O K UL B İ N A L A RI H A K K I N DA N O T L AR Dersane eşyaları

M İ M A R L I K N A Z A R İ Y A T I

O K U L B İ N A L A R I H A K K I N D A N O T L A R Dersane eşyaları

Çeviren; Y. Mühendis Ali Berkol

Tabiatiyle bütün dersaneler öğretimin şekli için lâzım olan eşyanın tipine ve miktarına tâbi olup bir dereceye kadar da çocukların yaşı ile il-gilidir.

Normal bir dersanede yerleşmesi icap eden Öğrenci sayısına gelince 1944 senesinde kabul edi-len eğitim kanunu ilkokul dersanelerinde 40, lise dersanelerinde 30 kişinin bulunmasını tevsiye et-mektedir. Bu adetlere göre, nizamnameler asgarî dersane yüzeylerini tesbit etmektedir

Bu yüzeyler münasip eşya boyutları ve kâfi derecede geçitler kabul edildiği takdirde dersane-ye fazla öğrenci sığmasını mümkün kılmamakta-dır

Eğitim çevrelerinde, üzeri düz tek kişilik ma-sa ile ayrı ma-sandalye kullanmaya doğru gitgide, bü-yüyen bir meyil vardır. Tıbbî bakımdan üst kısmı eğik masa kullanma hususunda bir fayda olmadığı gibi, bu nevi masalar her işte kullanılabilmeyi tah-dit etmektedir.

Geçmişte büyük mikyasta kullanılan sabit oturma yerleri olan sıralar çocuğun yaşına göre değişmediğine ve ders icabı sıraların yeri oynatıl-dığı takdirde ağırlık bakımından güçlük arzettiğin-den tavsiye olunmamaktadır.

Arzu edilen masa boyutları liseler için 55 cm. uzunluk ve önden, arkaya 45 cm. minimum ve ilko-kullar için 50 X 43 cm. minimum'dur. Daha büyük boylar her ne kadar tavsiye edilirse de bu eşyayı nizamnamelerin tayin ettikleri yüzeylere sığdır-mak güçtür, çifte masalar 110 ve 100 cm. uzunlu-ğunda olmalıdır, ayni sandalyesi ile birlikte bir tek kişilik bir masaya lâzım olan döşeme yüzeyi ilk-okullar için 50X90 cm. liseler için 55X90 cm. dir. Fakat bu kıymetleri ilkokullar için 50x90 cm. ve liseler için 55x85 cm. düşürmek icap edebilir. Sa-bit oturma yeri olan tek çift Sıralar ön-den arkaya boyuttan biraz tasarruf temin etselerdi bunları kullanmak doğru olmaz, ma-salar üste açma kapaklı alttan raflı veyahut da âdi şekilde olabilir, son iki tip kullanıldığı takdirde münasip bir yerinde öğrencilerin kilitli bir yeri

The Architect and

Bııilding News 27/4/45 den alınmıştır.

•bulunmalıdır, çocukların iyi şartlar altında çalışa-bilmesi için masanın ve sandalyenin yükseklikle-rinin ehemmiyeti çok büyüktür. Bu hususa geç-mişte kâfi derecede dikkat edilememiştir. Şekil 1 de bu mevzu üzerinde ileri sürülen tavsiyeler ço-cukların yaş gruplarına göre toplanmıştır, bu gra-fik tasdik edilirken seçilen grupu %25 nislbeti kadar alt ve üst gruplardan da masa ve sandalye bulundur malıdır. Böylece esas grup %50 üst ve alt gruplar için %25 nisbetinde eşya bulunacak-tır. Oturulduğu zaman ayak yeri düz olarak bas-malı, bacağın alt kısmı dik ve üst k ı s m ı yatar olmalı

sırt dik tutulmalı ve biri belden, diğer omuzların biraz aşağısında olmak suretile iki noktadan des-teklenmelidir, yazı masasının kenarı sandalyenin ön kenarının hemen hemen üstüne isabet etmeli-dir.

Bütün eşyanın icabında kımıldıyabilmesi için fazla ağır olmaması lâzımdır. Bu bakımdan üstten kapaklı tipler mahzurludur. Ana okullarındaki eş-yalar çok küçük çocukların kaldırabileceği kadar hafif olmalıdır. Liselerin son sınıfları için 75 hattâ 90 cm. uzunluk ve 60 veya 70 cm. eninde masalar veyahut da bir öğrenci için çift masa tahsis etmek doğru olur. Masalar arasındaki kesitler en az 40 ilâ 45 cm, eninde olmalıdır, yine masalar yan ve arka duvarlarından en az 15 cm. ve pencere du-varlarından en az 30 cm. mesafede bulunmalı-dır. Sıralar kara tahtadan en az 2 metre ve en çok <J metre mesafede bulunmalıdır. Kara tahtanın ser-bestçe görünebilmesi için dersanenin tertibi üzeri-ne tesir eder, çok geniş odalar ilk sıraların kenarla-rından kara tahtanın iyi görünmesine mâni olurlar, bu yüzden daha dar ve daha derin odalar kulla-nılır, ayni zamanda dar odalarda dümdüz ışığa da daha iyidir, normal dersanelere öğretmenin kürsü-sünü yükseğe koymak usulünden vazgeçilmiştir. Bütün öğrencilere ışık sol taraftan gelmelidir.

