A T A K Ö Y S İ T E S İ H A K K I N D A R A P O R
Giriş:
Ana şehir İstanbula nazaran Barut-hanenin mevkii: Eski şehirlerin kurulu-şu umumiyetle merkezden yayılan dai-reyi veya dama sistemine göredir. Ek-seriya ademi merkeziyet sistemi prensi-bine uymadığından bu şehirlerin islâhı daima güçtür. Halbuki Boğaziçi ve Ha-liç boyunca üç ayrı bölgede kurulmuş İstanbul'un Strüktürti bu modern şehir-cilik prensibine yakın olmakla islâhı daha kolaydır. Zira Boğaz köyleri oslun Marmara sahillerinde olsun mesken top-lulukları aralarında mevcut geniş yeşil sahalarla şimdiden ayrılmış bulunmak-tadır.
Misal olarak Yedikule'den Florya'ya sıralanan köyler arasında Baruthane si-tesi tam bu sistemin içerisinde bulun-maktadır.
Baruthane Bakırköy hastahanesi ve yeşilliklerle Bakırköyden ayrılmıştır. Keza Yeşilköy ve Florya'dan Tayyare meydanından ayrılmıştır. Keza Veliefen-di çayırı ve hipodrom sahası Zeytinburnu ve Bakırköy arasında tabiî bir yeşil bö-lümdür. Surlardan Zeytinburnu mıntı-kasını hastahanelerin ve eski mezarlık-ların yeşillikleri ayırmıştır. Bu yeşillik-ler sayesinde 25.000 ilâ 50.000 kişilik şehirler birbirinden ayrılmıştır. Bu sa-yede büyük metropol İstanbul'un ara-lıksız kesif ve sıkıcı bir şekilde büyü-mesini ve bütün yaya ve motorlu trafi-ğin bir tek merkezde toplanması önlen-miş bulunuyor. Bu sistemin yerine geti-rilebilmesi sayesinde Baruthane Şanslı bir vaziyettedir. Zira hem müstakil bir bünyeye sahiptir hem de İstanbul'un bir parçasıdır. Müstakildir, çünkü etraf agre-morasyonlardan ayrı bir bünyeye sahip-tir. İstanbulun bir parçasıdır. Çünkü, Devlet Yolu, Elektrikli Tren, Florya tu-ristik yolu ve deniz yolu ile tayyare meydanı kendisini sımsıkı İstanbula bağ-lamıştır. Baruthane İstanbulun yaşama-sına halel getirmeden kendi .kendine ya-şayabileceği gibi İstanbula yeni bir ha-yatiyet verebilecek durumdadır. Baruthane hem lüks mesken şehiri, hem
sayfiye şehri vasıflarını haiz olacaktır Bu iki vasfı ekonomik otonomi vasfı ka-tılabilse de «Complet» bir şehir olabilir-di. Fakat ilerde İstanbul sanayi mıntıka-larının yerleri tesbit edildikçe belki kü-çük Çekmece Liman ve sanayii olarak kabul edilirse Baruthane bir şehre lü-zumlu bütün .kaliteleri kendinde topla-mış olabilir. Baruthanenin önemi bu za-viyeden bakıldığı takdirde bütün önemi meydana çıkar.
En son telâkkilere göre kurulacak olan şehirde dairelerin:
% 18 % 50 % 25 % 7 85 110 140 200 ve 240 M-Klassifiye 100 üzerinden edilmiştir.
Baruthane Şehri Nâzım İmar Plânı İzah Raporu:
A n a Ş e h i r î s t a n b u l a nazaran Baruthane-nin Mevkii v e hususiyetleri.
İnsanların toplu yaşamalarının ifa-desi olan şehirlerimizin tarih boyunca değiştiklerini ve bu değişmelere muva-zi olarak teknik, sosyal, artistik ve ikti-sadî kıymetlerinde değiştiklerini görü-rüz.
Türikyenin kalkınma devresinde İs-tanbul, İnkişaflarının mühim bir anını yaşamaktadır. Asırlarca ağır bir tempo ile yürümüş olan Türkiye İmar hareket-leri bugün bilhassa İstanbulda ve diğer büyük şehirlerde hızla ilerlemektedir.
Birbirine eklenmiş kültür ve yaşa-yış tarzını bağrında toplayan şanslı ve tarihî İstanbul'u tabiat güzellikleri için-de uyumaktan kurtulmakta olduğunu se-vinçle müşahede ediyoruz.
