Hastanemizde yat›r›larak izlenen zehirlenme olgular›n›n de¤erlendirilmesi

(1)

Hastanemizde yat›r›larak izlenen zehirlenme olgular›n›n de¤erlendirilmesi

Müferet ERGÜVEN, Sinem ALTUNYUVA, Merve USTA, Sevliya ÖCAL, Banu BAL, Nida KARYA⁄AR, Melih EROL

ÖZET

Hastanemiz Çocuk Klini¤inde Ocak 1997-Aral›k 2003 tarihleri aras›nda yat›r›larak izlenen, yafllar› ortalama 4.67 olan 367 zehirlenme olgusu retrospektif olarak de¤erlendirildi. Ol- gular›n % 47.4’ü 2-6 yafl grubundayd›. Tüm olgularda zehirlenme etkeni belirlendi. En s›k farmakolojik etken santral sinir sistemi ilaçlar› % 23.38 olarak saptan›rken, farmakolojik olmayan etkenlerde kostik-korozif madde al›m› (% 70) ilk s›- ray› almaktayd›. Zehirlenmelerin % 89.9’u kaza, % 10.08’i intihar amaçl› gerçekleflmiflti. Zehirlenme nedeniyle baflvuru- lar en s›k ilkbahar ve k›fl aylar›nda yap›lm›flt›. Olgular›n % 1.6’s› exitus ile sonuçland›. Exitus olgular›n›n hepsi mantar zehirlenmesiydi.

Anahtar kelimeler:Çocukluk ça¤›, zehirlenmeler, epidemiyolojik ve klinik özellikler

SUMMARY

Retrospective overview of our cases with poisoning During the period of January1997-December 2003, 367 cases of poisoning, avarage age is 4.67, who were hospitalized in the department of pediatrics in our hospital were evaluated retrospectively. 47.4 % of the cases were seen in the age gro- up of 2-6 years. All the cases of poisonings were found. Most of the intoxications occured with central nervous system drugs (23.38 %) among the pharmaceutical products. Acci- dental corrosive ingestion (70 %) was the first among the nonpharmaceutical products. Accidental causes were 89.9 % of the cases. 10.08 % of the cases were exposed to the poisoning because of suicide. Most frequently, poisoning cases were taken to the emergency room on Spring and Winter. 1.6 % of the cases were died. All the causes of the death were mush- room intoxications.

Key words:Childhood, poisonings, epidemiologic and clini- cal features

SSK Göztepe E¤itim Hastanesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Klini¤i, Dr.

Çocukluk yafl grubunda zehirlenmeler, acil servise baflvuran olgular›n önemli bir k›sm›n› olufltururlar ⁽¹⁾. ‹n- feksiyon hastal›klar›n›n önlenebilir hale gelmesi, yaflam tarz›n›n de¤iflmesi, teknolojinin ilerlemesi sonucu zehirlenmeler, çocukluk ça¤› mortalite nedenleri aras›nda ön plana ç›kmaktad›r ⁽²⁾. Zehirlenmelerle ilgili klinik ve epidemiyolojik özelliklerin belirlenmesi, uygun klinik yaklafl›m›n yan› s›ra, korunmada al›nabilecek önlemle- rin belirlenebilmesinde de yol gösterici olabilir. Bu nedenle çal›flmam›zda, hastanemizde yat›r›larak izlenen zehirlenme olgular›n›n klinik ve epidemiyolojik özellik- lerini incelemeyi amaçlad›k.

MATERYAL ve METOD

Hastanemiz Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Klini¤inde Ocak

1997-Aral›k 2003 tarihleri aras›nda yat›r›larak izlenen 367 zehirlenme olgusunun dosyalar› retrospektif olarak incelendi.

Hastalar yafl, cinsiyet, baflvuru tarihi, etkenin al›n›fl yolu, zehirlenmenin meydana gelifl flekli ve özelli¤i, hastaneye baflvuru süresi, baflvuru flikayeti, zehirlenmenin yol açt›¤› semptom ve bulgular, uygulanan tedavi yöntemleri, hastanede kal›fl sü- resi ve tedavi sonuçlar› yönünden de¤erlendirildi.