2 - 0

Şekil: 1

D e r s a n e 1 e r :

Eğitim Bakanlığı nizamnameleri bütün dersa-ne tipleri için döşeme yüzeylerini açıkça tayin et-mektedir, dersaneler binanın bir tarafından diğer tarafına geçit veren odalar olmamalı ve 'bir snnıf-tan fazla öğrenci içine almamalıdır, dersanelerin aydınlanması çok önemlidir, nizamnameler ışık faktörünü bütün yazı masalarımın üzerine en az 100 olmasını istmektedir. Bu istek odaları plân ve kesiti üzerine pek çok tesir eder, ayni zaman-da pencere sekileri yukarızaman-dan aydınlatma ve ko-ridordan aydınlatma üzerinde de müessirdir.

İ l k o k u l l a r :

40 öğrencilik ilkokul sınıflarının minimum yüzeyi 48 metre karedir, pencereler minimum ışık faktörünü temin edecek tarzda olmalı ve alt kısmı 90 cm. -den daha yüksekte bulunmalıdır, sekiz ya-şından küçük öğrenci bulunan sınıflarda bu yük-seklik daha da indirilebilir. L'âzım olan 48 metre

kareyi elde etmek için dersanelere verilecek şekil hususunda kanaatler değişiktir, bazı kimseler en-siz, fakat uzun odalar (takriben 5,5 mt. an ve 9 mt. derinlik) tavsiye etmekte ve böylece geniş odalara nazaran yan pencerelerden aydınlatmanın daha iyi olduğunu ileri sürmektedir, bazı kimse-lerde daha kısa fakat daha geniş bir plân tertip etmekte, binaya münasip kesit vererek iyi aydın-latma elde etmekte ve dış duvar koridorlardan ta-sarruf edilerek okul binasının daha toplu olmasını temin etmektedirler.

Şekil 3 te ilkokul dersanesi plânı görülmek-tedir, bu plânlar şekil 2 deki boyutlara uyarak çi-zilmiştir. A diagramında aralarında 40 cm. bulunan ve en yakınları kara tahtaya 2 metre mesafede bu-lunan tek kişilik sıralar göstermektedir. B diagra-mında ise çifte masa ve kara tahtaya 2.70 metre mesafede görülmektedir. Her iki diagramda da yüzey takriben 48 metre karedir. Bir üçüncü ter-tipte çifte masalı tertibin hemen hemen aynidir,

W = E X T EP.NA L W IN D O W . W ® »14 PtCtRELCR W T T m T E A C H E M T A f t L E . BB - 6 L A C K B Û A H.O. ETC T« KÜÖİİİ 5*ıVAH TAHT.V

• n

fakat burada tek masalar arasında 15 cm. mesafe olup geçitler 40 cm. eninde kalmaktadır.

Takdir buyurulacağı gibi malûm yüzeyi elde etmek için bir çok tertipler mümkündür. Burada gösterilen ancak tip misalleridir. A diagramı esas kabul edilerek ön sıra kaldırılsa derinlik 6,70 met-reye iner, ve bu takdirde yana bir sıra ilâve edilirse odanın genişliği 7.20 metre kare olur, şekil değişir, fakat yüzeye 48 metre kare kalır, böyle bir değişik-lik B diagrammdaki dersaneyi haddinden fazla genişletmiş olur ve aydınlatma meselesi güçleşir.

L i s e l e r :

Otuz öğrencili dersaneler için nizamnameler en az 45 metre karelik döşeme yüzeyi temin et-mektedir, bununla beraber hususî hallerde bu kıy-met 70 hattâ 80 m2 yükselebilir, nizamnameler,

okulun büyüklüğü ve tipine göre odaların sayısını ve boyutlarını tayin etmiştir.

m 1 — L f f 70" 30 OKURİ-UK İINIT n Mm-T ^ r 21- O'-— I s-25-o 4= -^12

A.

Şekil 4, şekil 2 de gösterilen eşya boyutlarına tertiplenmiş 2 dersane tipi göstermektedir, A agramı tek kişilik masa ve sandalye esasına, M di-agramı ise 2 şer kişilik masa esası üzerine dayan-maktadır, her iki diagramı ayni boyutlarda odalar gösterdiğine göre A tipinde B de görülen dolapların mevcut olmadığı müşahede edilmektedir.