İstanbulun şehircilik problemi, di-ğer eski metropoller gibi, kendine has tarihî kuruluş şekilleri içinde kalmak problemi ile karşı karşıyadır.
Halbuki günün yaşayış tarz ve şerai-tine göre organik bir şekilde strükttirü-nün değiştirilmesi lâzımdır. Bu esnada lüzumlu ameliyeler, eski mahallelerin
ihyası ve Yeni bir ŞEHİRCİLİK ORGA-NİZMASININ KURULMASIDIR. Yani kendi bünyesi içinde kapanmış olan şe-hir teşekkülünün; ferah, açık ve ademi merkezi bir sistemle birbirine eklenmiş ve mektep, çarşı, spor eğlence merkez-lerinin etrafında tertiplenmiş mesken gruplarından ibaret küçük şehirler sis-temine götürmektedir.
Bu ufak şehirler birbirine yeni bir otomobil yolu sistemi ile irtibatlandırı-lır. Bu ana kadar arterden gerek şehir-den mahallelerine gerekse yeni inkişaf eden mahallelerine seyriseferi dağıtarak nüfuz edilir.
İstanbulun umumî plân prensibinin bu yolda hazırlandığını da gördükten son-ra; diyebiliriz ki takriben 53.000 kişilik Baruthane satallite şehri İstanbulun yu-karıda bahsettiğimiz küçük yeni şehir-lerinden bir tanesidir.
Burada zamanımızın şehircilik anla-yışına göre bir şehir kurmak emelimiz-dir. Baruthane birbirinden yeşil şerit-lerle ayrılmış 3.000 ilâ 7.000 kişilik 10 mahalleden teşekkül edecektir.
Her mahallenin eğitim, eğlence, ida-rî ve ticaida-rî ve sosyal bir büyük merkezi bulunacakta-. İstanbul Belediyesinin bir cüz'ünü teşkil edecek müstakbel Barut-hane Satallite şehrinin kurulacağı arazi parçası Şimalde devlet yolu, Cenupta Cenupta Marmara denizi, doğuda 25600 nüfuslu Bakırköy merkezi. Batıda Yeşil-köy Tayyare meydanının tecrit ve inki-şaf sahasiyle çevrilidir.
Arazinin ortasından geçen Sirkeci-Halkalı Elektrikli tren sirkeciye 20 da-kikada ulaştırır.
Sitenin devlet yolu ile Aksaraya me-safesi 10 m. dir. Tatbike başlanan 36 metrelik Sarayburnu - Florya turistik sahil yolu Baruthane sahili yakınların-dan geçmekte ve Sirkeciye kadar sırala-nan Sayfiye, Köy ve mahalleleri Barut-hane ile irtibatlandırmaktadır.
Şehir hattı vapurları ile ilerde ATA-KÖY ile ana şehir deniz münakalesi irtibatının da temin edileceği ihtimal dahilindedir.
%-İİİ
Topoğrafik vaziyeti:
Topoğrafik bakımından tatlı bir me-yille Marmaraya doğru dahi deniz man-zarasından istifade ettirmek imkânları mevcuttur.
Haydarpaşa, Kadıköy, Bostancı, Ada-lar ve İzmit sahil dağ silsileleri, Yalova, Katırlı, Bozburun ve hattâ berrak havalar-da Uluhavalar-dağ bile Ataköy'den görünür. Ha-fif 'oir köy teşkil eden Baruthane sahi-linden batıda bir kurp teşkil eden Ye-şilyurt ve Yeşilköy feneri yakın bir pers-pektiv temin eder. Perpers-pektivin bitim noktası Çınar otelidir.
Kış yaz değişen güneş batışı garp eihetindeki manzaraya da ayrı bir zen-ginlik vermektedir. Florya'ya nazaran Baruthane sahilinin farkı Ataköy'ün le-hindedir, zira Florya sahili denize doğ-ru bombeleşir, Ataköy sahili ise geniş bir halka şeklinde Marmarayı kucaklar. Geolojik Vaziyeti:
Bakırköy kil tabakalarının burada devam ettiği tahmin edilir. Sondaj neti-cesi burada zeminin 2, kiloya çalışabile-ceği anlaşılmıştır. Bataklık kısım azdır ve kolayca tashih edilebilir. Arazinin batı kenarındaki Ayamama deresinin su-yu boldur ve sahilleri tabiî bir mesire yeridir. Ancak arazinin ortasından şimal cenup istikametine akan Siyavuşpaşa deresinin menbağında araştırma yapıla-rak bu derenin suyunu bolca Akmasını temin etmek yeni şehrimiz için çok fay-dalı olacaktır. Bugün dar olan sahil kum-luk şeridini genişletmek şarttır.