BULGULAR

Çal›flman›n yap›ld›¤› sürede klini¤imize yat›r›lan toplam 6253 hastan›n 367’sini (% 5.86) zehirlenme olgula- r› oluflturmaktayd›. Yafllar› 2-14 yafl aras›nda de¤iflen olgular›n % 48.2’i k›z (n:177), % 51.7’i erkek (n:190) ve erkek/k›z oran› 1.07 idi. Olgular›n yafl ortalamas›

4.67 olarak bulundu. Zehirlenmelerin en s›k ‘2-6 yafl’

grubunda (% 47.4; n:174) oldu¤u görüldü. Zehirlenme

KL‹N‹K ARAfiTIRMA Pediatri

Göztepe T›p Dergisi 20(1):5-8, 2006

5 ISSN 1300-526X

(2)

2-6 yafl grubunda erkeklerde (k›z/erkek oran› 1/1.38), 10-14 yafl grubunda k›zlarda (k›z/erkek oran› 1.15/1) daha s›k görülmekteydi (Tablo1).

Olgular›n mevsimlere göre say›sal da¤›l›mlar›, ilkbahar (n=164; % 44.6) ve k›fl (n=97; % 26.4) mevsimlerinde art›fl göstermekteydi. Zehirlenme etkeni olan maddelerin al›n›fl yollar› s›kl›k s›ras›na göre; % 95.3 (n=350) gastrointestinal yol, % 2.4 (n=9) cilt ve % 2.1 (n= 8) in- halasyon yolu idi. Zehirlenmelerin % 89.9’u (n=330) kaza sonucu, % 10.08’i (n=37) intihar amaçl› al›md›.

‹ntihar amaçl› olgular›n % 64.8 (n=24)’i k›z idi. Bu olgular›n tümü 11-14 yafl grubundayd›. ‹ntihar olgular›n- da en s›k saptanan etkenler % 29.7 (n=11) analjezik-an-

tipiretik ve % 24.3 (n=9) antidepresan ilaçlard›.

Tüm olgularda zehirlenme etkeni saptand›. Zehirlenme olgular›nda etken olarak ilk s›rada % 57.2’lik oranla (n=210) farmakolojik olmayan ajanlar, ikinci s›rada % 42.8’lik oranla (n=157) farmakolojik ajanlar yer almaktayd›. Korozif madde al›m› % 70 oran› (n=147) ile en s›k farmakolojik olmayan etkendi. Kostik-korozif madde alan 147 hastan›n 62’sinde (% 42.1) a¤›z mukozas›

hiperemikti ve iki hastada hematemez gözlendi. Hasta- lar›n tümüne özofagogastroduedonoskopi yap›ld›. Olgu- lar›n % 5.8’inde evre 0, % 48.2’sinde evre I, % 14.1’inde evre IIa, % 17.6’s›nda evre IIb, % 14.1’inde evre III özofajit, % 9.4’ünde midede de lezyon saptand›. Farma- kolojik etkenlerden ilk s›ray› santral sinir sistemi ilaçla- r› (n:83; % 23.38) al›rken, ikinci s›rada salisilatlar yer almaktayd› (n:22; % 6.1).

Olgular›n % 34.8’i baflvuru s›ras›nda asemptomatik iken, semptomatik olanlarda en s›k yak›nma (% 43.8) bilinç bulan›kl›¤›, ikinci s›rada (% 36.3 ) bulant›, kusma idi. Bafl dönmesi, miyozis, midriyazis, bafl a¤r›s›, tafli- kardi oran›nda görüldü. Olgular›n % 5.1 (n=19) koma,

% 0.8 (n=3) konvülsiyon görüldü.

Yat›r›lan hastalar›n, % 7.3’s› reanimasyon servisinde izlendi. 121 hastada yat›fl süresi 72 saatten uzundu.

