A R A Ç K A S A B A S I 1/2000 ÖLÇEKLİ İMAR P L Â N I H A K K I N D A İ Z A H NOTU

A R A Ç K A S A B A S I 1/2000 ÖLÇEKLİ İMAR P L Â N I H A K K I N D A İ Z A H NOTU

Y. Mimar Feyyaz TÜZÜNER

K a s a b a n ı n c o ğ r a f î d u r u m u : Kuzey Anadoluda, 33-34 tul ve 41-42 nci arz de- receleri arasında bulunan Araç kasabası Kastamonu- nun bir ilçesidir. Kastamonu-Karabük şosesi üzerinde bulunan kasaba, kuzeyden Kastamonunun Daday, do- ğudan Tosya, güneyden Çankırının İlgaz ve Çerkeş, batıdan da Zonguldağın Safranbolu ilçeleri ile çevril- miştir.

Kasaba güneyinden, iki tarafı dik bir yamaç için- den Araç çayı akmaktadır, ilçe bu dereden 30-40m. ir- tifada ve kuzeye doğru yükselen bir plato üzerine ku- rulmuştur. Etrafta bulunan tepeler, inkişaf sahasına değişik bir manzara vermektedir. Rakımı 650 olan ka- sabanın arazisi kayalık ve taşlıktır.

İklim mutedil, yaz vasatisi 15-20 ve kış ortalama- sı 5-10 derecedir.

Hâkim rüzgârlar kuzey ve güneyden esenlerdir.

Bol miktarda kar yağar. Rutubetli ve yağışlı bir mem- leketse de miktarları ölçülmemiştir. Kasabanın 500 m.

kadar uzakları oldukça ormanlıktır.

K a s a b a n ı n t a r i h î d u r u m u . Araç, İsfendiyar Oğulları zamanında kurulmuştür.

İsminin menşei hakkında iki söylenti vardır. Kasta- monu-Karabük arasında bulunması dolayısiyle (vası- ta = araç) adını almıştır diyenlerin yanında, kurucu- sunun İsfendiyar Oğullarından kötürüm Bayazıt ol- masından ötürü (aaraç = araç — topal) denilmiştir di- yenler de vardır.

Aşağı Araçtaki, ayni adamın adı ile adlandırılan cami de hicrî 770 de yapıldığına göre kasabanın 600 senelik bir tarihi vardır demektir. Karabük cihetin- den şehre giriş yerinde bulunan ufak tepe üzerinde es- ki kale tamamen harap olmuştur.

Hükümet binası yanında tarihî denilebilecek bir eski kabristan ve ayni devlet adamlarından Aptal Pa- şaya izafe edilen birkaç mezarlık bir türbe vardır.

Aşağı Araçtaki Kütrüm Bayezit camii zamanla toprak altında kalmış ve üzerine bir kat daha ilâve edilerek kullanılmıştır. Eskiden bu camiin etrafında

kurulu olan kasaba 326 da yanmış ve şimdiki yerinde

kurulmuştur.

• b B ^ ^ ^ İ I S İ ® / • Ü Ü

' - i

Eski bir evde ocak

Çay mahallesi ile yukarı Araç ve Mesudiye ma- hallelerinin eskiden ayrı ayrı birer çiftlik halinde iken zamanla birleştikleri söylenir.

Şimdi yavaş yavaş buralar terkedilerek merkezî Araç'ta toplanılmaktadır.

Çarşı kısmında 30 sene evvel inşa edilmiş bir cami ve aşağı Araç'ta eski bir hamam vardır.

N ü f u s v e i n k i ş a f :

Araçta son iki sayımda aşağıdaki neticeler alın- mıştır.

1940 sayımında 1622 kişi 1945 sayımında 1863 kişi

Görülüyor ki yıllık nüfus artışı yüzde 3 olarak 48 kişidir. Kasabada zamanla inkişaf edecek bir zira- at ve sanayi durumu yoktur. Ehemmiyet verilirse meyvacılık, yumurtacılık ve ormancılık belki ilerliye- bilir. Araç ancak yapılması düşünülen Kastamonu - Karabük demiryolu sayesinde ve bu iki şekir inkişa- fına tâbi olarak büyüyebilir. Görülüyor ki Araç büyük bir inkişaf vaadetmemektedir. Müstakbel nüfus ve Yapı Yol Kanununa göre müstakbel takribi sahasının 60 hektar tutacağı Belediyeler Fen Kurulunca hesap- lanmışsa da, Bayındırlık Bakanlığı Şehircilik Uzman- lığınca, fazla inkişaf sahası gösterilmesinin arsa spe- külâsyonuna sebep olacağı ileri sürülerek 50 hektar- lık inkişaf sahası kâfi görülmüştür.

Y o l ş e b e k e s i :

Kasabayı 51 km. ile Kastamonu ve 83 km. ile Ka- rabüke bağlıyan şose Araç dahilinden 15 m. lik bir

cadde halinde geçmektedir. Aşağı Araç camiinden Hükümet binasına kadar bu cadde biraz dardır. İleri- de kuzey taraftaki evlerin yerine yenilerinin yapılma- sına müsaade edilmemeli ve o kısım meyilli yeşillik hâlinde bırakılmalıdır. Hâlen ahşap ve harap bir halde olan köprünün yerine yapılacak olan köprü, Bayındır- lık Bakanlığınca beş yıllık plâna dahil edilmiştir. Bu şimdiki yerinden biraz aşağıya inşa edileceğinden a- şağı camiin doğusundaki bahçe kısmı biraz kesilerek

şehre doğru olan sert virai da biraz düzeltilmiş olacak- tır.