İklim:
Lodosa maruz tatlı bir Akdeniz ik-limidir. Sert şimal rüzgârlarına fazla ma-ruz değildir.
Şelıir Plânı bugünkü anlamda : Bir şehir imar plânı sosyal ve ferdî hayatın ihtiyaçlarını en iyi cevaplandı-ran hal suretidir.
İnsanların Barınmak - Çalışmak - Din-lenmek (Kültür ve beden terbiyesi) ve hareket etmek (Trafik) ihtiyaçlarını en iyi tanzim, tertip eden plân fonksiyonel bir imar plânıdır.
Normal olarak insan Barınmak - Ça-lışmak ve ilk eğitim işlerini günün 24 saati içerisindeki muayyen saatlerde görür.
Halbuki eğlence ve yüksek kültüre •mrdığımız zamanlar gayrı muayyendir.
Zaman içinde hasıl olan çeşitli insan fa-aliyetlerini bir de mekân içinde arazi-ye tatbik edersek Barınma ve çalışma şeraitinin çoğu zaman birbirine girift olduklarını görürüz. Dolayısiyle Barınma ve Çalışma muhitlerinin birbirine yakın olması zarureti vardır. Misal olarak, ça-lışma faaliyetlerini dahil ettiğimiz alış veriş faaliyetlerinin şüphesiz ilk eğitim merkezlerine yakın olması mesken top-luluklarında başlıca aranılan bir keyfi-yettir. Mektep ve çarşı, Barınma ile il-gili ve barınmanın tabiî bir devamı ola-rak telâkki edilmelidir.
İnsanların hareket etmek ihtiyacını yani trafik faaliyetlerine gelince, maki-ne devrinde trafiğin insan hayatında ge-tirdiği tehlike ve rahatsızlıklar her gün gözümüzün önündedir.
İnsanların oturdukları şehri kendi evleri gibi sevmelerini temin etmek şe-hircilik ilminde aranan başlıca gayedir. Onun için bugün iskân mahallelerinin içe-risine motorlu vasıtaları sokmamak pren-sip olarak kabul edilmiştir. Keza bugün yolları birbirine katettirmeden geçirmek tehlikeli kuruvazmanları önlemek pren-sip olmuştur. Hattâ yollar nevilerine gö-re ayarlanır ve plânlarda hafif, ağır, sür-atli, yavaş ve yaya yolu ile ayrılır. Bu bakımdan yayaların yolları ile motörlü vasıta yolları birbirine kesmeden halle-dilmiştir.
Arazinin Site Olarak Kıymetlendi-rilmesi :
İmar plânının tanziminde bir evvel-ki maddede zikredilen prensipler dahi-linde hareket edilmekle beraber 400 hektarlık büyük arazi parçası içerisin-deki tabiî ve sun'î ârızalardan azamî şe-kilde faydalanmak yoluna gidilerek or-ganik bir nazım plân vücuda getirmek ve esasen mevki itibariyle kıymetli olan bu araziyi bir kat daha değerlendirmek gayemiz olmuştur. Bu neticeye varabil-mek amaciyle D. Yolu hattının âdeta bir demir perde gibi ikiye böldüğü arazimizi sımsıkı kaynaştırmak suretiyle demiryo-lu şimalindeki arazinin 2/3, kısmı cenup kısımları kadar kıymetlendirmek olmuş-tur.
Bu maksatla A ve B kısımlarında dolmadan geçen demiryolu hattı 200 er metre bir mesafede direkler üzerine o-turtulmuş, C noktasında bir estetik köp-rü ile 3 üncü bir ana irtibat temin edil-miştir.
Şehrin kalbi sayılması lâzım gelen (Centre Civique) yani, idarî, ticarî ve
sosyal merkez, istasyon binasının şimal ve cenubunda tertiplenmek ve D. yolu üstünden ve altından yaya ve vesait ge-çitleri temin edilmek suretiyle yekpare ve bütünlük arzeden şehrin bir tek bü-yük merkezi vücuda getirilebilmiştir. Etütler sırasında nazarı itibara alınması gereken başlıca «Donelerden» ve Fak-törlerden biri de 3,5 metrelik Saraybur-nu - Florya Turistik asfalt yoluSaraybur-nun Ba-ruthane arazisinden geçişi olmuştur. İkmal edilmek üzere bulunan bu 3t6 met-relik yolun sahilden 200 ilâ 250 metre arasında geriden geçirilmesinin 2 faydası olmuştur.
