C E Z A E V L E R İ
Makaleyi yazan: Bess Balchen Kısaltarak Derleyen:
Ömer F. Beşkardeş Mimar Î.T.Ü.
AIA Journal Ekim 1971 Sayısından derlenmiştir.
Cezaevleri ve îslahanelerde aşağıdak' değişiklikler son yıllarda dikkati çekmek- tedir.
— Daha küçük olmaktadırlar.
— Bunlar topluma dayanmaktadır,
— Planları daha açık olmaktadır.
— Geleneksel hapis madenî eşyası a- zaltılmaktadır.
— Iç mekânlar mümkün mertebe normale yakındır.
— Dış kısımlar toplumun karakteri ile daha çok bağdaşmaktadır.
B. Amerika'da bugünkü ceza sistemi bozukluklarının düzeltilebilmesinde mima- rî çözümler anahtar görevi yapacaklar dır. Uzun zamandır hapishane mimarîsi eski yapıları gözden geçirme ve kaçış olanaklarını azaltma havasından kurtu- lamamıştır. Gerçekte vlarolan ve ıslaha- ne idarecileri ve mimarların yeni farket- meye başladıkları nokta, kozmetik tek- nikler kullanarak sahte emniyet sağlama serbest bırakılan bir şakinin tekrar suç is- lemesini önleyemediğidir.
Cezaevlerinin insan depolan halinde oluşu, sakinlerine rekreasyon ve egzersiz yapma olanağım verememektedir. Bir suç- lunun öfkesinden kurtulabilmesi, enerjisi- ni sarfedebilmesi v.s. durumlar için hiç- bir olanak yoktur. Bu durumdaki ıslah kuruluşları, argaçlarının tersine hizmet yapar durumdadırlar.
Sorunun bir kısmı mimarın tasarla- dığı yapıtın fonksiyonlara nasıl cevap ver- diğini izlememesinden doğmaktadır. Ea- zan çalışmalara ekonomik görüşler esas olmaktadır. Özellikle, cezaevlerinde mini- mum insan gücüyle maksimum güvenlik şartlarının teminine çalışılmaktadır. Bir- çokları insangücü tasarrufu sağladığından bu tür çözümleri en iyi olarak kabul et- mektedirler.
Muhtelif il ve ilçelerimizde son yıl- larda Cezaevleri inşa edilmektedir.
İstanbul'da Sağmalcılar'da inşa edilen cezaevi bunlardan biridir. 3000 kişilik bu çok büyük binanın bir suçlular deposu halinde olduğu idarî ve psikolojik yön- den bir çok sakıncaları bulunduğu b'r gerçektir.
B. Amerika'da cezaevleri planlan hakkında incelemeler yapılmaktadır. Ce- zaevlerinin suçlulara bir zindan hayatı yaşatacak yerde, ceza süreleri boyunca sıhhî ve reoral çöküntülerini ıslâh edici bir ortam yaratacak özellikte yapılmaları önerilmektedir.
Bu konu hakkında B. Amerika'da yayınlanmış bir makaleden, plânlarile bir özet vermekteyiz.
Eskiden mimara bir teknisyen veya desinatör gözüyle bakılmaktaydı. Mimara mekân ihtiyaçları ve diyagramlar veri- lir, projeyi çizmesi beklenirdi. Mimar, çe- şitli program alanlarını temsil eden per- sonel ile bir iki görüşme yapar ve prog- ram çözümlerine çok az alternatiflerle yaklaşırdı. Bugünün mimarı öncelikle soruna yapıya ihtiyaç duyulduğu nokta- dan başlayarak yaklaşmalıdır. Mimar, geç- mişteki hatalarının tekrarlanmaması için program zorlarına (güvenlik, tahrip edile- meme, yer v.b.) itiraz edebilmelidir. Pro- totip cezaevi geliştirilemez. Bu çok hatalı bir davranış olur. Her toplumun kendi ihtiyaçlarına göre ve çevreye bağdaşacak bir tasarlamaya gidilmesi gerektir. Eski ve yeni cezaevleri sanki çevrede yaşayan bir dünya yokmuş gibi izole edilmişler- dir.
Yeni cezaevleri personel, servis, eği- tim kuruluşları ve insan temasının bol olduğu iskân sahalarına çekilmelidir. An- cak, bu zedelenmiş kişileri, insanla tema- sın sıcaklığı düzeltebilir.
Yeni kuruluşlarda taş duvarların ye- rini üstünde çift kat dikenli tel bulunan iki adet eyelone perde almıştır. Gardiyan- lar kontrol kulelerinden bu perdeler ara- sındaki yüzeyleri izlerler. Merkezi Kontrol odasından her çeşit gürültü televizyon ek- ranları ve elektronik araçlarla emin şe- kilde kontrol olunur.