Plânda ana caddenin yükünü hafifleten bir ikinci yol düşünülmüştür. Hükümetin arkasından geçerek, Nümune mahallesi ve spor yeri önünden geçip Halke- vinden sonra ana caddeye birleşen bu 9,50 m. lik yol ayni zamanda, kasabanın kuzeydeki inkişaf sahasını

ihata eden çevre yolunu tamamlamaktadır.

Bazı yerlerde ikamet yolları için 6.00 m. genişlik kâfi görülmüştür. Meyilli yerlerdeki dağ yolları 5m.

liktir. Mevcut çarşı kısmındaki birbirine amut ve yakın yolların hepsi ana caddeye mahzurlu olduğu için, bir kısmı seyrüsefere kapatılacaktır.

Çarşı yollarının kuzeye aynen devamı ikamet böl- gesinde küçük ve dar adaların teşekkülüne sebep ol- duğu için plânda bu adalar birleştirilmiş ve mevcut evlere yeşil yollarla geçit temin edilmiştir.

Tuzla tepe denilen .kasabanın kuzey doğusundaki tepede araziye muhalif olarak açılan mevcut yolları an- cak merdivenli yaparak kullanışli bir hale getirmek mümkündür.

B Ö L G E L E R :

a — İ d a r î B ö l g e :

Mevcut hükümet binası iyi ve ihtiyaca kâfi bir şe- kilde olduğu için bu kısım idare merkezi olarak ayrıl- mıştır. Öndeki yeşillik kısım Hükümet meydanı olarak

kabul edilmiştir. Hâlen jandarma komutanlığı ve A s - kerlik şubesi binalarının bahçeleri olan bu saha etra- fına Tekel ve banka binaları da yapılarak resmî mey- dan tamamlanacaktır.

b — T i c a r e t B ö l g e s i :

Kasabada hâlen bir ticaret bölgesi teşekkül etmiş vaziyettedir. Halkevinden orta okula kadar ana cad- denin kuzey kısmı ve iki tarafı ticaret bölgesi olarak ipka edilmiştir. Orta okul kuzeyindeki belediye malı arsalara sebze hali ve açık pazar yerleştirilmiştir.

Kasabanın merkezinde olan şimdiki odun ve hay- van pazarları, köylerin fazla bulunduğu istikamet olan Karabük cihetine alınmıştır. Zahire hali yerinde bıra- kılmıştır.

c — İ k a m e t B ö l g e s i :

Kasabanın inkişaf sahası, kuzeyden ormanlık sırt--

lar, doğudan Tuzla tepe ile Yukarı Araç mahallesi, gü-

Kastamoni - Karabük yolunun kasabadan geçen kısmı

neyden Araç çayı ve batıdan Aşağı Araç mahallesi ve batı tepeleri ile çevrilmiştir .

Birinci derece inkişaf sahası olarak Ana cadde ile Araç çayı arasındaki Nümune mahallesi ayrılmıştır.

İkinci derece inkişaf sahası ise idarî bölge ile eski me- zarlık arasındaki adalardır.

Çay mahallesi ile Yukarı Araç rençber mahallesi olarak kalacaktır. Eğlence ve spor yerleri için esas kasaba ile Yukarı Araç arası münasip görülmüş ve bu yeşil saha Aptal Paşa türbesi ile Gazino binasına bağ- lanmıştır.

Şimdiki mezarlık artık kullanılmıyacak, yeşil sa- ha olacaktır.

B i n a l a r :

Ana cadde üzerindeki binalar azamî 9,50 m. den yüksek olmıyacaktır. Çarşı bölgesinden gayri diğer yerlerdeki 9,50 m. lik yollar üzerindeki binalar yol- dan en az 5,00 m. geri çekilmek şartiyle 7,50 m. den yüksek olamıyacaktır. 5,00 m. lik yeşil ve 6,00 m. lik ikamet yollarındaki binalar da yoldan ayni şekilde geri çekilmek şartiyle en çok 6.5 m. olabilir. Bitişik arsa hu- dudu ile bina arasında da en az 3,00 m. mesafede bırakı- lacaktır.

Araçta eski bir ev

İlkokul

Araçta bir inşaat hususiyeti ve bir ev kültürü ol- duğu bazı eski evlerden anlaşılmaktadır. Ahşap kar- kas arası hımış ve Arap saçağı adı verilen geniş saçak- lar terkedilmemelidir. Kasabada kereste bol ve ucuz olduğu gibi, inşaata elverişli taş da bulmak kabildir.

Kerpiç, tuğla ve kiremite elverişli toprak da vardır.

Kasabada hâlen 312 aded ev bulunmaktadır.

Kasabanın büyük ihtiyacı olan hastahane için, in- kişaf sahası kuzeyindeki yüksek ve havadar kısım ay- rılmıştır.

Mevcut 12 sınıflı ilk okul binası ileride orta okul olarak kullanılacak ve plânda gösterilen yerde beş sı- nıflı bir ilkokul inşa edilecektir.

Mevcut kasaba, elektrik santralına ilâve edilecek, yeni mezbaha Aşağı Araç batışındaki kayalıktan son- raki çayın kenarına inşa edilecektir.

Bugünkü mezarlık kasabanın inkişaf sahası içinde kaldığı için terkedilecek, yenisi ise daha batıdaki te- peler arkasına yapılacaktır.

P a r s e l l e r :

Müstakil evlerde parsel genişliği 15,00 ve sıra ev- lerde 7,00 m. den az olmamalıdır. Derinlik ise 25-50 metre olacaktır.

Hüküm et binası