1 — Sahil trafiği otomatikman ara-zinin içinden geçirilmesini temin ile Ba-ruthanenin toprak değerini arttırmış, 2 — Bü sahil yolu 200 Mt. denizden uzak geçmekle ileride meskenlerin de-nize kadar gelmesini önlemiş, Önde tak-riben 45 hektarlık bir eğlence, plâj, Spor ve otel gazino vesaire gibi Turistik te-sisler sahasının meydana gelmesine se-bep olmuştur.
Bu karekterde devamlı bir plâj ve eğlence tesislerinin ise deniz ortasında bulunan ve buna rağmen plâjları mah-dut olan İstanbulumuza ne derece büyük bir değer ilâve ettiği meydandadır.
Yol Şebekesi:
Baruthanenin 1 Numaralı yolu Si-yavuşpaşa deresinin araziye giriş nokta-sı civarında Devlet yolundan alt üst ge-çitle ayrılarak cenuba doğru uzanır. İs-tanbul cihetinden Baruthane'ye girmek ne kadar normal ise, vesaitin kullandığı yolun arazinin en az kıymetli ve münhat yerinden geçirilmesinde de fayda mülâ-haza edilmiştir. Bu şekil kabul edilmek-le istasyon etrafında tertipedilmek-lenen ve si-tenin kalbi olacak ticarî ve idarî merkez istikametine bir görüş sağlanmış ve batı-da mevcut tatlı sırtlar motörlü vesaitin tehlike ve gürültüsünden uzakta bırakıl-mış oldu.
1 p yolu cenuba doğru ilerledikçe 600 metre mesafeyi kat ettikten sonra beyzî bir kavşaktan doğuya 3 No. lu kola ayrı-lır. Bu damar batı sırtlarmdaki mesken topluluklarına ulaştırır. Bu kavşaktan itibaren doğuya ayrılan 2 No. lu yol do-ğu sırtlarmdaki mesken topluluklarını ve sahil yoluna ulaştırır. Orta yeşil re-f u j l u ve 1 No. lu yolun tipinde olan 2 No. lu yol demir.yolu altından geçerek 2 No. lu alt üst geçit sayesinde sahil yoluna ve sahil eğlence plâj mıntakası-na ulaşırtırır.
Devlet yolundan 1 km. mesafeden batıya kıvrılıp ticari ve idarî merkezin etrafından dolaşarak Devlet yolunu 20 Metre genişlikte ve 100 Metre uzunluk-ta estetik bir köprü vasıuzunluk-tasiyle atlıyarak sahil piyasa caddesine ve Sarayburnu Florya yoluna 1 No. lu alt üst geçitler sayesinde ulaşır.
Diğer yollar 4 ve 5 inci derecede olmak umumiyetle 9 mesken mahalleleri etrafından dolaşarak yer yer ayrılan kol-larla bu mahallelerin içlerini besler. Ka-bul edilen prensip 5 inci derecede yol-ların mesken toplulukyol-larının ortasını kât ettirilmemesidir.
Sitenin A n a merkezleri İstasyon v e c i v a r ı :
İstasyon ve civarı Bakırköy ve Yeşil-yurt İstasyonlarından aynı mesafede ya-pılacak Ataköy İstasyon binası Barutha-.ne sitesinin mihverindedir. İstanbul
na-zım plânına uygun bir yerdedir. Şimal ve Cenup tarafında çıkışları olacak İstasyon binasının etrafında Ti-carî ve idarî merkez ile hemen bu mer-kez ile etrafında gene meskenler tertip-lenecektir. İstasyon direkler üzerinde tertiplenmiş olup yayaların ve vesaitin iki tarafa geçmesini kolaylaştırmıştır.
Merkezi T e s h i n - Kanalizasyon tasfi-y e havuzları, U m u m î çamaşırhane Umu-m î garai Hal ve iaşe liUmu-manı ile küçük sanayi merkezi:
8 ilâ 10 hektarlık bir Demiryolu şi-malinde ve Ayamama kenarında bu mak-satla ayrılmıştır. Takalar Ayamama de-resinden Demiryolu köprüsü altından bu-raya kadar nakliyat yapabilecekleri gibi 1 numaralı site yolundan buraya bir kol ayrılmıştır. Ayrıca her mesken toplulu-ğu için bir ticarî ve idarî merkez düşü-nülmüştür.