Cezaevlerinde, suçlular, grubu içeri- sinde davranışları diğerleri için sakınca!) durum gösterenler için belirli bir dizayn rijidliğinde ele alınmış bir çekirdek bu- lunmalıdır. Bu çekirdeğin temininde ku- rulacak esnek güvenlik sistemi duvarlarm oynamadan kapı ve demirlerin hareke' edebilir şekilde düzenlenmesini öngörür.
VAZİYET PLANI: 1 — iskân üni- teleri, 2 — İbadet yeri. 3 — İdarî bina, 4 — Kabul ve klinik merkezi, 5 — Gü- venlik tedbiri alınmış iskân ünitesi.
6 — Yemek yeri, 7 — Garaj, itfaiye, 8 — Eğitim, 9 — Çarşı, 10 — Faaliyet- ler, 11 — Rekreasyon avlusu, 12 — Çev- re yolu, 13 — Park. 14 — Kontrol.
Islah edici planlama şu temel esas- ları gözönünde bulundurmalıdır.
— Yüksek Güvenlik kuruluşlarında bulunan ve böyle bir tutuklamayı gerek- tirmeyen sakinleri seçiniz.
— Kesin tutuklu olma halini gerek- tirenleri veya uzatılmış müdahale durumu olanları mevcut kuruluşlara yollarken mah- kûmiyet anında bu kuruluşlardan durum- ları uygun hastalan alıp toplam ısiaha- nelerinc gönderin.
Bu hazırlıklar altında mevcut güven- lik kuruluşları sayıca az sakinleriyle daha iyi işlemleri sağlanır, yeniden sosyalleş- me programlarının uygulanmasında per- sonel ve kaynakların yoğunlaşmasına ola- nak tanır.
Şimdi çalışmakta olan bir örnek ku- ruluş. Robert F. Kennedy Gençlik Mer- kezi. Gençleri tedavi etmek için kurul- muş olan nezaret kuruluşu. 16 — 20 yaş- ları arasındaki öğrencileri esas almıştır.
Kendi seviyelerinde istedikleri kadar öğ
renim yapabilmektedirler. 4 barınma üıu-
tesinden yalnız birinde güvenlik tedbiri
alınmıştır. Böyle açık bir kuruluşta ka-
çışlar beklenebilir, fakat bunların heıbiri
etüd edilerek gerçek nedenler anlaşılır ve
bunları azaltacak metodlar geliştirilir. Mer-
kez araştırma ve öğrenim laboratuarı gö-
revini yapmakta ve diğer ıslâh sistemleri
için örnek olmaktadır.
Typical "8-man süite
Metropoliten ıslah merkezi için ve- rilmiş bir teklif, 11 katlı kısım teşhis vt tedavi servislerini ihtiva etmektedir. Bura daki toplum tedavi merkezi, diğer kuru- luşlardaki suçlulara serbest bırakılmaların- dan önce iş bulmaya çalışır. Ayrıca, marr keme öncp.si tutuklama ve hazı suçluların hapishaneye havale edilmesi için alterns tifle.r geliştirmektedir. Burada kısa hapis
cezasına çarptırılmış olan suçlular i İt cezalandırılacaklar barındırılmaktadır. Ço uuKiar, kadın ve erkekler bölümünde bü- yüklerden ayrılmışlardır. Kuruluşun şeh- rin içinde yer alması suçluların aile ve toplum bağlarını kolaylaştırır, personel teminini sağlar ve toplum hizmetlerinden faydalanmaya imkân verir.
Tamamlanmakta olan ceza adalet sis- temi vaziyet plânı. Bu şekilde hakimler, polis, ıslah personeli, avukatlar, savcılar, nezaret memurları bir araya getirilmek- tedirler. Merkezin kütüphanesi ve konfe- rans saionu olacak ve araştırma için or- tak bir zemin hazırlayacaktır. Komplek- sin diğer kısmı laboratuardan oluşmuş- tur. Mimarları : Ferendino, Grafton, Pan- coast.
Emniyete doğru yaklaşım. Program- lamada benzer değişkenlik ve esnekliği destekleyen, disiplin geometrisinden ayrı- lışı belirten mekânsal şekil.
Mimarları: Gruzen ve ortaklan.
K — Yetişkinler ıslah kuruluşu, B — Gençler ıslah kuruluşu, C — Gençlik ku- ruluşları, D — Merkez, E — Hizmet bi- nası, F — Silah deposu, G — Kontrol noktası.