Hastalar›m›z›n hastanede yat›fl süreleri 12 saat-40 gün aras›nda de¤iflmekteydi. Mantar intoksikasyonu nedeniyle izlenen 6 olgu (% 1.6) ölümle sonuçland›.

TARTIfiMA

Klini¤imizde iki y›ll›k bir süre içinde yat›r›larak izlenen hastalar›n % 5.86’s›n› zehirlenme olgular› oluflturmaktayd›. Bu oran, Aygün ve ark.’n›n çal›flmas›nda ⁽²⁾ % 2.9, And›ran ve ark.’n›n Ankara’da yapt›¤› çal›flmada

(3)% 0.36, Kösecik ve ark.’n›n fianl›urfa’da yapt›¤› ça- l›flmada ⁽⁴⁾% 1.1, Bostanc› ve ark.’n›n Denizli’de yap- t›klar› çal›flmada ⁽⁵⁾ % 1.2, Aji ve ark.’n›n ‹stanbul’da yapt›klar› çal›flmada ⁽⁶⁾% 1.16 olarak bildirilmifltir.

Çal›flmam›zda zehirlenme olgular›, en s›k 2-6 yafl grubunda (% 47.4) ve erkek çocuklarda (k›z/erkek oran›:

1/1.38) gözlendi. Bu durum Türkiye’deki di¤er çal›flmalarla benzerlik göstermektedir ^(2,5-7). Çal›flmam›zda k›z ve erkeklerde zehirlenme, birbirine yak›n oranlarda gözlendi (k›z/erkek oran›:1/1.07). Bu oran› Aygün ve ark. 1.13/1 ⁽²⁾, Kösecik ve ark. 1/1.57 ⁽⁴⁾, Aji ve ark.

Tablo 1. Zehirlenme olgular›n›n yafl gruplar›na ve cinsiyete göre da¤›l›m›.

0-2 yafl 2-6 yafl 7-10 yafl 11-14 yafl Toplam

K›z 7 73 44 53 177

Toplam 12 174

82 99 367 Erkek

5 101

38 46 190

Mantar Organik fosfor Besin

Korozif maddeler Fare zehiri Tiner CO

fiekil 1. Nonfarmakolojik zehirlenme etkenleri.

amitriptilin Sedatif-hipnotik Salisilat Parasetamol mikst Antikonvülsan Antihistaminik

fiekil 2. Farmakolojik zehirlenme etkenleri.

6

(3)

1/1.4 ⁽⁶⁾Öntürk ve ark. 1.12/1 ⁽⁸⁾olarak bulmufllard›r.

Çal›flmam›zda, zehirlenmelerin mevsimlere göre da¤›l›- m› incelendi¤inde, zehirlenmelerin en fazla ilkbahar ve k›fl aylar›nda oldu¤u görüldü. Türkiye genelinde ise zehirlenme olgular› s›kl›kla ilkbahar ve yaz aylar›nda sap- tanm›flt›r ^(4,8,9). Bu mevsimlerde evlerde yap›lan temiz- lik s›ras›nda toksik maddelerin etrafta bulunmas›, ço- cuklar›n ev d›fl›nda oynamalar› ve çevredeki toksik maddelere kolayl›kla ulaflabilmelerinin zehirlenmelerin art›fl›nda etken olabilece¤i düflündürmektedir.

Yapt›¤›m›z çal›flmada zehirlenme etkeni olarak ilk s›rada % 57.2’lik (n=210) oranla farmakolojik olmayan ajanlar, ikinci s›rada % 42.8’lik (n=157) oranla farmakolojik ajanlar yer almaktayd›. Korozif madde al›m› % 70 (n=147) oran› ile en s›k farmakolojik olmayan etkendi. Kostik-korozif madde alan 147 hastan›n 62’sinde a¤›z mukozas› hiperemikti, iki hastada hematemez göz- lendi. Hastalar›n tümüne özofagogastroduedonoskopi yap›ld›. Olgular›n % 5.8’inde evre 0, % 48.2’sinde evre I, % 14.1’inde evre IIa, % 17.6’s›nda evre IIb, % 14.1’inde evre III özofajit ve % 9.4’ünde de midede lezyon saptand›. Zehirlenmeye neden olan ilaçlar ara- s›nda amitriptilin (n:44; % 28) ilk s›rada yer almakta idi. Daha sonra, s›kl›k s›ras›na göre analjezik ve antipi- retikler (n:22; % 14) ve kardiyovasküler sistem ilaçlar›

