapt›klar› bir çal›flmada sinir lifi kal›n- l›¤› ile global indeksler aras›nda anlaml› korelasyon bu- lundu¤u bildirmifllerdir (1).
Taray›c› laser polarimetri kullanarak yap›lan iki ayr› ça- l›flmada oküler hipertansiyonlu gözlerde sinir lifi tabaka- s› kal›nl›¤›nda yaklafl›k %7 azalma tespit etmifllerdir (2,3).
Chen ve arkadaslar› taraf›ndan yap›lan bir çal›flmada, glokomlu olgularda papillomaküler demetin inceldi¤i saptanm›fl ve standart referans plan› kullan›m›n›n glo- kom hasar›n›n gerçek de¤erinden daha düflük olarak al- g›lanabilece¤i öne sürülmüfltür (4).
Park ve Caprioli yapt›klar› bir arast›rmada HRT’ye re- ferans düzlemi tayini için OKT’nin ilave edilmesiyle bu yöntemin baslang›ç glokom olgular›nda tan› koyma özelli¤ini artt›rabilece¤i iddia edilmistir (5).
Zangwill ve arkadaslar›, HRT, GDx ve OKT’nin nor- mal ve glokomlu olgular› ay›rdetme özelliklerini sapta- mak amac›yla yapt›klar› çal›smada, OKT ve HRT II’ nin öl- çümlerinin GDx’e göre daha yüksek oldu¤unu bildirmifl- lerdir (6). Buna kars›n Klemm ve arkadaslar›, sinir lifi ka- l›nl›¤› ölçümünde NFA’n›n, OKT ve HRT’ye göre sonuç- lar›n›n daha güvenilir oldu¤unu göstermifllerdir (7).
Schuman ve ekibinin longitüdinal OKT çal›flmas›nda OKT 3’le yap›lan ölçümlerde ortalama RSLT kal›nl›¤› nor- mal grupta (n=107) 95,9±10,09 μm, erken glokom gru- bunda (n=64) 80,3 ±18,4 μm, ileri glokomlu grubunda (n=18) ise 50,7±13μ6 μm olarak hesaplanm›flt›r (8).
Üstünda¤ 144’ü normal, 151’i oküler hipertansiyonlu ve 174’ü primer aç›k aç›l› glokomlu olmak üzere toplam 469 gözde OKT ile yap›lan RSLT kal›nl›¤› ile görme alan›
global indeksleri aras›ndaki iliflkiyi de¤erlendirdi¤i çal›fl- mas›nda; normal ve oküler hipertansiyonlu gözler ile glokomlu gözler aras›nda ortalama RSLT kal›nl›klar›nda anlaml› farklar oldu¤unu ve OKT ile saptanan RSLT kal›n- l›k ölçümlerinin görme alan› indeksleri ile kuvvetli kore- lasyon gösterdi¤ini bildirmistir (9).
Tablo 2. Üst yar› ölçümlerinin de¤erlendirmesi
Ortalama Glokom (n=172) Kontrol (n=102) +p
Ort±SD Ort±SD
RSLT 95,83±13,71 μm 111,49±11,14 μm 0,001**
GHK 92,10±10,03 μm 105,26±8,02 μm 0,001**
+ : student t test ++: Paired Samples t test **p<0,01
Tablo 3. Alt yar› ölçümlerinin de¤erlendirmesi
Ortalama Glokom (n=172) Kontrol (n=102) +p
Ort±SD Ort±SD
RSLT 98,44±15,63 μm 115,50±9,25 μm 0,001**
GHK 92,30±10,52 μm 105,87±8,75 μm 0,001**
+ : student t test ++: Paired Samples t test **p<0,01
Mistlberger ve arkadafllar› taraf›ndan yap›lan bir çal›fl- mada gerek tüm çal›flmaya al›nan grup, gerekse glokom grubu için OKT ile saptanan ortalama sinir lifi kal›nl›¤›n›n görme alan› indeksleri (MD, CPSD) ile yüksek düzeyde korelasyon gösterdi¤i belirlenmifltir (10).
Towsend ve ark. glokom hastalar›nda OKT ile optik sinir bafl› ve retina sinir lifi analizi ölçümü ile ilgili yapt›k- lar› çal›flmada anlaml› sonuçlar elde etmifllerdir (11). Son dönemde optik sinir bafl› analizi yapabilen yüksek h›zl›
OKT cihazlar› üretilmeye bafllanm›flt›r. Leung ve arkadafl- lar› taraf›ndan yap›lan bir çal›flmada ise OKT ile optik si- nir bafl› ve RSLT ölçümün erken dönemde glokom teflhi- si koymada yararl› oldu¤u saptanm›flt›r (12).