1 — İdare. 2 — Kabul, 3 — Ziya- ret. 4 — Erkekler bölümü. 5 — Kadın- lar bölümü, 6 — Tahsil ve meslek eği- timi, 7 — Yardımcı kuruluşlar, 8 — Ye- mekhane, 9 — Faaliyet merkezi, 10 — Atletizm sahası, 11 — Park, 12 — Kon- ferans merkezi, 13 — Mahkemeler, 14 — Islahhane bölümü, polis merkezi, eğitim akademisi. ,
Tipik yaşama ünitesi kat plânı.
1 — 8 kişilik bölüm, 2 — Duş, 3 — Çok maksatlı yemek yeme, 4 — Meka- nik hacım, 5 — Yemek servisi, bulaşık, 6 — Berber, depo, 7 — Çamaşırlık. 8 — Bakıcı, depo, 9 — Soyunma, kontrol, 10
— Ziyaret 11 — Dolaşma yeri, 12 — Emniyetsiz lobi; 13 — Emin lobi; 14 — Faaliyet.
Tipik 8 kişilik bölüm.
, (Plân); 1 — 84 yataklık ünite, 2 — Avlu, 3 — Esas avlu, 4 — Günlük oda, 5 — Toplantı alanı, 6 — Yemek yeme, 7 — Mutfak, 8 — Personel yemek, is- tirahat, 9 — Jimnastikhane, 10 — Kontrol merkezi, 11 — Gezi yeri, 12 — Revir, 13 — İbadet, 14 — Oditoryum, 15 — Banyo odası, 16 — Kütüphane, 17 — Toplantı odası, 18 — Bürolar, 19 — İç idare, 20 — Ziyaret, 21 — Dış idare, 22 — Atletizm sahasına, 23 — Endüstri- yel yapılara.
Sâkinler üzerinde kötü tesit
-yarata- cak sıkıcı elemanların olmaması terapik programların rehabilitasyon başarısı açı- sından gereklidir. Emniyet standardları, fiziki plânların kaçış imkânlarını yok e- dici şekilde düzenlenmesini, büyük grup- ların kolay ve hızlı hareketini sağlıyacak ve kontrol imkânını kolaylaştırıcı nitelik- te olmasını gerektirir. Barınma üniteleri- ni birbiriyle bağlıyarak 75 m x 95 m. lik avluyu çevreleyen, çevre koridoru hapis- hane duvarının yerine geçip emniyet du- varı görevini yapmaktadır. Çevre koridoru iç bahçeye, etrafındaki t e k kiş.'lik odalar dış manzaraya yönelmektedir.
1 — İç güvenliğin düşük olduğu çözüm şekli. Orta kısımda okuma ve sohbet kıs- mı bulunmaktadır.
2 — Yüksek Güvenlik durumu sağlanmış çözüm. Mahkûmların kontrolü direkt sağ- lanmaktadır.
^-Circulation->
hen'
function Group space Vislt, couns
intervlevv 3 — Emniyete doğru yaklaşım. Program- lamada benzer değişkenlik ve esnekliği destekleyen, disiplin geometrisinden ay- rılışı belirten mekânsal şekli.
Altcrnatc hingod or slidîng door provision to be correlated with classificatiorı
T o i l e t arsa with c o m o i n e d fixture or W.C.
and lavatory, ^ dependent upon
ilişkileri gösteren şema:
1 — Eğitim, 2 — Servisler, 3 — Kontrol, 4 — Avlu, 5 — Revir, 6 — Or- tak koridorlar, 7 — Barınma, 8 — Ziya-, ret, 9 — Personel girişi, 10 — Sınıflandır- ma ve teşhis, 11 — idare, 12 — Lobi, 13
— Personel ve halk, 14 — Serbest ça- lışma, 15 — Ziyaretçi ve sakinler.
(İkinci kat); 1 — Yaşama grubu, 2 —•
Rekreasyon avlusu, 3 — Toplum kaynak- ları ve eğitim, 4 — Avlu boşluğu, 5 — Yaşama modülü.
Plânlama safhasında bir ilçe cezaevi.
Kuruluşun organize edici elemanı açıklık ve serbestliği sembolize etmelidir. (Gözet- leme kulesine ağırlık verilmiyor). Kuruluş görünüşte küçük, dikkati çeker olmamalı, kargaşalık olmadan görünümü değişkenlik arzetmelidir. Gardiyanlar ve sâkinleri için, zengin dış manzaraya açılış olanakları sağ- lanmalıdır. En esnek kullanış ve kendi ken- dini kontrol olanağını veren tek kişilik odalar olmalıdır. Odalar arkadaşlık seı- çimi ve emniyet kontrolü için 12 kişilik modüller hâlinde düşünülmüştür. Bütün alanlar tkölay kontrol olanağını verecek şekilde düzenlenmiştir.
2 Llvînfi modüle-
Ouldoor court