(% 5) gelmekteydi. Aji ve ark.’n›n ⁽⁶⁾‹stanbul’da, Or- bak ve ark.’n›n ⁽¹⁰⁾Erzurum’da yapt›klar› çal›flmalarda santral sinir sistemine etkili ilaçlar, Uçar ve ark.⁽¹¹⁾ile Kalyoncu ve ark.’n›n ⁽¹²⁾farkl› dönemlerde Trabzon’da yapt›klar› çal›flmalarda ise antidepresanlar, zehirlenme etkeni olan ilaçlar aras›nda ilk s›rada yer almaktayd›.

Çal›flmam›zda, her mevsimde ilaçlar zehirlenme etkeni olarak ilk s›ray› almaktayd›. ‹kinci s›ray› yaz aylar›nda besin zehirlenmeleri, ilkbahar ve sonbahar aylar›nda te- mizlik maddeleri, k›fl aylar›nda CO almaktayd›.

Zehirlenmelerde, klinik bulgular çok özgül de¤ildir.

Olgular›m›zda bulant›-kusma, bafl a¤r›s›, uyuklama, a¤›z mukozas›nda hiperemi en s›k görülen belirtilerdi.

Bu aç›dan, sonuçlar›m›z daha önceki yay›nlarla benzerlik göstermektedir (2,10,11,13-15). Bu nedenle, özellikle ani bafllayan ve bu tip semptomlar›n gözlendi¤i tablo- larda ay›r›c› tan›da zehirlenme mutlaka akla gelmelidir.

Hastalar›m›z›n hastanede yat›fl süreleri 12 saat-40 gün aras›nda de¤iflmekteydi. Aji ve ark.’n›n ⁽⁶⁾yapt›¤› çal›flmada ortalama yat›fl süresi 12 saat, And›ran ve ark.’n›n

çal›flmas›nda ⁽³⁾ise 3.2±2.05 gün olarak bildirilmifltir.

Zehirlenme olgular›nda mortalite oran› geliflmifl ülke- lerde % 1, geliflmekte olan ülkelerde ise % 3-5 olarak bildirilmektedir. Aygün ve ark.’n›n çal›flmas›nda ⁽²⁾ mortalite oran› % 2, Uçar ve ark.’n›n çal›flmas›nda ⁽¹⁶⁾

% 3.9, H›ncal ve ark.’n›n çal›flmas›nda ⁽¹⁷⁾ ise % 4.9 olarak bulunmufltur. Bizim çal›flmam›zda mortalite ora- n› % 1.6 olarak tespit edildi. Mortalite oran›m›z geliflmifl ülkelerden yüksek olmas›na ra¤men, ülkemizde bil- dirilen oranlardan daha düflük olarak gözlenmektedir.

Bu durumun, hastalar›n daha k›sa sürede hastaneye bafl- vurmas›na, tan› ve tedavideki geliflmelere ba¤l› olabilece¤i düflünüldü.

SONUÇ

Çal›flmam›z daha önceki y›llarda klini¤imizde yap›lan di¤er çal›flmalarla k›yasland›¤›nda, yat›r›larak tedavi edilmesi gereken zehirlenme olgular›nda art›fl gözlen- mifltir. Bu art›fl›n nedenleri aras›nda, sosyoekonomik düzeyde düflüklük, g›da haz›rlama koflullar›ndaki bo- zukluklar, dikkatsiz aile büyüklerinin ilaç ve di¤er toksik maddeleri çocuklar›n ulaflabilece¤i yerlerde b›rak- malar› veya kendilerine ait olmayan kaplarda bulundur- malar› ve çocuklar›n› yeterli izlememeleri say›labilir.

