MESKEN BUHRANINA KARŞI TEDBİRLER

Y a p ı E k o n o m i s i ;

M E S K E N B U H R A N I N A K A R Ş I T E D B İ R L E R

Türk İktisat Cemiyeti bugünkü me.iken

buh-ranı karşısında alınması icap eden tedbirleri tesbit

etmek üzere bir komisyon ayırmış ve buna Türk Y,

Mimarlar Birliğinden Mühendisler Birliğinden ve

Türk Hukuk Kurumundan birer mümessil ile

Mül-kiye mektebi şehircilik profesörü (Ernest Reuter)

in iştiraki temin edilmiştir.

Bu komisyon alınacak tedbirleri (âcil ve

fev-kalâde zaman tedbirleri) ile (normal zaman

tedbir-leri) diye iki kısımda müatlea etmeyi muvafık

gö-rerek 15 gün içinde yapılan beş toplantı

neticesin-de âcil tedbirler 'üzerinneticesin-deki düşünceleri tesbit

etmiştir.

Birer sureti mucip sebeplerile beraber ilgili

devlet makamlarına sunulan ve 12 maddede

derle-nebilmiş olan bu kısa tekliflerin okuyucularımızı da

yakından alâkadar edeceğini düşünerek bunları

dergimizde takrarlamayı faydalı bulduk.

A) Hiçbir hususî teşkilât kurulmadan derhal

tatbik edilebilecek tedbirler

1) Mesken sayısını azaltacak faaliyetlerin

dur-durulması:

Fevkalâde hallerin devam ettiği m ü d d e t e

yol açmak, meydan ve park tesis etmek gibi imar

faaliyetlerinde mevcut meskenlerin .sayısını

azalta-cak kısımlara anazalta-cak askerî, fennî ve sıhhî mücbir

sebeplerle Koordinasyon heyetinin

müsaade-siyle tevessül edilebilmelidir. Bu takdirde dahi

Ko-ordinasyon heyeti, yıkılacak meskenler yerine

be-dirciden evvel yenilerini inşa ettirmiş olmak

mec-buriyetini tahmil edebilir.

2) Her çeşit üstü kapalı yerlerin mesken

ha-line getirilmesinin teşviki:

Ambar, depo, garaj; çatı katı gibi az masrafla

sıhhî şartları haiz mesken haline çevrilebilecek

yerlerin biran evvel tadil ve tevsiine müsaade

olunmalı ve bu yerlerin dokuz sene müddetle

mes-ken olarak istimalinde fevkalâde darlık vaziyetinin

geçmiş bulunduğu mülâhaza edildiği takdirde bu

yerlerin mesken olarak istimali menedilmesinden

dolayı mal sahibinin hiçbir zarar ve ziyan talebi

bahis mevzuu olmamalıdır. Bu gibi inşaata 3945

takvim yılı sonuna kadar müsaade edilmelidir.

(El-yevm bu şekilde yapılmış olup ta mesken olarak

istimalden menedilmiş inşaat varsa bunlar da ayni

haklardan istifade ettirilmelidir.)

3) Boş arsalar üzerine muvakkat evler

kurul-ması:

4) Şehirlerin civarında fakir halk için kerpiç

evler ve barakalar yaptırılması:

Fakir halk için meskenler yaptırılmasını

derpiş eden 1580 sayılı 'Belediye kanununun 15 ci

maddesinin 68 ve 69 ncu bendlerindeki ihtiyarî

hükümler yerine getirilmedikçe, Belediyenin

şe-hir civarında göstereceği münasip parsellerde,

meselâ en az dokuz sene sonra yıkhrılabilmek

kaydiyle kerpiç ve sair şekilde basit evler

kurul-ması teşvik edilmelidir.

5) Yeni binaların kira müdahalesine tâbi

tu-tulması :

1945 takvim yılı sonuna kadar yapılarak

ika-met müsaadesi alınacak bütün yeni binalar ile

ikinci madde mucibince tadil ve tevsi suretiyle

mesken haline çevrilmiş veya çevrilecek her türlü

kapalı yerler, meselâ dokuz sene müddetle kira

müdahalesine tâbi tutulmalıdır.

6) İkinci kiracı alınmasının teşviki:

Kira mukavelelerindeki kiracı almamak

ka-yıtları hükümsüz sayılmalıdır. Ev sahibinin

ihti-yarına göre ya ilk mukaveledeki kira bedelinin

veya ikinci kiracı ile yapılması lâzımgelen yeni

mükaveledeki kiranın üçte biri kendisine

veril-melidir.