Kültür M e r k e z i :
Sitenin kültür merkezi Siyavuşpaşa deresiyle 1 No. lu yol arasında şimalden
cenuba yayılan geniş yeşil park içinde düşünülmüştür. 1 Lise, 1 Sanat okulu ve 2 Orta okul şehrin kültür merkezini teşkil eder.
Ayrıca her mesken topluluğu için birer ilk mektep düşünülmüştür.
Spor Merkezi:
1 No. lu yolun doğusunda ve arazinin şimalinden Devlet Karayoluna yakın 15.000 kişilik bir Stad kapalı salon ve antrenman sahalariyle, tenis, basketbol sahalarını ihtiva edecektir.
Ayamama deresi kenarında ve mü-nasip yerlerde spor ve tenis sahaları ser-piştirilecektir.
Piyasa Meydanı İskele :
240 x 100 Metre eb'admda bir mey-dan fıskiyeli havuzlar yeşil tarhlar de-koratif ağaçlar rıhtım kenarında mey-danın vapur iskelesi bir mendirek ile lodos rüzgârlarından korunmuştur. Şe-hir hatları vapur iskelesi ve bir yat ku-lübü ile bütün burada mevcut diğer bi-nalar meydan'a gece gündüz daimî bir canlılık verebilecek tiptedir. Sitenin 2,5 kilometre ve 200 Metre derinlikteki sa-hil kısmı bahçeler içinde serpilmiş otel-ler, motelotel-ler, lûna park, ucuz kamp bi-naları 250 ve 110 odalık diğer iki otel, kapalı ve açık sinemalar, kır kahveleri, aştı poligonu, (Volier) çocuk bahçesi, ufak çapta bir hayvanat bahçesi gibi tesislerle bütün yaz günleri zarfın-da tabiat içerisinde ve denize karşı in-sanların eğlence spor ve istirahatlarını cevaplandıracak şekilde tertiplenmiştir.
Siyavuşpaşa deresinden doğudaki 250 kişilik teraslı otel kadar bütün sahil boyu umumî plâj ve eğlence sahası ola-rak kullanılacaktır.
Plâj tesisleri 1957 de açılmış ve bü-yük rağbet görmektedir.
— Yazımızın devamı Plâj'a hasre-dilecektir. —
250 odalık otelin batı yükseklikte (denizden 8 Mt. yüksekte; mevcut 45 Mt. Kuturlu havuzun etrafında komple bir
çocuk bahçesi yapılacaktır; daha doğuda bir burun gazinosu Bakırköy sahilleri ve adalara müteveccihen inşa edilecektir.
Bu sahil eğlence yeşil şeridi 5 Mt. irtifadan geçecek Karayolları köprüsü-nün altından Ayamama deresi boyunca Demiryolu köprüsüne kadar tevsi edil-miştir.
Yeşil Sahalar :
Yeni kurulacak Baruthane sitesinde yeşil sahalara fazlasiyle önem verildiği plândan derhal anlaşılır. Siyavuşpaşa de-resinin 2 tarafında şimalden cenuba ya-yayılan park sahil boyunca tanzim edilen bahçelerle birleştiği gibi muhtelif kollar halinde her mesken bölgesinin ortaları-na kadar yayılmıştır. Bu mesken böl-gelerin ortasındaki yeşil sahaları yalnız yayalar dolaşabilmekte ve her bölgenin ilk mektep ve çarşısına azamî 10 daki-kada her apartmandan gidilebilmekte-dir.
Mahalleden mahalleye yaya gidilmek istendiği takdirde vesaitin kullandığı yolları yaya geçitlerle tehlikesizce aşmak imkânları da sağlanacaktır.
2,5 Kilometrelik sahil yeşil şeridinin doğudaki yüksekliklere kadar ve Aya-mama deresinin içerisine doğru uzatıl-masında yeşil ve istirahat yerlerine ne de-rece ehemmiyet verildiğini gösterir.
N e t i c e :
Projelerden ve izah notundai) daha mufassal bir şekilde anlaşılacağı üzere Baruthane arazisinin modern bir şehir haline getirilmesi yalnız İstanbul'un mes-ken ihtiyacının mühim bir kısmını kar-şılamakla kalmıyacak aynı zamanda 2,5 Km. uzunluğundaki sahili ile Turistlerin ve İstanbulluların plâj ve eğlence ihti-yacını en modern bir şekilde karşılaya-caktır.
Saygılarımla
Türkiye Emlâk Kredi Bankası Y. Mimar - Şehirci Ataköy İmar Bürosu Şefi