Bu sorunun daha fazla gündemde tutulmas›n› sa¤laya- rak, iyi bir e¤itimle en alt düzeyde tutulabilece¤ine ina- n›yoruz.

KAYNAKLAR

1. Ar›soy N, Aji DY: Zehirlenmeler. Onat T (ed). Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Cilt 2. ‹stanbul Eksen Yay›nlar› 1037-1055, 1996.

2. Aygün AD, Güvenç H, Türkbay D, Kocabay K: Hastanemizde izlenen zehirlenme olgular›n›n de¤erlendirilmesi. MN Klinik Bilimler 3:48-51, 1995.

3. And›ran N, Sar›kayalar F: ‹hsan Do¤ramac› Çocuk Hastanesinde alt› y›lda izlenen akut zehirlenmeler. Katk› Pediatri Dergisi 22:396- 408, 2001.

4. Kösecik M, Arslan SO, Çelik ‹L, Soran M, Tatl› MM, Koç A:

fianl›urfa’da çocukluk ça¤› zehirlenmeleri. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hasta- l›klar› Dergisi 44:235-239, 2001.

5. Bostanc› I, Küpelio¤lu M, Bedir E, Cinbifl M, Akflit MA: Çocuk zehirlenme olgular›n›nretrospektif de¤erlendirmesi. Türkiye Klinikle- ri Pediatri 8:143-146, 1999.

6. Aji DY, Keskin S, ‹lter Ö: ‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal› Acil Birimimizde izlenen zehirlenmelerin de¤erlendirilmesi. Türk Pediatri Arflivi 148-153, 1998.

7. Ertekin V, At›nkaynak S, Alp H, Yi¤it H: Çocukluk ça¤›nda zehirlenmeler: son üç y›ldaki vakalar›n de¤erlendirilmesi. Çocuk Dergi- si 1:104-109, 2001.

8. Öntürk-Akbay Y, Uçar B: Eskiflehir bölgesinde çocukluk ça¤› ze- hirlenmelerinin retrospeektif de¤erlendirilmesi. Çocuk Sa¤l›¤› ve M. Ergüven ve ark., Hastanemizde yat›r›larak izlenen zehirlenme olgular›n›n de¤erlendirilmesi

7

(4)

Hastal›klar› Dergisi 46:2, 2003.

9. Aji DY, ‹lter Ö: Türkiye’de çocuk zehirlenmeleri. Türk Pediatri Arflivi 33:154-158, 1998.

10. Orbak Z, Selimo¤lu MA, Alp H: Erzurum bölgesinde çocuklar- da zehirlenme vakalar›n›n de¤erlendirilmesi. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hasta- l›klar› Dergisi 39:497-504, 1996.

11. Uçar B, Ökten A, Mocan H: Karadeniz bölgesinde çocuk zehirlenme vakalar›n›n retrospektif incelenmesi. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hasta- l›klar› Dergisi 36:363-371, 1993.

12. Kalyoncu MD, Ökten A, Kalyoncu N‹, Karagüzel G: Do¤u Karadeniz Bölgesinde çocukluk ça¤›nda pestisitlerle zehirlenme va-

kalar›nda art›fl. Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Dergisi 39:505-510, 1996.

13. Çuhadaro¤lu F, Sonuvar B: Adelosan intiharlar› ve kendilik im- gesi. Türk Psikiyatri Dergisi 4:29-38, 1993.

14. Ergür AT, Sütçü ‹, Tanzer F: Pediatri servisimizdeki zehirlenme olgular›n›n de¤erlendirilmesi: 1990-1998. Türkiye Klinikleri Pe- diatri 8:9-14, 1999.

15. Totan M, Sancak R, Küçüködük fi: Ondokuz May›s Üniversite- si T›p Fakültesi çocuk Acil Ünitesine baflvuran intoksikasyon hastala- r›n›n de¤erlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Pediatri 8:126-129, 1999.

8