7) Geniş evlerde oturanlardan lüks vergisi

alınması:

Nüfus başına bir odadan fazla mesken sahası

işgal eden ailelerden her fazla oda için gayri safî

iradın % 10 u nisbetinde aylık bir lüks vergisi

alınmalıdır. Mutfak, banyo, abdesbhane.

kömür-lük ve beş metreden küçük oda ve holler vergi

he-sabında nazara alınmalı ve beş metre kareden

geniş holler bir oda ve 25 metre kareden geniş

oda ve holler de iki oda itibar edilmelidir.

8) Evlerin mobilyalı olarak kiralanabilmesi

salâhiyetlerinin tahdidi:

Mevcut meskenlerden mobilyalı olarak

kira-ya verilmiş bulunanlar sayısının arttırılmasına

ce-vaz verilmemelidir. Hâlen boş olarak kirada

bu-lunan evler veya aparlman dairelerinin kiracı

de-ğişmesi münasebetiyle mobilyalı olarak kiraya

ve-rilmesi terviç edilmemeli ve ancak memuriyet

nak-li vesaire gibi mücbir sebepler dolayısiyle eşyasını

götürmeden yer değiştirme zorunda kalanlar için

mesken bürolarının istisnaî müsaadesi derpiş

olun-malıdır. (Bundan sonra yapılacak meskenlerin

ye-r i inşaatı teşvik maksadiyle, bu tahdide tâbi

tutul-maması icap eder.)

9) Mobilyalı meskenler kiraların daha büyük

tahdide tâbi tutulması:

Mobilyalı meskenler kirasının tesbitinde bu

gün yapılmakta olduğu gibi mobilyalı kıymetinin

% 20 sini senelik kiraya ilâve etmek usulü esas

iti-bariyle doğru olmakla beraber mobilyalı kira

kıy-metinin âzamî haddi ve ayrıca evin boş halindeki

kirasının, meselâ bir misli olarak tahdit

edilmeli-dir. Mobilyalı kira bedeli bu âzamiyi tecavüz

etti-ği takdirde fazlasının ancak üçte biri mal sahibine

bırakılmalı ve üçte ikisi de inşaatı teşvik

maksa-diyle, kullanılacak bir fon hesabına irad

kaydo-iunmalıdır.

10) Resmî dairelerin işgalindeki meskenlerin

daha fazla istifade edilebilmesi:

İçtima odaları gibi her gün kullamlmıyan

yer-lerden istifade etmek, müdür veya müşavir gibi

yalnız oturmasında zaruret görülen memurları

mümkün mertebe odalara yerleştirmek ve

umu-miyetle memuların daha sıkışık oturmaları

usu-lünü kabul etmekle mesken olarak inşa edilen

bi-nalardan resmî daire işgalinde bulunanların bir

çoğunu serbest hale getirmek yolundaki hükümet

icraatı daha sıkı bir şekilde tatbik edilmelidir.

An-karada bulunanlarından kat'î zaruret görülmiyen

bazı daireler ve müesseseler varsa bunların da

mesken buhanından daha az mütessi;- olan

şehir-lere nakli teemmül edilmelidir.

B) Mesken büroları kurulduktan sonra

tatbik edilecek tedbirler

11) Belediye mesken bürolarının kurulması:

Mesken buhranı olduğu kabul edilen

şehir-lerde mesken tevziatını sıraya koymak ve bu

tev-zi 'işlerinin gerektiği işleri görmek üzere

Beledi-yelere merbut «Mesken Büroları» kurulmalı ve

muhtelif şehilerde tesis edilecek olan bu

bürola-rın faaliyetini bir elden tanzim ve kontrol

edebil-mek için de Dahiliye Vekâletinde şimdilik

merke-zî bir «Mesken Bürosu» ihdas edilmelidir. Mevcut

meskenler ile boşalan ve yeni yapılan meskenler

ve her türlü mesken talepleri Mesketı Bürosu

12) Mesken tevziatının sıraya konulması:

Meskenlerin tevziinde her ne kadar

müra-caat sırası esas olarak kabul edilmek lâzım

gelir-se de bazı vatandaşların barınma ihtiyaçlarının

çok âcil olduğu ve bu itibarla ıb'ir rüçhan tesisi

za-rurî olacağı kabul edilmelidir. Rüçhan

derecele-rinin takdirlerinde meselâ: Şu yolda bir puan

sistemini benimsemek varit olabilir:

Puan kazandıran vasıflar: Puanlar

Türk vatandaşı olmak 1

Devletin, varsa devlet müesseselerinin

o şehirde vazife almış bir memuru

olmak 4

Aile topluluğu içinde:

15 yaşından küçük çocuklar olmak

(her iki çocuk ve kesri için bir puan) 1

65 yaşından yukarı ihtiyarlar bulunmak 1

Sıhhî sebeplerden dolayı o şehirde

oturmağa mecbur olmak 2

Her oda başına iki veya daha fazla

kimse düşecek kadar kalabalık bir aile

olmak 1

Yüksek puanlı listelerdeki talepler tatmin