Çal›flmada irdelenmesi gereken önemli bir husus, si- nir lifi kal›nl›¤› ölçümü üzerine disk yüzey alan›n›n etkisi- nin ihmal edildi¤idir. OKT ile RSLT inceleme yap›l›rken çal›flmam›zda da di¤er tüm çal›flmalarda oldu¤u gibi standart çapta bir çember boyunca tarama yap›lm›flt›r.
Standart çap kullanman›n sak›ncas›, optik disk yüzey ala- n› genifl olgularda ölçünün disk kenar›na daha yak›n ya- p›lmas›, buna karfl›n disk yüzey alan› küçük olgularda bu ölçümün daha uzakta yap›lmas›d›r. Retina sinir lifi taba- kas› kal›nl›¤›n›n disk kenar›na ne kadar yak›n ölçülürse o kadar daha kal›n olaca¤› bilinmektedir. Buna ilave olarak optik diski büyük gözlerde sinir lifi say›s›n›n daha fazla olabilece¤i bildirilmifltir. Bu nedenlerle bu çal›flmaya ta- ray›c› laser oftalmoskopi ilave edilerek gruplar aras› disk yüzey alanlar› ortalamalar› aras›nda anlaml› fark bulunup bulunmad›¤›n›n da gösterilmesi gerekmektedir. Bütün bu nedenlerden dolay› çal›flmam›za çok küçük ve çok büyük diskler dahil edilmemifltir.
Greenfield ve ark. taraf›ndan yap›lan çal›flmada glo- kom hastalar›nda OKT RSLT ile makular kal›nl›k azalmas›
aras›nda korelasyon bulunmufltur (13). Medeiros ve ark.
yapt›klar› çal›flmada; glokom hastalar›nda RSLT ve maku- la kal›nl›¤› karfl›laflt›rmas›nda OKT deki RSLT incelmesi ile makular kal›nl›k azalmas› aras›nda korelasyon bulunmufl- tur (14). Yap›lan çeflitli çal›flmalarda fonksiyonel ve yap›- sal hasar aras›nda anlaml› iliflki bulundu¤u gösterilmifltir.
Wollstein ve ark. taraf›ndan stratus OKT kullan›larak ya- p›lan çal›flmada benzer sonuçlar elde edilmifltir (15).
Stratus OKT saniyede 400 tarama yapmakta ve 10 mik- ron derinlikte çözünürlük sunmaktad›r. Ancak bizim kul- land›¤›m›z OKT 26000 tarama ve 5 mikron derinlikte çö- zünürlüktedir. Ayr›ca ad› geçen çal›flmalarda makular ka- l›nl›k ile RSLT korelasyonu yap›lm›flt›r. David Huang ve arkadafllar›n›n yapt¤› bir çal›flmada GHK ölçümü glokom hastalar›nda makular kal›nl›ktan daha anlaml› sonuçlar vermifltir (16).
Takagi ve arkadafllar›n›n yapt›¤› çal›flmada görme ala- n› defekti ile GHK significant haritas›ndaki defekt aras›n- da korelasyon saptam›fllard›r (17). Yine baflka bir çal›fl-
mada Mori ve arkadafllar› görme alan› ile OKT ve GHK karfl›laflt›rmas›nda benzer sonuçlar elde etmifllerdir (18).
Harwerth ve arkadafllar› taraf›ndan yap›lan bir çal›flmada görme alan› kayb› ile ganglion hücre kayb› aras›nda an- laml› bir korelasyon saptanm›flt›r (19). Çal›flmam›zda has- talar›n pek ço¤unun görme alan›nda güvenilirlik kriterle- ri yeterli olmad›¤›ndan OKT, GHK ve görme alan› karfl›- laflt›rmas› yap›lamam›flt›r. Ancak istatistiksel de¤erlendir- meye al›nmam›fl olsa da güvenilir görme alanlar› ile GHK haritalar›n›n karfl›laflt›r›lmas› durumunda defektlerin birbi- ri ile son derece uyumlu oldu¤u gözlenmifltir.
Çal›flmam›zda total makula kal›nl›¤› yerine ganglion hücre kompleksinin kal›nl›¤›n›n ölçmenin glokomlu has- talarda daha anlaml› olaca¤› varsay›m›ndan yola ç›kt›k.
Ölçümlerimizin istatistiksel analizi sonucu, OKT’de RSLT ve GHK ölçümlerinin glokomlu hastalarda normal birey- lerden anlaml› olarak düflük oldu¤u görülmüfltür.
Üzerinde durulmas› gereken bir baflka sonuç ise glo- kom ve kontrol grubunda RSLT ölçümlerinin GHK ölçüm- lerine göre anlaml› düzeyde yüksek olarak saptanmas›- d›r. Literatürde bu konuda daha önce yap›lm›fl bir çal›fl- maya rastlanmam›flt›r.
Üst ve alt yar› bölgedeki RSLT ve GHK ölçümleri ayr›
ayr› de¤erlendirildi¤inde her iki ölçümde glokom gru- bunda anlaml› düzeyde düflük olarak saptanm›flt›r. Lite- ratürde iki yar›n›n farkl› de¤erlendi¤i çal›flmaya rastlan- mam›flt›r.
Çal›flmam›zda Sinyal gücü göstergesi de (SGG) ince- lenmifltir. Üretici firma taraf›ndan yap›lan ölçümlerin do¤rulu¤u aç›s›ndan SGG ≥30 (100 maksimum) olmas›
tavsiye edilmektedir. Hiçbir hastam›zda bu de¤er 30’unalt›nda de¤ildi. Glokom grubunda anlaml› olarak düflük saptanm›flt›r. Yine GHK ölçümleri SGG sonuçlar›
hem glokom grubunda hem de kontrol grubunda daha yüksek bulunmufltur. Bu da yap›lan ölçüm sonuçlar›n›n GHK’de RSLT’ye göre daha do¤ru sonuçlar verebilece¤i- ni iflaret edebilir. Ancak bu konuda da literatürde destek- leyici yay›na rastlanmam›flt›r.
OKT çekimi s›ras›nda da GHK ölçümü ile RSLT ölçü- mü s›ras›nda ifllemi yapan doktor ve hasta aç›s›ndan zor- luklarla karfl›lafl›lm›flt›r. Özellikle RSLT ölçümü s›ras›nda optik diskin taramas›n›n yap›labilmesi için hastan›n d›fl yanda bulanan ›fl›¤a bakmas› gerekmektedir. Hastalar›n birço¤u bu ›fl›¤› t tespit etmekte zorluklar yaflamaktad›r.
Bu da optik diskte iyi bir ölçüm yapmay› zorlaflt›rmakta- d›r. GHK ölçümü hekim ve hasta aç›s›ndan daha rahatt›r.
Çünkü ölçüm yap›lan k›s›m makulad›r ve en ileri glokom vakalar›nda dahi makula korunmufltur. Hastadan düz bakmas›n› istemek yeterli olmaktad›r. Bu yüzden GHK ölçümlerinin sonuçlar› ölçüm s›ras›ndaki hatalardan daha az etkilenmektedir.
Retina sinir lifi tabakas›, ganglion hücre kompleksi ve optik sinirin yap›sal hasar›n›n tam olarak de¤erlendiril- mesi glokomatöz optik nöropatinin erken tan› ve takibin- de son derece önemlidir.
Glokomlu gözlerde sinir lifi tabakas› kal›nl›¤›n›n nor- mal gözlere göre daha ince bulunmas› do¤ald›r. Bunun nedeni çal›flmaya al›nan glokom grubunda optik disk ve- ya sinir lifi tabakas›n›n hasar›d›r. Glokomlu ve normal gözlerde sinir lifi tabakas› kal›nl›¤›ndaki farkl›l›klar birçok çal›flmalarda vurgulanm›flt›r (20,21).
Çal›flmam›z da göstermektedir ki glokom hastalar›n›n takip ve tedavisinde RSLT nin yan›nda GHK de¤erleri de önem tafl›maktad›r. Hatta sinir lifi tabakas› kal›nl›¤› disk yü- zey alan› ile de¤iflkenlik gösterebildi¤inden ve ölçümün- deki zorluklardan dolay› GHK sonuçlar› daha de¤erli so- nuçlar verebilecek gibi görünmektedir. Ancak bu konuda çal›flmalar henüz yeterli de¤ildir. RSLT ve GHK ile birlikte görme alan› parelelli¤inin izlendi¤i çal›flmalar gereklidir.
Kaynaklar
1. Hoh ST, Greenfield DS, Mistlberger A, Liebmann JM, Ishikava H, Ritch R. Optical coherence tomography and scanning laser polari- metry in normal, oculer hypertensive and glaucomatous eyes. Am J Ophthalmol. 2000;129:129-35.[Abstract] / [Full Text] / [PDF]
2. Anton A, Zangwill L, Emdadi A, Weinreb RN. Nerve fiber layer measurements with scanning laser polarimetry in oculer hyperten- sion. Am J Ophthalmol. 1997;115:331-4.[Abstract] / [PDF]
3. Tjon-Fo-Sang MJ, de Vries J, Lemij HG. Measurement by nerve fi- ber analyzer of retinal nerve fiber layer thickness in normal subjects and patients with oculer hypertension. Am J Ophthalmol.
1996;122:220-7.[Abstract]
4. Chen E, GeddaU, Landa I. Thinning of the papillomacular bundle in the glaucomatous eye and its influence on the reference plane of the Heidelberg Retinal Tomography. J Glaucoma. 2001;10:386-9.
[Abstract]
5. Park KH, Caprioli J. Development of a novel reference plane for the Heidelberg retina tomograph with optical coherence tomography measurements. J Glaucoma. 2002;11:385-91. [Abstract]
6. Zangwill LM, Bowd C, Berry CC, et al. Discriminating between nor- mal and glaucomatous eyes using the Heidelberg Retina Tomog- raph, GDx Nerve Fiber Analyzer, and Optical Coherence Tomog- raph. Arch Ophthalmol. 2001;119:1069-70. [Abstract]
7. Klemm M, Rumberger E, Walter A, Richrd G. Reproducibility of measuring retinal nerve fiber density. Comparison of optical coherence tomography with the nerve fiber analyzer and the Hei- delberg retinal tomography device. Ophthalmologe.
2002;99:345-51.[Abstract]
8. Schuman JS, Hee MR, Puliafito CA, et al. Quantification of nerve fiber layer thickness in normal and glaucomatous eyes using optical coherence tomography. Arch Ophthalmol.
1995;113:586- 96.[Abstract] / [PDF]
9. Üstünda¤ C. Glokomlu gözlerde optik koherens tomografi ile sap- tanan retina sinir lifi kalinliklarinin görme alani indeksleri ile kore- lasyonu. Turk J Ophthalmol. 2001;31:600-4.
10. Mistlberger A, Liebmann JM, Greenfield DS, et al. Heilderberg re- tina tomography and optical coherence tomoraphy in normal , ocular hypertensive and glacomaous eyes . Ophtalmology.
1999;106:2027-32.[Abstract] / [Full Text] / [PDF]
11. Townsend KA, Wollstein G, Schuman JS. Imaging of the retinal nerve fibre layer for glaucoma. Br J Ophthalmol. 2009;93:139- 43.[Abstract] / [Full Text] / [PDF]
12. Leung CK, Chan WM, et al. Analysis of retinal nerve fiber layer and optic nerve head in glaucoma with different reference plane offsets, using optical coherence tomography. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2005;46:891-9.[Abstract] / [Full Text] / [PDF]
13. Greenfield DS, Bagga H, Knighton RW. Comparison of macular and peripapillary measurements for the detection of glaucoma:
An Optical Coherence Tomography Study Ophthalmology.
2003;121:41-6.
14. Medeiros F, Zangwill L, Bowd C, Vessani R, Susanna Jr R, Wein- reb R. Evaluation of retinal nerve fiber layer, optic nerve head, and macular thickness measurements for glaucoma detection using optical coherence tomography. American Journal of Ophthalmol.
2005;139:44-55.[Abstract] / [Full Text] / [PDF]
15. Wollstein G, Ishikawa H, Wang J, Beaton S, Schuman J. Compari- son of three optical coherence tomography scanning areas for de- tection of glaucomatous damage. American Journal of Ophthal- mol. 2004;139:39-43.[Abstract] / [Full Text] / [PDF]
16. Ou Tan, Gisèle Li, Ake Tzu-Hui Lu, Rohit Varma, David Huang.
Advanced Imaging for Glaucoma Study Group Mapping of Macu- lar Substructures with Optical Coherence Tomography for Glauco- ma Diagnosis. Ophthalmol. 2008;115:949-56. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
17. Takagi ST, Nose A, Kita Y. Inner Retinal Layer Measurements in Macular Region With Fourier Domain Optical Coherence Tomog- raphy in Glaucomatous Eyes With Hemifield Defects IOVS.2008 Suppl. 4648.
18. Mori S, Hangai M, Nakanishi H, et al.. Macular Inner and Total Retinal Volume Measurement by Spectral Domain Optical Coherence Tomography for Glaucoma Diagnosis IOVS. 2008;
Suppl. 4651.
19. Harwerth RS, Quigley HA. Visual Field Defects and Retinal Gang- lion Cell Losses in Patients With Glaucoma . Ophthalmology.
2006;124:853-9. [Abstract] / [Full Text] / [PDF]
20. Airaksinen PJ, Drance SM , Doulas GR ,Mawson DK , Nieminen H:
Diffuse and localized nerve fiber loss in glaucoma. Am J Ophthal- mol. 1984;98:566-71.[Abstract]
21. Weinreb RN, Shakiba S, Zangwill L. Scanning laser polarimetry to measure the retinal nerve fiber layer of normal and glaucomatous eyes. Am J Ophthalmol. 1995;119:627-36.[Abstract]
